جامعه‎ ما به عهد دینی بازگشته است/ علم؛ محصول بسترهای اجتماعی

به گزارش حوزه اندیشه خبرگزاری آنا از روابط عمومی فرهنگستان علوم اسلامی، آیت الله سیدمحمدمهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم سخنرانی با موضوع «علم، محصول بسترهای اجتماعی» ایراد کرده است که در ادامه گزیده ای از آن از نظر می گذرد:

یکی از رویکردهای علم دینی که طرفدارانی دارد این است که علم در بستر جامعه تولید می‎شود. به عبارت دیگر وقتی، علم دینی تولید می‎شود که ما به عهد دینی برگردیم.

اگر جامعه ما بازگشت به عهد دینی کند، یک جامعه دینی پیدا بشود و فرهنگ دین بر این جامعه حاکم شود، طبیعتا در متن این جامعه، علم دینی هم تولید خواهد شد. و الا اگر جامعه، جامعه دینی نشد، صرفا از طریق استنباط مبانی علم و مثلا تولید مبانی مضاف به علم یا تولید مبانی حکمی و اجتهادی و… ما نمی‎توانیم به علم دینی دست پیدا کنیم.

و صرفا با تهذیب علم نمی‎توان به علم دینی دست یافت. علم محصول بسترهای اجتماعی است. باید بستر اجتماعی تغییر کند. اگر ما بازگشت به عهد دینی بکنیم و یک جامعه دینی پیدا شود، طبیعتا تحت تأثیر آن، علم دینی هم تولید خواهد شد.

این مطلب هم فی‎الجمله قابل دفاع است. علم در بستر تاریخ و جامعه تولید می‎شود. بسترهای تاریخی و اجتماعی در تولید علم دخیل‌اند. اگر بسترهای تاریخی و اجتماعی اصلاح نشوند، قاعدتا دستیابی به علم دینی هم مقدور نخواهد بود.

ولی این مانع این نیست که ما بحث از مباحث عقلی و مباحث نظری علم دینی هم داشته باشیم و نرم‎افزارهای تولید علم دینی را هم دنبال کنیم. به تعبیر دیگر اگر ما بپذیریم که تولید علم دینی در یک بستر تاریخی و اجتماعی خاص موفق خواهد بود، ما معتقدیم که این بستر در دوران بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاده و همین بستر است که این تکاپوی علمی را برای تولید علم دینی ایجاد کرده است. در طول این بستر داریم بحث می‎کنیم.

در طول این بستر حتماً باید یک سلسله بحث‎های جدی در حوزه‎ نرم‎افزارهای علم دینی اتفاق بیفتد. چون به نسبت، جامعه‎ ما به عهد دینی بازگشت کرده. این تعهد دینی‎زندگی‎کردن، او را به این سمت کشانده که باید حتماً نرم‎افزار متناسب زندگی دینی تولید شود.

بنابراین، تأثیر بسترهای اجتماعی بر تولید علم دینی، نافی بحث از نرم‎افزارهای لازم برای دستیابی به علم دینی نیست، لذا این نظریه هم فی‎الجمله قابل دفاع است ولی قابل جمع با رویکرد مبناگرا یا رویکرد تهذیبی است.