تلاش مشترک میراث و اوقاف برای تخریب معبد آناهیتا/ درد سلفی‌گیری به جان فرشته آب افتاد

خبرنگار گروه فرهنگی خبرگزاری آنا - محبوبه میرزاخانی ، معبد آناهیتا از بناهای مربوط به دوره اشکانیان است که این روزها رنگ و نشانه‌های تاریخی‌اش در حال کمرنگ شدن است. شاید بی‌توجهی به اهمیت میراث فرهنگی به عنوان شناسنامه و نشانه روشنی بر تمدن کهن یک منطقه، یکی از عواملی باشد که این روزها باعث تخریب و ویرانی‌های انسانی و یا تاخیر در مرمت آسیب‌های طبیعی شده است.

با این‌که تمام سنگ‌هایی که در محوطه تاریخی معبد آناهیتا روی زمین افتاده، سنگ‌های تراش‌خورده‌ تاریخی است که در ساخت معبد از آنها استفاده شده اما بر اثر زلزله‌های مستمر شاهد ستون‌ها و سنگ‌هایی هستیم که در حاشیه مسیرهای بازدیدکنندگان قرار گرفته است. یکی از ستون‌هایی که در محوطه افتاده نمونه مشابهی از ستونی است که در کاخ خسرو نیز دیده می‌شود. این ستون‌ها از ستون‌هایی است که در بخش بیرونی کاخ‌ها قرار می‌گرفته است.

گفته می‌شود که معماری دوره اشکانی خشکه چین (معماری خشکه‌چین از معماری منطقه اورامانات است که سنگ‌ها بر روی هم چفت می‌شده) بوده چراکه در برخی فضاهای معبد از ملات استفاده نشده و برای زیبایی با برش‌ها و پرداخت‌ها جنبه‌زیبایی بخشی به معبد می‌داده‌اند. بر همین اساس این معبد قدیمی علاوه بر اهمیت تاریخی از معماری خاصی نیز برخوردار است که می‌تواند اطلاعات گسترده‌ای درباره نوع ساخت و ساز در دوره اشکانی در دسترس محققان قرار دهد.

اگرچه طبقه سوم معبد مهم‌ترین بخش معبد بوده است اما امروزه شاهد ساخت امامزاده‌ای در کنار معبد هستیم که گورستان قدیمی اشکانی را مستتر کرده است. به طوریکه گردشگران برای بازدید از یکی از پراهمیت‌ترین بخش‌های این مجموعه مجبور هستند به امامزاده رفته و با ایجاد ازدحام با نوع تدفین گذشتگان آشنا شوند.

از دیگر نکات تعجب و تاثربرانگیز، ساخت سازه‌ای جدید است که در بخش ورودی مجموعه، برای بلیت‌فروشی تعبیه شده است. اگرچه این سازه هنوز راه‌اندازی نشده و قابل بهره‌برداری نیست اما این سوال در ذهن هر بازدیدکننده‌ای ایجاد می‌شود که چطور بدون کاوش، سازه‌ای به عنوان موزه کنگاور و گیشه بلیت‌فروشی در محوطه باستانی ساخته می‌شود؟ اگرچه در دیگر بخش‌های تاریخی کشور از جمله شهر سوخته، موزه‌ای برای معرفی هرچه بیشتر آثار و تاریخچه مناطق در نظر گرفته شده اما در معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور استان کرمانشاه این سوال بوجود می‌آید که آیا کاوش این مجموعه کاملا به پایان رسیده و محققان تمامی اطلاعات درباره این معبد را به درستی و به صورت تکمیل دریافته‌اند؟

خطرات و تعرض‌ها به این معبد به ساخت گیشه با بافت متفاوت و امروزی در حریم محدود نمی‌شود چراکه در ماه گذشته نیز اداره اوقاف تلاش کرده تا با کاشت پایه‌هایی، بخشی از محوطه را در اختیار گیرد که با پیگیری سازمان میراث فرهنگی، سازمان اوقاف از اجرای این تصمیم منصرف شد.

در میان تعرض‌ها و بی‌تفاوتی‌ها نسبت به ارزش تاریخی معبد آناهیتا آنچه هیچگاه پایان نمی‌یابد رفتار افرادی است که به بازدید از بناهای تاریخی چون پرستشگاه آناهیتا می‌روند. با توجه به علاقه افراد برای نشان دادن جاهایی که رفته‌اند و چیزهایی که دیده یا خورده‌اند، بیماری سلفی‌گیری بیش از هر جای دیگری در ابنیه تاریخی شدت می‌گیرد و متأسفانه برخی از بازدیدکنندگان بدون توجه به فرسایش و تخریبی که ایستادن بر روی بخش‌های قدیمی بناهای تاریخی به دنبال دارد، از هر جایی بالا می‌روند.

گفته می‌شود، به دلیل آب‌و‌هوای خوش منطقه کنگاور، بسیاری از پادشاهان در زمان گذر از این مسیر مدت زمانی را به استراحت و اقامت در این منطقه اختصاص می‌دادند و به همین خاطر هم معبد آناهیتا را که همان الهه آب است را در این مکان بنا کرده‌اند. همچنین در دو طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار داشته که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش می‌بسته است

معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان است. آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.

این معبد که برای استفاده از آب رودخانه شاپور در 6 متری زمین قرار دارد، به صورت مکعب است و دیوارهای این معبد از سنگ‌های بزرگی بنا شده اند که بین سنگ‌های حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ‌ها توسط بست‌های آهنی به هم متصل شده اند. این ب‍ن‍‍ا ب‍ر پ‍ش‍ت‍ه‌‌‌ا‌ی‌ ‌از ص‍خ‍ره‌ ق‍ر‌ار گ‍رف‍ت‍ه‌ که‌ د‌ار‌ا‌ی‌ 220م‍ت‍ر طول‌ و 210 م‍ت‍ر ‌ع‍رض‌ ‌اس‍ت‌ و ض‍خ‍‍ام‍ت‌ دی‍و‌ار م‍ح‍ی‍ط‍ی‌ ‌آن‌ به‌ 5/18 م‍ت‍ر م‍‍ی‌‌رسد.

در قسمت جنوبی بنا، پلکان دو طرفه‌ای به درازای 154 متر وجود دارد. هر دو تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده است. تعداد سنگ پله‌ها در پلکان شرقی 26 پله و در پلکان غربی 21 پله است.