خیز نظامی اژدهای زرد

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا- محمدرضا پارسا: چینی‌ها به موازات بالا رفتن جایگاه اقتصادی کشورشان در جهان، به دنبال بالا بردن نفوذ سیاسی و حضور نظامی خود در کشورها و قاره‌های مختلف هستند.

در دو دهه اخیر چین به لحاظ اقتصادی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. اینک چین دومین قدرت اقتصادی جهان پس از آمریکاست. انتظار می‌رود چین طی یک یا حداکثر دو دهه آینده به نخستین قدرت اقتصادی جهان تبدیل شود.

چین تنها کشور آسیایی عضو شورای امنیت است و به لحاظ دارا بودن مولفه‌های سازنده قدرت نظیر: وسعت، جمعیت، توان اقتصادی و نظامی، وضعیت بسیار مساعدی دارد. چین قدرتی چندبعدی و مهمترین رقیب بالقوه آمریکاست و می‌تواند طی چند دهه آینده در همه عرصه‌ها واشنگتن را به چالش بکشد.

چین سومین کشور پهناور جهان پس از روسیه و کاناداست و در میان کشورها، بیشترین جمعیت را دارد. چین دومین قدرت اقتصادی جهان به شمار می‌آید و پس از آمریکا، روسیه و فرانسه، بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان را دارد.

همزمان با افزایش قدرت اقتصادی، نفوذ سیاسی و توان نظامی چین هم در حال افزایش است. افزایش قدرت اقتصادی و داد و ستدهای تجاری چین با کشورهای مختلف جهان، وزن سیاسی این کشور را هم بیشتر کرده است.

دولتمردان چینی همزمان با گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در کشورها و قاره های مختلف، سرمایه گذاری عظیمی روی نیروی نظامی کشور انجام داده اند. اکنون چین در مرحله بسط قدرت نظامی خود به دیگر مناطق جهان قرار دارد.

در این راستا، جنوب آسیا، آسیای میانه و خلیج فارس به شدت مورد توجه پکن قرار گرفته است. پکن با کشورهای این مناطق پیوندهای عمیقی برقرار کرده است. به ویژه، نفوذ اقتصادی چین در این مناطق طی سال های اخیر، بسیار افزایش پیدا کرده است.

قدرت اقتصادی چین، به این کشور توان و اعتماد به نفس لازم را برای گسترش روابط سیاسی با کشورهای مختلف و حتی شکل دهی به آرایش‌های منطقه‌ای را داده است. این همه ماجرا نیست. چین از فاز اقتصادی وارد فاز نظامی شده است.

نگاهی مختصر به توانمندی‌های نظامی چین

چین نخستین سلاح هسته ای خود را در سال 1964 میلادی آزمایش کرد. در آن زمان، جمهوری خلق چین به دلیل نگرانی‌های امنیتی و با هدف بازدارنگی در برابر آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی به ساخت سلاح هسته‌ای روی آورده بود.

از آن سال تاکنون، چینی‌ها توانمندی‌های هسته‌ای خود را پیوسته گسترش داده‌اند. طبق برآورد فدراسیون دانشمندان آمریکا، چین در حال حاضر حدود 270 کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد. البته آمارهای گوناگونی در این باره منتشر شده است.

با توجه به اینکه چینی‌ها در انتشار اطلاعات مربوط به توانمندی‌های هسته‌ای و نظامی خود بسیار محتاط هستند، نمی‌توان رقم کاملا دقیقی در زمینه شمار سلاح‌های هسته‌ای این کشور به دست داد. منابع دیگر، شمار آنها را بین 100 تا 400 عدد عنوان کرده‌اند.

چین نخستین قدرت اقتصادی آسیا و دومین قدرت اقتصادی جهان است. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2017، بیش از 12 تریلیون دلار بود. بزرگی اقتصاد و رشد پایدار چین، این امکان را برای دولتمردانش فراهم کرده است که بتوانند سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در بخش نظامی انجام بدهند.

چین هر ساله هزینه‌های نظامی خود را نسبت به سال قبل، افزایش می‌دهد. بر اساس آخرین گزارش موسسه پژوهشی صلح بین الملل استکهلم (SIPRI)، چین پس از آمریکا بیشترین هزینه‌های نظامی سالانه را دارد.

به گزارش این موسسه، آمریکایی ها در سال 2016 میلادی، حدود 611 میلیارد دلار در بخش نظامی و تسلیحاتی خود هزینه کردند. چینی‌ها با حدود 215 میلیارد دلار هزینه نظامی در این سال، در جایگاه دوم قرار گرفتند.

گرچه آمریکایی‌ها در سال 2016، نزدیک به سه برابر چینی‌ها در بخش نظامی و دفاعی خود هزینه کردند اما میزان هزینه کرد چینی‌ها در بخش نظامی، بیش از سه برابر بودجه‌ای بود که دولت روسیه طی سال یاد شده در بخش نظامی صرف کرد. روس‌ها در سال 2016 با صرف حدود 69 میلیارد دلار در حوزه نظامی خود، پس از آمریکا و چین در رده سوم قرار گرفتند.

البته یک نکته بسیار مهم دیگر را هم باید در رابطه با میزان هزینه نظامی کشورها در نظر داشت.چینی ها در مقایسه با آمریکایی‌ها و روس ها نسبت خیلی کمتری از تولید ناخالص داخلی خود را در بخش جنگ افزار خرج می‌کنند. آمریکایی‌ها 3/3 درصد، روس ها 5/3 درصد و چینی ها تنها 1/9 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به امور نظامی اختصاص داده‌اند.

ارتش آزادی بخش خلق، با دارا بودن 3/2 میلیون نیروی فعال، بزرگترین نیروی نظامی جهان است. چینی‌ها با توجه به حجم اقتصاد و بزرگی نیروی نظامی خود، در مقایسه با دیگر کشورها، در بخش دفاعی و نظامی، کمتر هزینه می‌کنند.

برای مثال، هند مهمترین رقیب منطقه‌ای چین در آسیا، حدود 2/5 درصد از تولید ناخالص داخلی را به امور نظامی اختصاص می دهد. عربستان سعودی در سال 2016 بیش از 63 میلیارد دلار در بخش نظامی و تسلیحاتی خود هزینه کرد. این رقم حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان بود.

البته مقام های آمریکایی که چین را یکی از مهمترین رقبای جهانی کشورشان در چند دهه آینده می‌دانند، بارها از نوسازی و توسعه کمی و کیفی نیروی نظامی چین ابراز نگرانی کرده‌اند. همزمان با افزایش قدرت نظامی چین، در سال‌های اخیر، حضور نظامی آمریکا در مناطق پیرامونی چین بیشتر شده است.

برخی مقام‌های آمریکایی، چینی‌ها را به پنهان کاری در زمینه دفاعی و تسلیحاتی متهم می‌کنند و مدعی هستند دولت چین بسیار بیش از رقم‌های اعلامی در امور نظامی هزینه می‌کند. آنها از افزایش سالانه بودجه نظامی چین و به چالش کشیده شدن قدرت آمریکا در یکی دو دهه آینده به شدت می‌هراسند.

ساخت نخستین پایگاه نظامی چین در جیبوتی

جمهوری خلق چین در تاریخ 1 آگوست 2017 (10 مرداد 1396) نخستین پایگاه نظامی فرامرزی خود را در جیبوتی - کشوری کوچک واقع در شاخ آفریقا - افتتاح کرد. این پایگاه نظامی که ساخت آن برای چین حدود 600 میلیون دلار هزینه در برداشته، پذیرای حدود 300 نیروی نظامی چینی است.

دولت چین اعلام کرده است از نیروهایش در این پایگاه در اموری چون: صلح‌بانی و عملیات‌های بشردوستانه در آفریقا استفاده خواهد کرد. با وجود این، به نظر می‌رسد چینی‌ها برای ساخت نخستین پایگاه نظامی ماورای بحار خود در جیبوتی دلایل بزرگ‌تری دارند.

جیبوتی موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی دارد و در خلیج عدن و تنگه باب المندب واقع شده است. بخش قابل توجهی از تجارت دریایی چین با کشورهای اروپایی از راه خلیج عدن و دریای سرخ و مدیترانه انجام می‌شود.

حفظ امنیت این مسیر دریایی و کشتی‌های تجاری چینی، برای مقام‌های پکن اهمیت بسیاری دارد. در سال‌های اخیر، با افزایش فعالیت دزدان دریایی و حمله آنها به کشتی‌های کوچک و بزرگ، کشورهایی چون: آمریکا و چین، حضور نظامی خود را در خلیج عدن و دریای سرخ بیشتر کرده‌اند.

موقعیت جغرافیایی جیبوتی باعث شده است آمریکا، فرانسه و ژاپن هم در جیبوتی پایگاه نظامی داشته باشند. چین و آمریکا حتی پیش از تاسیس پایگاه نظامی چین در جیبوتی در زمینه مقابله با دزدی دریایی، در خلیج عدن و دریای سرخ، عملیات‌های مشترکی انجام داده بودند.

مقام‌های پکن بارها از خواست خود برای تبدیل چین به بزرگترین قدرت اقتصادی جهان سخن گفته‌اند. چین با همه کشورهای جهان از جمله کشورهای آفریقایی و آسیایی پیوندهای اقتصادی و تجاری عمیقی برقرار کرده است.

همین داد و ستدهای تجاری چین با مناطق و کشورهای مختلف جهان باعث شده است عده ای از کارشناسان مسائل بین‌الملل، درباره تسری الگوی جیبوتی به دیگر کشورها و مناطق در سال‌های پیش رو، گمانه‌زنی کنند.

آیا پاکستان پذیرای دومین پایگاه نظامی ماورای بحار چین خواهد بود؟

به تازگی دولت آمریکا با متهم کردن پاکستان به حمایت از تروریسم و گروه‌های تروریستی مانند: طالبان و شبکه حقانی، کمک‌های مالی خود به اسلام آباد را، به حالت تعلیق در آورده است. به گفته ترامپ، پاکستان در ازای دریافت میلیاردها دلار کمک از آمریکا، هیچ کاری در زمینه مقابله با تروریسم انجام نداده است.

با اینکه روابط واشنگتن- اسلام آباد رو به سردی رفته، روابط پکن- اسلام آباد گرم‌تر شده است. اندکی پس از اعلام تعلیق کمک‌های آمریکا به پاکستان، خبرهای ضد و نقیضی درباره ساخت دومین پایگاه نظامی ماورای بحار چین در نزدیکی بندر گوادر واقع در ساحل غربی پاکستان منتشر شد.

روز جمعه 5 ژانویه (15 دی)­ ژو چِن­مینگ یک تحلیلگر مسائل دفاعی چین و نزدیک به ارتش آزادی بخش خلق گفت که کشورش قصد دارد پایگاهی نظامی در نزدیکی بندر گوادر - که از سوی چینی ها در حال ساخت است - ایجاد کند.

به گفته این تحلیلگر نزدیک به ارتش آزادی بخش، پایگاه نظامی چین در جیبوتی وظیفه تامین امنیت نفتکش ها و ناوگان تجاری پکن را در خلیج عدن و دریای سرخ به عهده دارد اما چین در منطقه اقیانوس هند پایگاهی نظامی ندارد.

از اینرو ضروری است چین در حوزه اقیانوس هند برای حمایت لجستیکی و تامین امنیت نفت‌کش‌ها و ناوگان تجاری خود، پایگاهی نظامی تاسیس کند. اشاره دقیق ژو چِن­‌مینگ به مکان ساخت این پایگاه، قابل تامل است.

البته این فرد چینی تنها کسی نیست که چنین ادعایی کرده است. یک افسر بازنشسته آمریکایی حتی پیش از ژو چن­­‌مینگ گزارشی را درباره مذاکرات مقام‌های چینی و پاکستانی برای ساخت پایگاهی نظامی در بندر جیوانی منتشر کرده بود.

جیوانی یک بندر کوچک ماهیگیری در ایالت بلوچستان پاکستان و در نزدیکی مرز ایران است. این بندر موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی دارد و مشرف به دریای عمان است. نزدیکی آن به اقیانوس هند، تنگه هرمز و خلیج فارس باعث می‌شود برای ساخت پایگاه نظامی، موقعیت جغرافیایی ایده‌آلی داشته باشد.

نگاهی به پیشینه تاریخی نیز نشان می‌دهد که بندر جیوانی پیش از این هم به خاطر موقعیت جغرافیایی خود مورد توجه قرار گرفته بود. طی جنگ جهانی دوم، نیروهای متفقین از پایگاه هوایی جیوانی استفاده می‌کردند.

جالب اینجاست کلنل لاورنس سِلین افسر بازنشسته آمریکایی هم در گزارش خود به این پایگاه هوایی اشاره کرده است. به گفته او، مقام‌های چین و پاکستان، به توافق‌هایی درباره نوسازی بندر جیوانی و پایگاه هوایی آن، دست پیدا کرده‌اند.

البته خبر ساز شدن پروژه ساخت یک پایگاه نظامی چینی در خاک پاکستان امر جدیدی نیست. نخستین بار، مقام‌های پاکستانی در سال 2011 هنگام پیشنهاد پروژه ساخت بندر گوادر به چینی‌ها، آشکارا تمایل خود را برای ساخت یک پایگاه نظامی چینی در خاک پاکستان اعلام کرده بودند.

احمد مختار وزیر دفاع وقت پاکستان در آن زمان به فایننشل تایمز گفته بود: «ما از برادران چینی خود خواسته‌ایم یک پایگاه نیروی دریایی در گوادر ایجاد کنند!» از این‌رو، مساله ساخت پایگاهی نظامی از سوی چین در بخش پاکستانی خلیج گوادر (گواتر) اصلا موضوع تازه‌ای نیست.

پاکستانی‌ها پس از درز خبرهای اخیر، ساخت چنین پایگاهی را در خاک کشورشان تکذیب کرده و آن را سر و صدای رسانه‌ای خوانده‌اند. محمد فیصل سخنگوی وزارت خارجه پاکستان ادعاهای منابع خبری مختلف را درباره ساخت یک پایگاه نظامی چینی در نزدیکی بندر گوادر، نادرست خواند.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، انتشار این خبرها با هدف تخریب روابط رو به گسترش سیاسی و اقتصادی پاکستان و چین صورت می گیرد. وزارت خارجه چین هم، خبرها و گزارش های منتشر شده را رد کرده است.

چین و پاکستان سطح پیوندهای خود را در سال‌های اخیر بسیار بالا برده‌اند. هر دو کشور دشمنی مشترک به نام هند دارند. با اینکه پکن و اسلام آباد با واشنگتن، در زمینه‌های مختلف روابطی دارند اما این روابط، بسیار پر فراز و نشیب بوده است.

افزایش فشارهای آمریکا بر پاکستان - که همواره مناسبات تیره‌ای با هند داشته است - می‌تواند بیش از پیش اسلام آباد را به سوی پکن بکشاند. چین و پاکستان به عنوان دو قدرت هسته‌ای آسیا، خواهان به هم زدن توازن منطقه‌ای به سود خود و به زیان هند و دیگر قدرت‌های آسیایی هستند.

اکنون زمینه برای ساخت دومین پایگاه نظامی ماورای بحار چین در پاکستان کاملا آماده است. در میان مقام‌های بلندپایه سیاسی و نظامی دو کشور کسانی بوده و هستند که از ساخت چنین پایگاهی حمایت کرده و می‌کنند. بنابراین، ساخت پایگاهی نظامی از سوی چینی‌ها در پاکستان، کسی را شگفت زده نخواهد کرد.