لحظه انفجار، همه خدمه شهید شده بودند/ کوتاهی کشور چین در حادثه نفتکش سانچی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - پروین طالبیان: ابهامات حادثه نفتکش سانچی آنقدر زیاد است که به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها بتوان تحلیل‌ها را در این باره به پایان رساند. اینکه سیستم‌های ناوبری کشتی‌ها و رادارهای آن‌ها وجود هر شی‌ء فلزی ثابت یا متحرک را از فاصله حداقل 80 کیلومتری تشخیص می‌دهند، با این وجود این برخورد چگونه رخ داده‌است و چگونه است که هیچ‌یک از این دو کشتی غول‌پیکر متوجه وجود دیگری نشده است؟ یا سرعت کشتی‌ها به‌ندرت به ۳۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد، آیا واقعاً فرصتی برای تغییر مسیر نبوده است؟ یا اینکه مخازن کشتی به‌صورت جدا از هم هستند. چگونه است که کل محموله در حال سوختن است درحالی‌که فقط مخازن وسط کشتی دچار حادثه شده‌اند؟ آیا احتمال حمله نظامی به سانچی یا اینکه احتمال برخورد کشتی با مین‌های دریایی و رفع صورت‌مسئله با پیش کشیدن مساله تصادف وجود دارد؟ همه بخشی از ابهامات مطرح در خصوص حادثه نفتکش سانچی است که بر اثر تصادف با کشتی غله‌بر چینی 32 نفر از خدمه آن به شهادت رسیدند. برای بررسی ابهامات این حادثه با کاپیتان مجید موسوی، مدیر گروه ناوبری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خارگ به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

*این تصادف چقدر طبیعی بود، با توجه به سرعت 30 کیلومتر کشتی و افق دید در اقیانوس، آیا امکان داشت که چنین حادثه‌ای اتفاق بیافتد؟

- با توجه به ترافیکی که آن منطقه هست و قایق‌های ماهیگیری که آنجا بودند، کاملا محتمل بود که چنین حادثه‌ای رخ دهد. در مورد سرعت کشتی نباید مانند سرعت پراید در نظر گرفت که سرعت 30 کیلومتر قابل کنترل به نظر برسد. در واقع یک شهر با سرعت 30 کیلومتر حرکت می‌کند و باید بر همین اساس سنجیده شود. نمی‌توان انتظار داشت که مثلا وقتی کشتی خاموش می‌شود همانجا بایستد، بلکه از لحظه‌ای که موتور کشتی خاموش می‌شود، 8 کیلومتر آن‌طرفتر می‌ایستد؛ این نیست که کشتی ترمز داشته باشد.

همچنین نمی‌توان توقع داشت که در لحظه تغییر مسیر کشتی اتفاق بیافتد، هر تغییر مسیر 2 تا 5 دقیقه طول می‌کشد. کافی است که دو کشتی همزمان مسیری را انتخاب کنند که به خطر منجر شود. کشتی‌ها با توجه به حرکتی که دارند وقتی به خطر نزدیک می‌شوند، هر دو می‌خواهند تغییر مسیر دهند، باز امکان دارد به جهتی برود که طرف مقابل چنین فکری کرده است. البته با توجه به اینکه چینی‌ها زبان انگلیسی صحبت نمی‌کنند، باعث می‌شود که به خطر نزدیک‌تر شوند.

رخ دادن تصادف در دریا روزمره نیست ولی اتفاق می‌افتد

اگر دو کشتی که در موقیعت خطر قرار دارند بخواهند همزمان تغییر مسیر دهند، 5 دقیقه طول می‌کشد که در رادار کشتی مقابل نشان داده شود. برای گرفتن اکشن جدید همه چیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد، دو کشتی در موقعیت خطر وقتی به سه‌کیلومتری هم برسند و خطر تصادف وجود داشته باشد دیگر نمی‌توان کاری کرد. فقط در این زمان باید میزان آسیب‌پذیری را کم کرد که در حادثه اخیر، این کار را کردند ولی متاسفانه ماهیت باری که ما داشتیم باعث این فاجعه شد. در غیر این صورت اگر ما هم گندم داشتیم، هیچ کس کشته نمی‌شد. رخ دادن تصادف در دریا روزمره نیست ولی اتفاق می‌افتد. از این اتفاقات روزانه در دنیا رخ می‌دهد و این هم یکی از همین اتفاق‌ها بود. ولی بار نفتکش ما باعث شد این اتفاق رخ دهد.

اگر کشتی سانچی دارای بار نفت خام و بارهای دیگر معمولی نفتی سبک و یا سنگین بود این فاجعه تا به این اندازه بزرگ رخ نمی‌داد. متاسفانه عمق این فاجعه را تنها ماهیت بار وسیع‌تر کرد چرا که کارکنان کشتی غله هیچ کدام دچار این اتفاق نشدند.

*یعنی رادارها از کار نیافتاده بود و پیام‌ها رد و بدل شده بود؟

- کشتی‌ها دارای سه رادار هستند و هیچ عقل سلیمی اجازه نمی‌دهد در ترافیکی که هزاران کشتی ماهیگیری است، رادار کشتی را خاموش کند و این دلیل منطقی نیست. رادارها همه اطلاعات را می‌دهد اینکه سرعت کشتی چقدر است، چه زمانی در چه فاصله‌ای از ما می‌گذرد. با این وجود وقتی ناخدا از 5 مایلی می‌بیند که نزدیکترین نقطه به کشتی صفر یا یک دهم مایل است، احساس خطر می‌کند ولی وقتی می‌خواهد عکس العمل نشان دهد می‌بیند که سمت راست و چپ چند قایق ماهیگیری است.

در این شرایط باید مراقب آنها باشیم و با احتیاط رد شویم تا به آن کشتی نخوریم. آن کشتی مقابل هم همین حس را دارد و همین باعث می‌شود که به خطر نزدیک شویم و کوچکترین بی‌احتیاطی از ما می‌تواند به این برخورد منجر شود.

* یکی از ابهامات چگونگی نجات سرنشینان کشتی چینی است؛ چرا خدمه نفتکش ما به این سرعت نجات پیدا نکردند؟

-کشتی ما تانکر بود و کشتی آنها غله‌بر؛ نوک کشتی آنها به وسط کشتی ما برخورد می‌کند. سر کشتی چینی تا محل اسکان و فرماندهی، حدود 200 متر فاصله دارد. شب و تاریک بوده و آنها هم نمی‌دانستند که به چه کشتی برخورد کردند ولی زمانی که انفحجار اول و آتش گرفتن کشتی خود را دیدند، کشتی را رها کردند و خودشان را به آب پرت کردند.

ماهیگیرانی که آن اطراف بودند نفرات شان را نجات دادند و دور کشتی ما هم به فاصله یک مایلی می‌چرخیدند اگر کسی خودش را به آب انداخت بگیرند ولی شدت انفجار آنقدر زیاد بود دیگر به خدمه کشتی فرصت انجام کاری را نداد.

انفجارها به حدی بود که آنها نتواتستند کشتی خود را جدا کنند و از سانچی دور شوند در حالی که موتور کشتی کریستال دچار مشکل نشده بود. تنها باد موجب جدایی دو کشتی شد.

لحظه اول انفجار همه خدمه نفتکش سانچی شهید شده بودند

متاسفانه گازی که از سوختن این بار متصاعد می‌شد، دی اکسید گوگرد بود، وقتی این گاز تنفس شود، همان لحظه ریه آب می‌شود. ثانیه اول به دلیل کمبود اکسیژن تمام پرسنل بیهوش شده و دقایقی بعد شهید شدند.

ایمنی کشتی، در برابر گازها و فشار ادنک جوابگو است نه برای فشار بمب. در هر مخزن 12 هزار تن سوخت جت بود. وقتی سوخت جت منفجر می‌شود، صدایش تا 30 کیلومتری شنیده می‌شود. وقتی این انفجار رخ داد تمام شیشه‌ها پودر شدند و تمام وکیوم‌ها را از بین برد.

* آیا با توجه به فاصله مخزن تا محل اسکان، امکان فرار وجود نداشت؟

- فاصله آخرین مخزن یعنی مخزن شماره 5 تا محل اسکان کمتر 5 متر بود. این میزان اصلا چیزی نیست. در حالی که در کشتی چینی از ابتدا تا محل استقرار خدمه، 200 متر فاصله وجود داشت. به خاطری بادی که بود اجازه نمی‌داد آتش به سمت چپ پیش‌روی کند و به همین خاطر مخازن سمت چپ در ابتدا منفجر نشده بودند، اما وقتی طوفان تمام شد آتش به سمت چپ هم رسید و آنها نیز منفجر شدند.

کشتی 2 جدار داشته که 2.5 متر با هم فاصله داشتند. اما ضربه دو کشتی آنقدر شدید بود که جداره بیرونی را پاره کرده و موجب ورود به جداره داخلی شد و با توجه به اینکه جداره داخلی دارای بار در محفظه بوده بعد از ریختن بار به بیرون با کوچکترین جرقه دچار انفجار شده است. ما تصادف کشتی‌هایی با چنین محموله باری را در آب‌های دیگر داشتیم ولی چون به جداره داخلی اصابت نکرده بود هیچ اتفاقی برای کارکنان آن کشتی ها رخ نداد.

مخازن‌ها به هم چسبیده بودند. حالا مخازن به هم چسبیده که اصلا جایی نمی‌ماند که منفجر نشوند. وقتی انفجار صورت می‌گیرد جداره مخازن مثل کاغذ می‌شود.

* به نظر شما چینی‌ها در رسیدگی به وضعیت نفتکش ما کوتاهی داشتند؟

- اگر این اتفاق در ایران می‌افتاد به دلیل هیجانی بودن ایرانی‌ها شاید عده‌ای کشته می‌شدند ولی چینی‌ها اولویت اولشان آلودگی محیط زیست و اقتصادشان است. ما می‌دانستیم که لحظه اول خدمه شهید شده‌ بودند. اصلا امکان زنده بودنشان نبود، ولی به خانواده‌ها گفته بودند برای پیدا کردن پیکرشان شاید بتوان کاری کرد. اصلا امکان نداشت نجات پیدا کنند.

متاسفانه در این حادثه کشور چین بسیار کوتاهی کرد اما مسئولان شرکت ملی نفتکش در ایران در همان لحظات نخست وارد کار شدند. چین اولویت‌های دیگری داشت، برای چینی‌ها اولویت اول اقتصاد است؛ در حالیکه ما از همان لحظات نخست حادثه به فکر نجات پرسنل بودیم.

* موافقید که چینی‌ها اجازه دادند آتش‌سوزی ادامه پیدا کند؟

- برای جلوگیری از آلودگی معتقد بودند که اگر بسوزد بهتر است تا در اقیانوس باقی بماند.

* امکان جلوگیری از غرق شدن کشتی وجود نداشت؟

- همه ما آرزومایمان این بود ولی به دلیل انفجارها قطعا غرق می‌شد.

آیا امکان خارج کردن اجساد خدمه نفتکش سانچی از اعماق دریا وجود دارد؟

- عمق آب در آن منطقه ۱۰۰ متر است و اگر کشتی به طور کامل غرق شود با توجه به اینکه ارتفاع کشتی ۴۰ متر تا بالا است می‌توان در عمق ۶۰ متری دسترسی به کشتی پیدا کنیم البته ورود به کشتی و موتورخانه سانچی نیازمند غواصانی ماهر است.