لزوم تقویت نظریه‌پردازی در حوزه‌های علمیه/ اگر روسای دانشگاه‌ها بخواهند کرسی‌های آزاداندیشی رونق پیدا می‌کنند

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه اظهار کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی حدود 15 سال پیش هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره را در حوزه‌های علوم انسانی، معماری و... ایجاد کرده است. از ابتدای مطرح شدن موضوع کرسی‌ها، بین کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی خلط صورت گرفته است.

وی افزود: کرسی آزاداندیشی کار دانشجویی است ولی نظریه‌پردازی کار آکادمیک،‌ علمی و پژوهشی است که اعضای هیات آن را انجام می‌دهند.

مسئول هیات حمایت بر کرسی‌های نظریه‌پردازی گفت: آیین‌نامه کرسی‌های آزاداندیشی در شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها تصویب می‌شود ولی آیین‌نامه کرسی‌های نظریه‌پردازی را هیات حمایت از کرسی‌ها تصویب کرده است، این مصوبات قطعی است و شورای عالی انقلاب فرهنگی آنهارا مورد ارزیابی مجدد قرار نمی‌دهند.

به گفته خسروپناه در ابتدا هریک از اعضای هیات علمی نظریه‌ای داشت ابتدا به صورت پروپوزال به دبیرخانه حمایت از کرسی‌ها ارسال می‌کرد و در آنجا تصمیم گرفته می‌شد کرسی برگزار شود یا خیر؟ داور و نقادان چه کسانی باشند؟ اما بعدها به گونه‌ای برنامه ریزی شد که کمیته دستگاهی در دانشگاه‌های بزرگ هر استان تشکیل شود که مسئولیت آن با رئیس دانشگاه است و کرسی‌ها با نظر این مجموعه تشکیل می‌شود. همچنین در دانشگاه آزاد نیز کمیته مرکزی در تهران شکل گرفته اما کمیته دستگاهی در هر منطقه تشکیل شده است.

وی تصریح کرد: اگر طرحی از سوی هیات علمی ارسال می‌شود سریعا بررسی شود و مانعی سرراه قرار داده نشود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: 2 سال پیش جلسه‌ای برای برگزار کرسی‌های نظریه‌پردازی در سیستان و بلوچستان برگزار کردیم و در آنجا استادان مسائلی مطرح کردند که آزادی نیست و امنیت برای ارائه نظریات وجود ندارد اما در این دو سال تعداد زیادی کرسی نظریه‌پردازی برگزار شد و در سفر چند روز گذشته به زاهدان بحث بر سر افزایش کیفیت کرسی‌ها بود و دیگر مسائل امنیتی و... مطرح نبود که این باعث امیدواری و خوشحالی است. دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این 4 سال اخیر به همت دکتر سلیمی رئیس دانشگاه، جهش فوق‌العاده‌ای داشته و حدود 150 کرسی برگزار کرده‌اند.

نمی‌توان بدون کار مکتوب نظریه‌پردازی کرد

خسروپناه با بیان اینکه وی در دانشگاه آزاد اسلامی در زمان ریاست دکتر جاسبی در تمام جلسات حضور پیدا می‌کرد و به خوبی پیگیر موضوع کرسی‌ها بود ادامه داد: در همین راستا همایش خوبی در دانشگاه آزاد واحد گرگان انجام شد و کرسی‌های نظریه‌پردازی شکل گرفت اما بعد از آن در زمان دو مدیر بعدی هیچ فعالیتی برای کرسی‌ها انجام نشد. در حال حاضر با آمدن دکتر رهبر در دانشگاه آزاد اسلامی بار دیگر با قوت بیش از گذشته کرسی‌ها به صورت ساختارمند پگیری می‌شود.

مسئول هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی بیان کرد: استادی که نظریه‌ای ارائه می‌دهد باید چندین مقاله علمی‌پژوهشی و رزومه علمی داشته باشد. نمی‌توان بدون کار مکتوب نظریه‌پردازی کرد. باید فعالیت علمی از خود نشان داد، دانشجویان را درگیر مسئله علمی کرد و در نهایت ادعا کند می‌تواند نظریه ارائه دهد، تا داوران نقادی آن نظریه را کنند

وی با بیان اینکه برخی کرسی‌های نظریه‌پردازی حدود 4 سال طول می‌‌کشد، گفت: آنقدر نظریه‌ها داوری و اصلاح می‌شود تا داوران تشخیص دهند کافی است و بپذیرند و در نهایت امتیاز دهند. تاکنون در مجموع حدود 36 نظریه در زمینه‌های مختلف ثبت شده است که عمدتا نظریه‌پردازها رتبه علمی دانشیار به بالا دارند اما به این معنا نیست که استادیار و مربی‌ها نمی‌توانند این کار را انجام دهند.

خسروپناه در توضیح کرسی‌های ترویجی اظهار کرد: این کرسی‌ها به این دلیل برگزار می‌شود که تمرینی برای استادان باشد تا طرح و ایده خود را مطرح کنند. اگر کسی مقاله یا ایده‌ای دارد باید اجازه داد مطرح شود و نقادان نقد کنند. کرسی‌های ترویجی یک جلسه بیشتر نیست و امتیازی هم داده نمی‌شود. تا کنون دو هزار کرسی ترویجی توسط اعضای هیات علمی دانشگاه‌های سراسر کشور برگزار شده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به امتیازات استادانی که نظریاتشان ثبت شود تصریح کرد: این استادان به بنیاد ملی نخبگان و جشنواره معرفی می‌شوند و بدون ارزیابی جایزه جشنواره فارابی دریافت می‌کنند. برای این فعالیت‌های در آیین‌نامه ارتقا استادان امتیازی در نظر گرفته شده است و در نظر داریم شرایطی فراهم شود که با همین نظریات رتبه علمی استاد ارتقا پیدا کند.

وی ادامه داد: با اینکه مدیریت دانشگاه آزاد در چند سال گذشته فعالیت و همکاری برای کرسی‌های نظریه‌پردازی نداشت اما ما با واحدهای دانشگاه آزاد در ارتباط بودیم و حتی 3 نظریه از 36 نظریه ثبت شده برای استادان واحد علوم تحقیقات این دانشگاه است.

خسروپناه گفت: با شناختی که از استادان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک دارم مطمئنم این ظرفیت وجود دارد که حداقل سالی 40 تا 50 کرسی برگزار شود. استادانی در شهرها وجود دارند که توان ثبت نظریه دارند چرا به این استادان میدان داده نمی‌شود.

فردی که نظریه‌پردازی می‌کند باید بگوید روشش چیست

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نظارت بر کرسی‌ها نظریه‌پردازی اعلام کرد: در دبیرخانه 5 شورای تخصصی وجود دارد که تمامی انها استاد تمام هستند و به کرسی‌های نظریه‌پردازی نظارت دارند. از طرف دیگر کرسی‌های علمی ترویجی به کمیته‌‌های دستگاهی واگذار شده است، اما کرسی‌های نظریه‌پردازی توسط این 5 شورا نظارت می‌شوند، که احیانا دانشگاه درگیر دعواهای بین رشته‌ها وگرایش‌ها نشوند. پیشنهاد می‌کنم داوران از یک دانشگاه و یک گرایش نباشند تا حداقل کار علمی با بی‌طرفی نسبی برگزار شود.

مسئول هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی درباره تعریف ماهیت نظریه و اینکه چگونه نظریه‌پردازی تحقق پیدا می‌کند گفت: نظریه در همه علوم عبارت است از هر ایده نو که نخست مبتنی بر مبانی است دوم روش‌مند است سوم مقبولیت نسبی نخبگانی دارد و چهار مدلل است. در علوم انسانی، هنر و معماری و... هرکس بگوید ایده نو دارد بایداین 4 ویژگی را داشته باشد.

به گفته خسروپناه یکی از مقدمات مهم نظریه‌پردازی روش‌شناسی است، اما نه روش‌شناسی معمول که به عنوان تکنیک‌های تحقیق در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود بلکه علاوه بر تکنیک‌های تحقیق، روش‌های تحقیق نیز وجود دارد. فردی که نظریه‌پردازی می‌کند باید بگوید روشش چیست؟ و داوران باید بررسی کنند دلیل این نظریه تا چه حد با روش هماهنگ است.

وی با بیان اینکه نظریه‌پردازی، آیین‌نامه‌ای نیست افزود: آییننامه‌های موجود صرف دستورالعمل برگزاری کرسی‌هاست. داوران و منتقدان باید بررسی کنند نظریه است یا خیر؟

خسروپناه با بیان اینکه نظریه‌پردازی باید در حوزه‌های علمیه تقویت شود بیان کرد: نظریه‌پردازی در کشور سیستماتیک نیست و تصادفی و اتفاقی است. هویت دانشگاه باید نظریه‌پردازی باشد. چرا در کشور ما این اتفاق نمی‌افتد؟ چون خودباوری بین استادان وجود ندارد. دانشگاهی که اعضای هیات علمی آن خودباورند موفق‌تر هستند. باید باور کنیم می‌توانیم بیاندیشیم. چگونه ممکن است استاد 1 سال در دانشگاه تدریس کند اما یک مقاله تولیدی نداشته باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه استادان و اعضای هیات علمی باید وقتی را صرف اندیشیدن و نوشتن کنند اظهار کرد: کشور مشکلات اجتماعی زیادی دست و پنجه نرم می‌کند اما تحقیقاتی که انجام می‌شود در راستای رفع این نیازها نیست. چرا دانشگاه‌های کشور کارآمد نیستند. آسیب‌های اجتماعی بسیاری در ایران وجود دارد اما تا کنون چه مقدار کار علمی برای رفع آنها شده است؟ چقدر مسئولین، دانشگاه‌ها را در رفع این مشکلات دخیل می‌کنند.

وی در پایان گفت: هر دانشگاهی که رئیس آن خواسته کرسی‌ها رونق بگیرد این کار انجام شده است اما دانشگاهی که کرسی‌های نظریه‌پردازی رونق نگرفته رئیس آن دانشگاه برای برگزاری آن اهتمام نورزیده است.