پته‌دوزی هنر اصیل زنان کرمانی

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، پته دوزی هنر زنان کرمانی است که با سوزن بر روی پارچه‌ای ضخیم که به اصطلاح عریض گفته می‌شود، دوخته می‌شود، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که پته‌دوزی نوعی سوزن‌دوزی خاص مردم کرمان است.

این هنر از میراث کهن استان کرمان به شمار می‌رود که سینه به سینه به بانوان کرمانی انتقال یافته است، به طوری‌که نقوش ذهنی که برگرفته از پندارها و بینشهای شخصی مردم این خطه از کشور است به واسطه سوزن با نخ‌های رنگی بر روی پارچه پیاده می‌شود و زینت‌بخش خانه‌ها می‌شود.

از آنجا که صنایع دستی جایگاه ویژه‌ای در خانه کرمانی‌ها دارد، پته با کاربرد‌های متفاوتی که دارد در جهیزیه نوعروسان به عنوان هنر اصیل و ماندگار مردم این استان حتما قرار می‌گیرد.

پته‌ها به عنوان جلد قرآن، جانماز، انواع تابلوهای تزئینی، رومیزی (کوچک و میز ناهارخوری و عسلی)، روتختی، متکا، روپشتی، کوسن، پرده، زیرلیوانی، زیر بشقابی و جای دستمال کاغذی استفاده می‌شود و به عنوان صنایع دستی مصرفی کرمانی‌ها شمرده می‌شود. همچنین معروفترین نقوش پته، طرح پته‌ای یا درخت زندگی است که به نامهای متعدد در پته به کارگرفته می‌شود، مانند پته میری، پته ترمه‌ای، پته جقه‌ای، پته بادامی، پته سربندی، پته افشاری، پته کردستانی و غیره. از دیگر طرحهای پته دوزی، پیچک ترنج، سروچه، نقوش حیوانی بخصوص پرندگان و لچک ترنجی را می‌توان نام برد.

این روزها توجه به این هنر اصیل و مردمی همچون گذشته نیست و فروش پایین پته باعث دلسردی تولیدکنندگان آن شده است اما اگر میهمان کرمانی‌ها شوید قطعا انواع مختلف پته را در خانه‌هایشان خواهید یافت. با وجود این‌که عموم مردم از پته‌دوزی خوششان می‌آید و در اولین نگاه مجذوب سوزن‌دوزی و هنرنمایی دستان هنرمند زنان کرمانی، سیرجانی و رفسنجانی می‌شوند، اما برخی، قیمت بالای این صنایع دستی را عامل در اولویت قرارنگرفتن پته در خرید صنایع‌دستی معرفی می‌کنند. در همین جاست که نقش سازمان صنایع دستی در ارائه راهکار و خدماتی برای حذف واسطه و فروش مستقیم و باکیفیت پته بیشتر احساس می‌شود چراکه این هنر زیبا و ارزنده می‌تواند نقش موثری در اقتصاد هنرمندان صنایع دستی استان کرمان ایفا کند.

از سویی دیگر زنان کرمانی پته دوزی را هنری پرزحمت می‌دانند که نیاز به توجه و کار زیادی دارد. آنها معتقدند که باید دوخت بر روی پته‌ها به قدری تمیز و منظم باشد که در نگاه مصرف‌کننده بی‌نظمی و یا ناهماهنگی در بافت را نشان ندهد. طبق آنچه که در میان پته‌دوزان مرسوم است، دوخت بر خطهای کشیده شده در شال همان خط دوزی یا ساقه دوزی است که بنا بر رنگ پارچه با نخ متفاوتی بافته می‌شود، برای مثال روی پارچه‌های قرمز خط دوزی مشکی و بر پارچه سفید خط دوزی زرد، پارچه مشکی و سبز خط‌های رنگ زرد دوخته می شود. در ادامه نوبت به پرکردن بخش داخل طرح‌‌ها و دوخت خطوط موازی حاشیه می‌رسد که با سوزن‌دوزی به عنوان تیک چهارگوش انجام می‌شود و هرچه تیک‌چهارگوش‌ها پرتر و به هم نزدیک‌تر باشد پته دوزی ارزش بیشتری پیدا می‌کند.

البته رنگ تیک چهارگوش ها هم بسته به رنگ شال متغیر است به طوری که در شال سفید از تیک چهارگوش به رنگ آبی، مشکی، سبز، زرد، قرمز، در شال قرمز از تیک به رنگ زرد سبز یا آبی، در شال سبز از تیک سفید یا زرد و در شال سرمه‌ای تیک سفید یا سبز پسته ای استفاده می‌شود.

سپس نوبت به دوخت متن یقه می‌رسد که با تیک دراز به رنگ قرمز، سبز تیره یا سرمه‌ای و در جهت‌های مختلف دوخته می‌شود. در ادامه برگ‌های پته دوخته می‌شود که متناسب با رنگ پته رنگش متغیر است برای مثال در پته سفید مشکی به رنگ‌های لاکی، سبز، آبی در پته قرمز یا سورمه ای رنگ سفید، زرد، آبی، سبز و در پته سبز به رنگ‌های سفید، آبی، زرد، مشکی، لاکی دوخته می‌شود.

کرمانی‌ها پس از تکمیل دوخت پته، آن را با آب سرد می‌شویند و آبکشی می‌کنند و در جای خنک نگهداری می‌کنند تا از این طریق از حشرات موذی در امان بماند.

لازم به یادآوری است که یکی از قدیمی ترین نمونه‌های پته دوزی که بدست آمده نمونه‌ای است که به عنوان روکش بر روی قبر شاه نعمت الله در ماهان کرمان است که یکی از زیبا‌ترین و ظریف‌ترین نمونه از پته‌دوزی به حساب می‌آید.