سفر انسانها به دنیای ظلمت
محمد شجاعی این روزها نمایش «1978» را در تئاتر مستقل تهران روی صحنه دارد. این نمایش به انسان‌هایی اشاره دارد که به امید آینده روشن با خودکشی پا به معرکه ظلمت میگذارند،
محمد شجاعی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا درباره روند تولید نمایش «1978» با موضوع خودکشی جمعی گفت: «چند سال پیش در حین تحقیق بر روی موضوعی برای نگارش یک فیلمنامه که به خودکشی انسان می پرداخت، با ماجرای جیم جونز و فرقه معبد مردم مواجه شدم. ماجرائی تاریخی که به تصمیم حدود هزار انسان برای پایان دادن به زندگی‌شان منجر شده بود. به همین روی دستمایه قرار دادن این سوژه برای تولید یک اثر نمایشی برایم قوت گرفت.»
وی ادامه داد: زمانی که به همراه همکار پژوهشگرم محمد جواد قاسمی تصمیم به کار بر روی این موضوع گرفتیم، پی بردیم که منابع اطلاعاتی چندانی به زبان فارسی وجود ندارد و بایستی جهت جستجویمان را به سمت منابع غیر فارسی بگردانیم. در حین جستجو در منابع انگلیسی زبان، با حجم انبوهی از اطلاعات مکتوب و غیر مکتوب مواجه شدیم که ترجمه و ویرایش آنها انرژی و زمان دو ساله ای را صرف خود کرد و پس از این مرحله بود که نگارش نمایشنامه آغاز و خط داستانی که علاقه مند به روایت آن بودم شکل گرفت.
شجاعی عنوان کرد: «اینکه چرا در ایران این اتفاق مهجور مانده و در حوزه‌های مختلف فکری و اجرائی، اعتنائی به این موضوع با این درجه از اهمیت نشده، جای بررسی ریشه ای دارد. اتفاقی که به نوعی همه تاریخ ایمانی بشر را در خود نهفته دارد، تاریخ انسان‌هائی که به امید آینده روشن و دنیایی خالی از نابرابری، ناخواسته پا به معرکه‌ای میگذارند که ظلمت، وجه دیگر آن است.»
کارگردان نمایش «1978» در اشاره به یکی از نکات جالب این واقعه تاریخی گفت: «اگرچه از این واقعه بنام خودکشی دسته جمعی یاد می‌کنند، اما همچنان بسیاری از بازماندگان آن واقعه نمی‌توانند به صراحت از لفظ خودکشی در مورد آنچه که در آن روز رخ داده استفاده کنند، چراکه مرگ آن افراد به اشکال مختلف اتفاق افتاده و فرضیه خودکشی را با شک رو به رو می کند، که این خود نشان از ابعاد پیچیده و مبهم این واقعه دارد که تا به امروز هم به قوت خود باقیست.»
شجاعی با تاکید بر اینکه نمی‌خواسته با اجرای این اثر نقش مورخ را ایفا کند تصریح کرد: «مرز واقعیت و حقیقت در این اجرا بسیار باریک است. مخاطب تصور می‌کند با یک تئاتر مستند صرف مواجهه است، اما این شروع یک بازی است که اثر با مخاطبش انجام می‌دهد و به راحتی نمی‌توان از آن گریخت. بازی که در آن لحظه به لحظه ماجراها و آدمهای این اجرا در ذهن مخاطب می‌لغزند و جای خود را به ایده های تازه می‌دهند و کم کم او را در مسیری قرار می‌دهند که شخصیت های داستان در آن گرفتار آمده‌اند. گردشی در زمان و مکان و رویدادها و آدمها رخ می دهد که مخاطب پیگیر را در خود فرو می‌برد. این نگاهی است که من به این نوع از مفاهیم دارم؛ مفاهیمی ازلی ابدی که معتقدم غریزه تاریخ هیچگاه از تکرار آنها دست نمی‌کشد. در این اجرا تلاش داشتم تا از مدار زیبائی شناسی مورد علاقه‌ام خارج نشوم، به همین دلیل مدعی وفاداری به اصل اتفاق نیستم و روایت این کار را براساس علاقه‌مندی‌هایم به نمایش، فیلم، موسیقی و هنرهای تجسمی شکل داده‌ام.»
وی ضمن بیان اینکه کار هنری، توقع زبان مخصوص به خود را به همراه می آورد ادامه داد: «ساختار روایت نمایشنامه و مدل اجرای این اثر متفاوت از اصل رویداد است. بسیاری از رویدادهای آن اتفاق از مجراهای ذهنی من گذشته است و تنها کالبدی از آن رویدادهای واقعی باقی مانده است. روایت داستان، شکل اجرا، ریتم وقایع، شخصیت‌پردازی، استفاده از جلوه های صوتی و تصویری، براساس علائق من، اما مبتنی بر چارچوب اصلی آن وقایع شکل گرفته است.»
وی تشریح کرد: «در نمایش «1978» با حذف حواشی غیر ضروری در داستان و همینطور عناصر اجرا، امکاناتی در اختیار مخاطب قرار می‌دهم که آنچه می‌پسندد را بر صحنه جای گذاری کند، اما در ذهن و تخیل خود. در نمایشنامه و شکل اجرا تنها به اندازه مشخصی که زمینه را برای ورود ذهنی مخاطب فراهم کند پیش می رویم و باقی را به خودش وا گذاشته و او را با تخیلاتش تنها می‌گذاریم.»
وی در خصوص طراحی‌های این نمایش نیز گفت: «طراحی ها، هم به فضای آن دوره ی تاریخی نزدیک است و هم نیست، چراکه داستان در زمان حال روایت می شود و گهگاه در زمان سفر می کنیم، بنابراین بنا نداشتیم تمام واقعیت را روی صحنه نشان دهیم چرا که به ایده ی ما کمکی نمی کرد. تنها اتمسفری از آن دوره در کار وجود دارد که ما را به فضای مورد نظر می‌رساند. در تمام طراحی‌ها تلاش کردیم به روح واقعه نزدیک شویم تا عینیت اتفاقات.»
شجاعی در خصوص اجرا در تئاتر مستقل تهران به نمایش‌هایی اشاره کرد که به قصد برقراری ارتباط با تماشاگر روی صحنه می‌رود. وی سپس افزود: «همیشه بعد از حضور در مجموعه تئاتر مستقل این حس به من دست می داد که آثار این سالن با حساسیت و وسواس بسیار انتخاب شده و شأن مخاطب در نظر گرفته می شود، به همین دلیل و بنابر ویژگی های نمایش "1978"، علاقه مند بودم تا نمایشم در چنین محیطی به روی صحنه رود. با مطرح شدن پیشنهاد اجرا از سوی ما، دوستان مجموعه تئاتر مستقل با ایده ی رپرتوار "عصر تجربه" به استقبال ما و چند گروه نمایشی دیگر آمدند تا فرصتی فراهم شود برای مواجهه و آشنائی بیشتر مخاطبان این سالن با تولیدات و ایده های اجرائی این گروه های با تجربه اما کمتر شناخته شده.»
وی وجه تشابه میان آثاری که در قالب این رپرتوار اجرا می‌شود را رویکردهای تجربی، و دغدغه مندی نسبت به بررسی شیوه‌های تازه اجرا برای رویاروئی مخاطب با جریان اصلی تئاتر معرفی کرد و نسبت به استقبال نمایش در دور دوم اجرا ابراز رضایت کرد.
نمایش«1978» ۲۳ تا ۲۸ مهر ماه و ۷ تا ۹ آبان ماه، با نقش‌آفرینی محمدشجاعی، مهدی گدازگر، روجا رنجبر، میثم مجاوری، مطهره ابراهیمیان، علی محمود یرأس ساعت ۱۶:۳۰ در تئاتر مستقل تهران روی صحنه می‌رود.
انتهای پیام/
