کشف سفال‌های منقوش دوره مفرغ میانی در تپه زلیوا نورآباد

وی در ادامه از کشف سفال‌های منقوش دوره مفرغ میانی با نقوش هندسی خبر داد که قابل مقایسه با گودین تپه است.

به گفته این باستان‌شناس، سفال‌های معرف عصر مفرغ در این محوطه دارای خمیره نخودی، قرمز و قهوه‌ای است که خمیرمایه آن‌ها، آمیزه‌ای از کانی‌ ریز است.

وی با اشاره به چرخ‌ساز بودن بیشتر سفال‌ها و کافی بودن حرارت برای پخت این نوع سفال‌ها گفت: «بیشتر تزیینات این سفال‌ها به‌صورت خطوط منقوش به رنگ قهوه‌ای و اخرایی به شکل موجی و مستقیم و نوار برجسته مدور ظرف متمرکز شده است.»

تخریب بخش زیادی از تپه زلیوا

یوسفوند در ادامه گفت: «با توجه به رشد روزافزون منازل مسکونی و تخریب بخش زیادی از عرصه تپه، برنامه گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و حریم تپه زلیوا در دستور کار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان لرستان قرار گرفت و با صدور مجوز توسط ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و تأمین اعتبار از طرح‌های عمرانی انجام شد.»

به گفته این باستان‌شناس، تعیین عرصه و حریم استحفاظی و منظری تپه زلیوا براساس ضوابط و قوانین باعث حفظ اثر و رفع مشکلات اهالی ساکن در منطقه برای ایجاد، گسترش و بازسازی بناهای مسکونی خود می‌شود.
روش کاوش

به گفته او، برای ثبت و ضبط دقیق تمامی ساختارهای معماری اعم از دیوار، کف، سازه و غیره و همچنین انباشت‌ها و نهشته‌ها که به‌شکل پرشدگی و آوار در سازه‌های منفی ایجاد شده‌اند از پدیده‌ لوکوس برای عناصر منقول و ساختارهای غیرمنقول استفاده و شماره لوکوس‌ها در تمامی گمانه‌ها از Loc.100 شروع ‌شد.

کاهش 17 متری ارتفاع تپه باستانی

یوسفوند در ادامه به نقل از اهالی روستا گفت: «ارتفاع تپه در سال‌های اخیر حدود 20 متر بوده اما با برداشت‌های غیر مجاز از خاک تپه برای اندود خانه‌های نوساز و همچنین استفاده در زمین‌های کشاورزی، به‌مرور از ارتفاع آن کاسته شد و در نهایت در حال حاضر ارتفاعی در حدود 3 متر دارد.»

وی با اشاره به مشخص شدن محل نخستین دور گمانه‌ها برای شناسایی عرصه با انجام بررسی‌های اولیه در اطراف تپه، نقشه توپوگرافی و تصاویر ماهواره‌ای گفت: «به‌دلیل تراکم بسیار زیاد منازل مسکونی در سطح و پیرامون تپه، امکان ایجاد گمانه با فواصل معین غیرممکن بود.»

این باستان‌شناس گفت: «بیشتر گمانه‌ها در رینگ اول در حیاط منازل مسکونی و معابر ایجاد شد.»

وی افزود: «بنا به ماهیت گمانه‌ها، کاوش به بود و نبود لایه‌های استقراری و ماهیت انباشت و میزان تراکم مواد فرهنگی انجام گرفت تا به‌محض اطمینان از رسیدن به لایه‌های استقراری، کاوش در گمانه متوقف شود.»

وی با بیان این‌که به‌دلیل تراکم منازل مسکونی و وجود معابر بسیار باریک، جانمایی گمانه‌ها تحت تأثیر مکان و فضای مناسب برای ایجاد گمانه بود، از ایجاد 9 گمانه در رنج اول اطراف تپه خبر داد.

یوسفوند افزود: «تمام گمانه‌ها به آثار و لایه فرهنگی منسجم و برجا رسید که معرف دوره‌ مفرغ و تاریخی با مواد فرهنگی منسجم است. این گمانه‌ها با شماره TT.1,2,3,4,5,12,13,14,15,16 مورد کاوش قرار گرفته است.»

به گفته او، لایه‌های فوقانی این گمانه‌ها اغلب به‌شکل انباشت و نخاله‌های دوره معاصر همراه با زباله است که نشان از آشفته بودن آنها دارد. همچنین گودال‌های پر شده با کود حیوانی که از دپو منازل مسکونی در اطراف تپه ریخته شده و لایه‌های سطحی گمانه‌ها را اغلب تا عمق 150 سانتی‌متری پر کرده است.

نهشته‌هایی از دوره مفرغ میانی

وی افزود: «در زیر این لایه‌ها، نهشته‌های منسجم و همگون از دوره مفرغ میانی تا دوره تاریخی (اشکانی) قابل مشاهده است.»

یوسفوند در ادامه از ایجاد رینگ دوم گمانه‌ها با فواصل معینی نسبت به رینگ اول برای رسیدن به اطمینان از وضعیت لایه‌های استقراری برجا خبر داد.

وی افزود: «فاصله تقریبی بین گمانه‌ها را حدود 15 تا 20 متر در نظر گرفته شد تا درصد خطا تا حدودی کم شود.»

وی با اشاره به وجود رودخانه زلیوا در ضلع غربی تپه، که جوی آبی برای آبیاری مزارع کشاورزی از آن منشعب شده است، گفت: «در حد فاصل رودخانه و جوی آب 5 گمانه با شماره TT.6,7,8,9,11 ایجاد شد که نشان می‌دهد بخشی از بستر رودخانه بوده و تمام لایه‌های آن طبیعی و فاقد لایه‌های باستانی است.»

این باستان‌شناس اظهار کرد: «در ضلع شمالی تپه زمین بایر کشاورزی است که گمانه‌های TT.17,18 آثار فقیرانه‌ای از مواد فرهنگی داشته و نهشته برجا در آن دیده نشد.

ایجاد گمانه در داخل منزل مسکونی

وی از ایجاد یک گمانه در داخل حیاط منزل مسکونی و در محدوده بافت متراکم مسکونی تنها یک گمانه در داخل حیاط منزل مسکونی بدلیل نبودن فضای مناسب خبر داد و گفت: «گمانه TT.19 در این بخش شامل انباشت‌های نخاله و زباله‌های دوره معاصر بوده که پس از برداشت آن به لایه‌های طبیعی سیاه رنگ رسید.»

یوسفوند در ادامه به نقل از اهالی گفت: «در گذشته این محدوده باتلاق یه ماندابی بوده که از رودخانه جدا می شده و در سطح آن همیشه تراکم بسیار زیادی از گیاهان خودرو وجود داشته است که لایه‌های آبرفتی با مواد آلی این گفته ها را تصدیق می‌کند.»

وی افزود: «در ضلع جنوبی نیز به دلیل تراکم زیاد منازل مسکونی تنها یک گمانه با شماره TT.10 در داخل حیاط ایجاد شد و با کاوش حدود 2.50 متر تا روی خاک بکر ادامه یافت.»

به گفته این باستان‌شناس، همه لایه‌های شناسایی شده در این گمانه مربوط به دوره معاصر بوده و با نخاله‌های ساختمانی و زباله پر شده است.

وی افزود: «حد نهایی عرصه در ضلع غربی تپه محدود به رودخانه است.»

ایجاد 19 گمانه برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم

یوسفوند با اشاره به ایجاد 19 گمانه برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه زلیوا گفت: «در مجموع گمانه‌های TT.1,2,3,4,5,12,13,14,15,16 به‌دلیل برخورد با نهشته‌های فرهنگی و لایه‌های استقراری برجا در محدوده عرصه قرار داشته و گمانه‌های TT.6,7,8,9,10,11,17,18,19 به‌دلیل نبود لایه‌های فرهنگی در خارج از محدوده عرصه واقع است.»

وی افزود: «بر اساس نتایج حاصل از کاوش مشخص شد، گستردگی محوطه بیشتر در جهت شمالی و جنوبی بوده و به دلیل عارضه طبیعی در ضلع غربی محدود به رودخانه و در ضلع شرقی محدود به بستر باتلاقی است.»
پیشینه کاوش در تپه زلیوا

وی با اشاره به انجام بررسی‌های پراکنده کلر گاف در دشت خاوه که بخشی از پروژه بررسی و شناسایی شمال لرستان بود برای نخستین بار در سال 1971 میلادی گفت: «پس از انقلاب و در سال 1378 عمران گاراژیان با هدف تهیه پرونده ثبتی، بررسی و شناسایی شهرستان نورآباد دشت خاوه را به انجام رساند که آثار شاخصی از دوره نوسنگی تا دوره متاخر به دست آمد.»

یوسفوند با اشاره به ثبت تپه زلیوا در فهرست آثار ملی در همان سال گفت: «در مجموع فعالیت‌های باستان‌شناسی محدودی در این شهرستان انجام شده است که اطلاعات اندکی از آن ارائه کرده و بدلیل انتشار نیافتن فعالیت‌های باستان‌شناسی اطلاعات جامعی در دست نیست.»