«لیلی» نام همه عروسکهای لر است
چندی است که عروسکهای محلی جای خود را بین مردم باز کرده است، عروسکهای ساده، با لباس محلی و فرم بدنی ثابت. نهضت عروسک های بومی از سال ۸۵ آغاز شده و اکنون برخی عروسک ها مثل دتوک، لیلی، قورچوق ثبت ملی میراث فرهنگی شده اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، عروسکهای دتوک(خراسان جنوبی)، لیلی یا بازبازک(قوم لر) و عروسکهای قنداقی عروسکهای اصیل تاریخی ایران هستند که چندی است که به همت افراد مختلف احیاء شده‌اند.
حال حکایت عروسک لیلی است که از شهر نور‌آباد ممسنی واقع در استان فارس سر از گذشته‌ها در‌آورده است و به امروز رسیده است تا کودکان دیگر عروسکهای باربی یا عروسک چینی را در آغوش نکشند. این قصدی است که سازندگان این عروسک بومی دارند.
اسفند 94 توسط دو خواهر به نام‌های آمن و آوا خادمی به این فکر افتادند که چرا باربی، چرا عروسکهای چینی؟ آن دو در خانه خود تصمیم گرفتند که عروسک اجدادی خود را که دستانی رقصان دارند را احیاء کنند. نتیجه آن ثبت ملی «لیلی» در دی ماه سال ۱۳۹۵ در سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری بود.
اگر به سالها قبل برگردیم به روزی می‌رسیم که مادران قوم لر برای آرام و سرگرم کردن کودکان خود با چوب، نی و پشم گوسفند دم دست عروسک می‌ساختند؛ نام آن را لیلی انتخاب کردند چرا که در برخی از نواحی ایران مانند کهگیلویه و بویراحمد، مناطقی از چهارمحال و بختیاری و فارس، به عروسکی که نماد زیبایی است، نام لیلی داده می‌شود، هر قوم لیلی را به یک نام می خواند، یکی او را لیلی دستی یا لیلی دو دستی (لر ممسنی)، بازبازک (لر بختیاری)، بویگ (لر بویراحمد)، لیلی یا عروسک دستمال به دست (دیلم و بوشهر) می‌نامند.
اما هرچه هست این عروسک با قدمتی چند هزارساله لری ساختاری یکسان دارد؛ اسکلت آن از جنس نی تو خالی و حالتی چلیپا گونه که دستمالی به دست دارد و البته لباس‌های لری که شامل لباس روسری (گل ونی یا چارقد)، پیراهن، تنبان، ارخالق(دلگ) و لچک است. از مشخصه های مهم این لباسها ریتم آن و رنگ شاد لباسها است.
آمن خادمی طراح و احیاء کننده این عروسک به آنا می‌گوید: «لیلی نماد دختر لر است که با توجه به رنگ لباس، جنس دستمال رقص و حالت پیچاندن موها و زلف کردن آن می تواند دختر نوجوان، جوان یا میانسال باشد و اگر نقش مادر را ایفا کند به آن "دالو" می گویند.»
البته او نگاهی فلسفی به این عروسک دارد و آن را با توجه به جنس بدنه عروسک به شعر مولانا مرتبط می‌داند: «اسکلت لیلی از نیِ تو خالی ساخته می‌شود که با توجه به شعر "بشنو از نی.."مولانا بسیار جنبه فلسفی دارد و نماد انسان کامل است؛ کریم زمانی در شرح جامع مثنوی معنوی در تفسیر این شعر گفته که نشانه انسان کامل آن است که چهار ویژگی یعنی داشته باشد؛ انسان کامل چهار ویژگی دارد؛ اقوال نیک، افعال نیک، اخلاق نیک و معارف. تشبیه انسان کامل به نی از آن روست که درون آن از تعلقات دنیوی و هوای نفسانی خالی است. همانطور که نیِ تو پُر دم نای را منعکس نمی کند انسانی که درون آن از متعلقات دنیوی پر باشد نمی تواند دَم الهی را منعکس کند.
همچنین موی لیلی بخش تاثیرگذار و مهمی است؛ مادر موهای خود را می چید و به صورت لیلی زلف می کرد. این کار هم برای تقویت احساس دختر بچه بود و زمانی که مادر مشغول کار بود دختر با بوی سر لیلی به آرامش می رسید.»
به گفته خادمی، این پروژه در کارگاه خانگی 3نفره کار خود را از ماهی ده عروسک شروع کرد و در حالا حاضر 150 عروسک در ماه تولید می‌کنند: «البته ظرفیت بیشتر هم داریم اما چون بایدبرای مبحث بازاریابی خودم تحقیقات و بازار هدف پیدا کنیم تولیدات را بالا نبردیم.»
عروسک لیلی دو هم برای کودکان زیر پنج سال به مرحله تولید رسیده است، با ویژگی خاص برای این گروه سنی، یعنی با قابلیت در آغوش گرفتن، لمس کردن و لباس‌های قابل تعویض با بدنی که از پارچه و مفتول و پلی استر تشکیل شده است.
خادمی تاکید می‌کند: «طراحی صورت عروسکها با توجه به صورت زنان و مردان لر صورت گرفته و به مرور در حال شبیه سازی بیشتر هستیم.»
امروز لیلی تنها نیست، عروسک مرد آن به اسم «دلیار» طراحی شده که همان ساختار لیلی را دارد و براساس لباس‌های قدیمی مردان لرهای جنوبی است. با اینکه از عمر لیلی چندان نمی‌گذرد اما این عروسک در سه جشنواره خارجی در وین و فلوارنس شرکت کرده و در تهران، شیراز، رشت و قزوین برای فروش عرضه شده است.
انتهای پیام/
