نگاهی به جایگاه هنر دست مردم اقصی‌نقاط ایران در آستانه روز جهانی صنایع دستی

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، در تمامی کشورها صنایع دستی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این میان، هنر کشورمان در سطح بین‌الملل زبانزد و مشهور است به طوری که با سفر به هر نقطه از آن حتی در حاشیه مرز‌ها و روستاهای دورافتاده نیز با صنایع دستی خاص آن منطقه روبه‌رو می‌شویم.

در برخی از شهرهای ایران، صنایع دستی، خاص و ثمره تلاش زنانی است که سینه به سینه این میراث را از مادران خود آموزش دیده‌اند و امروزه با به روز‌ترکردن آن سعی در فروش بیشتر و کاربردی‌تر شدن آنها دارند. در استان سیستان و بلوچستان با زنانی آشنا می‌شوید که با وجود کهولت سن همچنان هنر اصیل سوزن‌دوزی را حفظ کرده‌اند و با آموزش به جوان‌ترها سعی در زنده نگاه‌داشتن آن دارند. در اورامانات زنان کردستانی از سنبل‌هایی که در طبیعت می‌روید و خواص درمانی چون آرامش بخشی و از بین بردن درد دندان دارد، آویزهایی درست می‌کنند. در خوزستان قالی‌بافی و عبابافی، در بوشهر گرگوربافی و گبه بافی، در کرمان قالی‌بافی، جاجیم بافی و پته دوزی، در شیراز منبت کاری و نقره‌کاری، در همدان سفالگری، در شهر کرمانشاه هنر اصلی مردم قلم‌زنی و بافت گلیم‌ها، گیوه بافی و موج‌بافی‌ها و در یزد ترمه بافی و زری بافی است که قدمت زری بافی آن به دوره ساسانیان باز می‌گردد.

در شمال کشور ساخت وسایل معیشتی با چوب و همچنین حصیربافی و در تبریز بافت فرش‌های پر نقش و نگار برای هر گردشگر و علاقه‌مند به هنر ایرانی وسوسه‌گر است. این امر تا حدی در سطح بین‌المللی نیز رشد داشته است چرا که توریست‌های خارجی نیز طرفدار پروپاقرص چاروق‌های زنجانی هستند که با نخ گلابتون تزئین شده‌اند و از ٢ تا ٤ میلیون تومان قیمت دارند.

به طور کل اگر بخواهیم تعریف جامعی از صنایع دستی داشته باشیم باید بگوییم که صنایع‌دستی، مجموعه‌ای از هنرها و صنایع را دربرمی‌گیرد که محصول آنها به طور عمده با استفاده از مواد اولیه‌ بومی، به کمک دست و ابزار دستی ساخته می‌شود. در هر‌یک از فرآورده‌های این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری سازنده، به نحوی تجلی می‌یابد و همین عامل، وجه تمایز اصلی میان این محصولات ‌با آنچه به واسطه ماشین‌آلات کارخانه‌ای تولید می‌شود، است.

همچنین آنچه مقوله صنایع‌دستی را از هنر کاردستی متمایز می‌سازد، هدف از ساخت آنها است چراکه صنایع‌دستی محصولاتی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته شوند بنابراین کاربرد آنها بیش از یک تزئین ساده ‌است.

در تمام جوامع صنایع دستی جدای از کاربردی که در زندگی مردم دارند، از کارهای فرهنگی و رسومی‌تری محسوب می‌شوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند و این در حالی است که کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرم‌‌کننده است و خلاقیت سازنده را نشان می‌دهد.

بدون‌تردید یکی از دلایل مهم در توجیه جنبه‌های مثبت صنایع‌دستی، به اثرات آن در مبارزه با انواع بیکاری مربوط می‌شود. بیکاری، یکی از مسائل پیچیده کشورهای رو به رشد است که از افزایش سریع جمعیت سرچشمه می‌گیرد. در بین انواع بیکاری، شایع‌ترین آن در کشورهای در حال توسعه، بیکاری پنهان است. به ویژه در آن دسته از کشورها که هنوز ساختار جامعه کشاورزی و روستایی به صورت سنتی و کهن باقی‌مانده است، بیکاری پنهان بیشتر به چشم می‌خورد. صنایع‌دستی با قابلیت‌ها و خصوصیات ویژه خود، می‌تواند نقش مهمی در حل معضل بیکاری و ایجاد اشتغال برای بیکاران ایفا کند.

متولی بخش صنایع‌دستی در ایران سازمان میراث فرهنگی و از جمله صنایع‌دستی معروف ایرانی شامل: گلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه‌گری، منبت‌کاری، مینا‌کاری، سفال، چوب است.