در گفت‌وگو با آنا
مصطفی معین: متاسفانه علم و تکنولوژی اولویت چندم ما است/ دانشگاه‌ها تحقیقات خود را معطوف به تحقیقات کاربردی کنند تا دردی از معضلات کشور مثل ریزگردها دوا شود
وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری معتقد است کشوری می‌تواند ادعادی مرجعیت علمی کند که علم و تکنولوژی آن بر حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و ... اثرگذار باشد؛ مقدمه این مرجعیت که تولید علم است از دولت سازندگی آغاز شده است و با دارابودن آن اکنون باید با سرمایه‌گذاری دولت و تلاش محققان این اتفاق برای ایران بیفتد.
دکتر مصطفی معین در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا درباره سازوکارهای دست‌یافتن به مرجعیت علمی گفت: «امروزه علم با تکنولوژی ارتباط تنگاتنگ دارد و علم و تکنولوژی مبدا و محور همه تحولات از قبیل تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و حتی اخلاقی در جامعه است و باعث ارتقای کیفیت زندگی انسان از نظر رفاه و آگاهی می‌شود.»
وزیر اسبق علوم ادامه داد: «بنابراین همه این حوزه متاثر از تحولات علم و تکنولوژی است، کشوری می‌تواند ادعا کند که مرجعیت علمی دارد، که علم تولیدشده آن تاثیرات خود را در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و اجتماع و ... گذاشته باشد. اقتصادش دانش‌بنیان شود، سیاستش علمی شود و مدیریت علمی داشته باشد و به همین ترتیب؛ آن کشور باید یک نوع پیشرفت و توسعه متوازن و پایدار داشته باشد و این به معنای مرجعیت علمی است.»
او افزود: «در کشور ما آن امر مقدماتی مرجعیت علمی که تولید علمی باشد، شروع شده است و مقدماتش از دو دهه قبل و از دولت آقای هاشمی رفسنجانی شروع شد، گسترش دانشگاه‌ها و مراکز علمی، استادان و دانشجویان به تدریج ادامه پیدا کرد و شتاب سریعی اتفاق افتاد و همین هم باعث شد برای سال‌ها رتبه اول جهانی را به لحاظ شتاب تولید علم داشته باشیم.»
معین گفت: «اما هنوز آن پیوند بین این علم با مجموعه تکنولوژی و مجموعه علم و تکنولوژی با اقتصاد و سیاست و فرهنگ و اجتماع و توسعه همه‌جانبه کشور شکل نگرفته است و این شکاف را حتما باید ترمیم کنیم و این کار هم نیاز به این دارد که به عنوان یک عزم ملی در دستور کار دولت، مجلس و کلیت نظام قرار گیرد. همه باید خود را مدیون دانشگاه و نهاد علم بدانند.»
در کشور ما آن امر مقدماتی مرجعیت علمی که تولید علمی باشد، شروع شده است و مقدماتش از دو دهه قبل و از دولت آقای هاشمی رفسنجانی شروع شد، گسترش دانشگاه‌ها و مراکز علمی، استادان و دانشجویان به تدریج ادامه پیدا کرد و شتاب سریعی اتفاق افتاد و همین هم باعث شد برای سال‌ها رتبه اول جهانی را به لحاظ شتاب تولید علم داشته باشیم
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: «فراتر از جناح‌های سیاسی با یک دید باز و بدون تنگ‌نظری، همه، باید نهاد دانشگاه را یک نهاد علمی ملی و بین‌المللی بدانند و از آن پشتیبانی کنند و همه دستگاه‌ها هم از سیاست‌های علم و تکنولوژی کشور پیروی کنند تا این اتفاق بیفتد و شکاف‌ها برداشته شود.»
او درباره تخلفات علمی هم گفت: «این اتفاق خیلی دور از انتظار نیست؛ وقتی حدود 50هزار مقاله در یک سال تولید کرده‌ایم ممکن است درصد ناچیزی از آن هم تقلبی باشد و این در کل دنیا هم هست. در چین و سایر کشورها هم خیلی بیشتر از ایران این تخلفات صورت می‌گیرد. ولی چون ایران در دوره گذار از توسعه علم و تکنولوژی به توسعه همه‌جانبه قرار دارد، طبیعی است که در این دوره گذار شیب و شدت این تخلفات بیشتر باشد. از طرف دیگر کشورهایی هم که چشم دیدن ترقی ایران را ندارند، این مسائل را پررنگ، بزرگ‌نمایی و سیاسی می‌کنند. اما خود ما باید با نظارت‌های دقیق، همیشه نقاد خود باشیم و با پشتیبانی‌ای که از دانشمندان اصیل و واقعی انجام می‌دهیم باید سعی کنیم این مسائل را به حداقل برسانیم.»
معین گفت: «متاسفانه علم و تکنولوژی ایران به هیچ وجه جزو اولویت‌های کشور نیست. اگر از من بپرسید که هم در دوره سازندگی هم دوره اصلاحات و هم در دولت و مجلس بوده‌ام می‌توانم بگویم که حتی اولویت دست چندم است. در کلام، حرف و شعار و سخنرانی اولویت اول است اما در مقام عمل از اولین برنامه توسعه کشور تاکنون صحبت از این بوده است که میزان سرمایه‌گذاری کشور در امر پژوهش به 1درصد تولید ناخالص داخلی برسد، بعد شد 2درصد و حتی تا 4 درصد هم رفت؛ اما هنوز که هنوز است بعد از سی‌وچند سال فقط زیر 5دهم درصد از تولید ناخالص ملی صرف تحقیقات می‌شود و نه بیشتر.»
او در پاسخ به اینکه پس چرا این رشد سریع علمی اتفاق افتاده است گفت: «چون استاد و دانشجو و جوانان و پژوهشگران ما عرق ملی داشته‌اند این اتفاق افتاده است. تحصیلات تکمیلی رونق پیدا کرد، بورسیه‌های زیادی داده شد و تلاش این افراد است که به ثمر نشسته است. اما اگر کشور هم به طور واقعی به لحاظ ارزی و ریالی برای تجهیزات پیشرفته دانشگاه‌ها، منابع علمی بیشتر و پشتیبانی از پژوهشگران سرمایه‌گذاری کند، حتما در مدتی خیلی کوتاه، رتبه جهانی ایران تک رقمی خواهد شد و بعد از کشورهایی مثل آمریکا، ژاپن، چین و انگلستان که حرف اول را می‌زنند احتمالا رتبه بعدی به ما تعلق می‌گیرد اما به شرطی که این اتفاق بیفتد.»
او در پایان به دانشگاه‌ها توصیه کرد که جهت‌گیری تحقیقات خود را علاوه بر تحقیقات پایه معطوف به تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای کنند تا بتواند دردی از معضلات کشور مثل آلودگی هوا، خشکسالی، ریزگردها و بهره‌وری پایین ادارات کشور و صنعت دوا کند.
انتهای پیام/
