تیغ تیز قدرت، بند رابطه ترکیه و اتحادیه اروپا را پاره کرد

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، دولت هلند به‌عنوان کشوری مستقل از زمان اعلام برگزاری رفراندوم در ترکیه درباره قانون اساسی از هرگونه تجمع اتباع ترکیه در حمایت از برگزاری چنین رفراندومی جلوگیری کرده، موضوعی که به‌تازگی تنش‌هایی را در روابط دو کشور به وجود آورده است. این تنش در روابط از آغاز هفته جاری وارد فاز جدیدی شده، به گونه‌ای که دولت هلند با جلوگیری از سفر مقام‌های ترکیه به این کشور در عمل مانع از دیدار و گفت‌وگوی این مقام‌ها با اقلیت‌های ترک هلند درباره قانون اساسی جدید ترکیه شده است. قانونی که قرار است ماه آینده درباره آن رفراندوم برگزار شود.

هلند مخالف است

خلاف فضای هیجانی‌ای که در ترکیه وجود دارد، کشورهای اروپایی تمایلی به این موضوع ندارند که اقلیت‌های ترک در کشورشان کمپین، تجمع و موارد مشابه به راه بیاندازند و به نوعی در خیابان‌های پایتخت‌های اروپایی به سود منافع یک کشور خارجی راهپیمایی کنند. هلند ازجمله همان کشورهایی است که در بدو امر مخالفت خود را با برگزاری تجمعات ترک‌ها در کشورش اعلام کرد.

ترک پرس گزارش کرد مارک روته، نخست‌وزیر هلند پیشتر گفته بود کشورش از طرف ترکیه درخواست رسمی دریافت کرده است تا فعالیت‌هایی در راستای قانون اساسی جدید انجام دهد ولی آمستردام با آنکارا بر سر این موضوع همکاری نخواهد کرد.

او افزود: «هلند به هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد تبلیغات و کمپین‌های سیاسی خود را در خاک این کشور انجام دهد.»

این مخالفت اما تنها در مقام شعار باقی نماند و هلندی‌ها اثبات کردند بر سر حرف خود هستند، چرا که طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، برت کوندرز، وزیر امور خارجه هلند پنج‌شنبه گذشته به‌طور رسمی اعلام کرد کشورش از مولود چاوش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه استقبال نمی‌کند. چاوش‌اوغلو قصد داشت در سفر به هلند در جمع اتباع ترکیه و هواداران اصلاحات قانون اساسی در این کشور حاضر شود و به ایراد سخنرانی بپردازد.

وزیر هلندی اعلام کرد کشورش عهده‌دار نظم و امنیت شهروندان هلندی است و نمی‌خواهد چنین سفری انجام شود. آن‌ها نگران اتفاقات ناخوشایندی بودند که ممکن بود در تجمعات اتباع ترکیه در شهر روتردام اتفاق بیفتد.

جلوگیری از سفر دو وزیر ترک به هلند

باوجود همه هشدارهایی که در وهله نخست، درباره برگزار نکردن تجمعات اقلیت‌های ترک در هلند و دوم، خودداری از پذیرش مسئولان ترکیه در هلند داده شده بود، هر دو مورد اتفاق افتاد. هواداران اصلاحات قانون اساسی در ترکیه در روتردام و چند شهر دیگر هلند به خیابان‌ها ریختند و تظاهرات برگزار کردند که پلیس هلند بلافاصله وارد عمل شد و با آن‌ها برخورد کرد.

در بعد سیاسی، مولود چاوش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه هشدارهای هلند را نادیده گرفت و اعلام کرد قصد دارد به سوی این کشور پرواز کند، موضوعی که هرگز به فرجام نرسید و دولت هلند مجوز فرود هواپیمای وزیر ترک را صادر نکرد. البته این تنها اقدام هلند نسبت به مسئولان ترک نبود. شب گذشته (شنبه) بود که از هلند خبر رسید پلیس این کشور وزیر خانواده ترکیه را که از مرز زمینی به هلند رسیده بود، در شهر روتردام بازداشت کرد. البته این وزیر پس از چند ساعت بازداشت آزاد و از مرز زمینی راهی آلمان شد.

ترکیه به‌دنبال چاره

گرچه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه بلافاصله پس از بازداشت وزیر خانواده ترکیه موضعی خشمگینانه گرفت و گفت دولت هلند روش‌های نازیسم را در پی گرفته و ترسو است و حتی کاردار سفارت هلند به وزارت امور خارجه ترکیه فراخوانده شد، ولی پس از مشاهده مقاومت هلندی‌ها در مقابل خواسته‌های آن‌ها به گفت‌وگو روی آورد. در هر صورت هلندی‌ها خواسته‌ای منطقی دارند، چرا که هر کشوری بنا به خواست شخصی خود نمی‌تواند در کشوری دیگر تجمع به راه بیاندازد.

طبق گزارش خبرگزاری رسمی ترکیه (آناتولی)، چاوش‌اوغلو که نتوانسته بود وارد هلند شود پس از این موضوع گفت: «به همتای هلندی خود گفتم آنکارا درهای گفت‌وگو را درباره موضوع پیچیده میان هلند با مسئولان ترک باز گذاشته است تا با حل مشکلات، مسئولان ترک بتوانند به محل تجمعات اتباع ترک در هلند بروند.»

او پیشتر تهدید کرده بود در صورت جلوگیری از ورود وی به خاک هلند، تحریم‌های سیاسی و اقتصادی سختی در انتظار این کشور خواهد بود.

چاوش‌اوغلو افزود: «به او گفتم اگر انتخابات پارلمانی در هلند سبب این اختلافات باشد، ما آمادگی داریم در این زمینه تبادل نظر کنیم، اما اگر دولت هلند قصد سنگ‌اندازی بر سر دیدارهای ما با تجمعات اتباع ترک را تا بعد از انتخابات داشته باشد، مسئولان ترک در هر حال به هلند خواهند رفت و با وجود همه مشکلات با تجمعات به راه انداخته شده از سوی اتباع ترک همراهی می‌کنند.»

آلمان؛ سردمدار مخالفت با ترکیه

شاید ترکیه هنوز از واکنش آلمان به برگزاری تجمعات اقلیت‌ها درس نگرفته است که اقدام به انجام مشابه چنین اقدامی در هلند کرده است. البته تنش میان ترکیه و آلمان همچنان آتش زیر خاکستر است که می‌تواند دامن ترک‌ها را در هر زمانی بگیرد.

حدود سه هفته پیش دولت آلمان تصمیمی مشابه تصمیم هلند در رابطه با لغو برگزاری تجمع اقلیت‌های ترک در شهر گاگنو واقع در غرب این کشور گرفت. ترک‌ها قصد داشتند در این شهر تجمعی در حمایت از اصلاحات قانون اساسی ترکیه به راه بیاندازند. به‌دنبال لغو این تجمع، بکر بوزداغ، وزیر دادگستری ترکیه سفرش را به آلمان لغو کرد.

طبق گزارش خبرگزاری روسیاالیوم، به‌دنبال این تصمیم از سوی دولت آلمان، مقام‌های شهر کولونیا مجوز تجمع به اقلیت‌های ترک را که قصد برگزاری تجمعی در حمایت از اصلاحات قانون اساسی را در ترکیه داشتند لغو کرد. قرار بود نهاد زبقچی، وزیر اقتصاد ترکیه در این تجمع سخنرانی کند. حدود 1.4 میلیون تبعه ترک در آلمان از حق رای در رفراندوم اصلاحات قانون اساسی ترکیه برخوردارند.

تصمیم دولت آلمان با انتقاد شدید دولت ترکیه مواجه شد و حتی جنگ لفظی میان اردوغان و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان درگرفت. کار به جایی رسید که چاوش‌اوغلو تصمیم گرفت هفته گذشته برای تبیین موضع ترکیه نسبت به برگزاری چنین تجمعاتی در کشورهای خارجی به آلمان سفر کند. گرچه تجمعات زیادی در آلمان غو شده بود، ولی در زمان حضور وزیر امور خارجه ترکیه در آلمان تجمع کوچکی در مقابل کنسولگری ترکیه برگزار شد و چاوش‌اوغلو توانست در انجا در مقابل اتباع ترک صحبت کند.

اتهام‌زنی ترکیه به هلند و آلمان

شبکه سی‌ان‌ان ترک گزارش کرد: «باوجود اینکه دولت آلمان چندین تجمع اقلیت‌های ترک را لغو کرده و تنش میان دو کشور افزایش یافته بود، آنکارا از برلین خواست تا مجوز برگزاری 30 تجمع هواداران اصلاحات قانون اساسی ترکیه را در این کشور صادر کند.»

چاوش‌اوغلو در درخواستش آورده بود: «از آلمان انتظار داریم این موضوع را حل کند. ما قصد داریم حدود 30 تجمع برگزار کنیم و از آلمان تقاضا داریم با این موضوع موافقت کند.»

چاوش‌اوغلو که به شدت از اقدامات دولت‌های هلند و آلمان در لغو تجمعات اقلیت‌های ترکیه در این دو کشور عصبانی بود، گفت: «چه فرقی میان اقدام فیلدرز در هلند و اقدامات نازی‌ها وجود دارد؟ او خودش یک نازی است. ما از نژادپرستی و فاشیسم نمی‌ترسیم و تاکید می‌کنیم هیچ‌کس نمی‌تواند مانع حضور من در هلند شود.»

این تنها مورد اتهام‌زنی نبود. باوجود تنش در روابط میان ترکیه با این دو کشور اروپایی، نورالدین جانیکلی، معاون نخست‌وزیر ترکیه آلمان، اتریش و هلند را به ارتکاب جنایت‌های ضد بشری متهم کرد و گفت: «این کشورها از تروریست‌ها در راستای کشتن شهروندانمان در ترکیه استفاده می‌کنند.»

پیشتر کشورهای اروپایی نگران درگیری‌های خونین احتمالی میان موافقان و مخالفان اردوغان هستند. این را نباید از نظر دور داشت که بیشتر اتباع خارجی آلمان و هلند کرد هستند که از مخالفان اردوغان به‌شمار می‌روند. در آلمان حدود 3 میلیون ترک حضور دارند که تابعیت آلمانی گرفته‌اند و در هلند نیز بیش از 400 هزار ترک تابعیت هلندی دارند. طبعا برگزاری چنین تجمعاتی با این میزان هوادار که قطعا برخی مخالف موضوع و برخی موافق آن هستند، می تواند نگرانی‌های امنیتی متفاوتی ایجاد کند.

اردوغان در سودای قدرت/ اروپا در فکر تحریم

درک این موضوع که چرا رجب طیب اردوغان اصرار به برگزاری چنین تجمعاتی دارد و اینکه چرا بدون مشورت با کشورهای میزبان، وزیرانش را برای ایراد سخنرانی به آن کشورها اعزام می‌کند کمی سخت به نظر می‌رسد. او می‌داند همواره در تجمعاتی که ترک‌ها برگزار می‌کنند ازجمله در خود ترکیه اختلافات سیاسی و چند دستگی‌های نمود داشته است.

چنین اصلاحات اقتدارگرایانه‌ای از جانب اردوغان باعث شده تا مناسبات آنکارا و اتحادیه اروپا شکر آب شود. تصور کنونی اردوغان آن است که افزایش قدرت در داخل او را از هر رابطه ای در خارج بی نیاز می کند.

مجتبی اسماعیلی