توسط معاون علمی رئیس جمهور؛
هشتادمین سالگرد تاسیس نهاد مردم‌شناسی در موزه ملی ایران
بهشتی: بسیاری از مشکلات موجود ناشی از ضعف در ایران‌شناسی است
هشتادمین سالگرد تاسیس نهاد مردم‌شناسی در موزه ملی ایران صبح امروز با حضور دکترسیدطه‌هاشمی و سیدمحمد بهشتی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آنا، علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی در این نشست گفت: امروز پیام صلح را از زبان مردم‌شناسان بیان می‌کنیم. تاریخ مردم‌شناسی ایران طبیعتا به 80 سال پیش محدود نمی‌شود. هرجا تفکر مردم‌شناسی است، می‌توان ردپای مردم‌شناسی را نیز در آنجا یافت. تفکر مردم‌شناسی از عصر مشروطه شکل می‌گیرد که این مقطع دوره بسیار مهمی است.
وی با یادآوری اینکه نهاد مردم‌شناسی در سال 1315 نهادینه شد، در اشاره به دلایل اهمیت مردم‌شناسی اظهار کرد: توسعه بومی و پایدار باید مردم‌نهاد باشد و برای اقتصاد تولیدی نیاز به اقتصاد میراث داریم. ما در پژوهشگاه این امکان را یافتیم که 35 جلد کتاب تولید کنیم، 9 همایش برگزار کنیم و ده‌ها نشست علمی داشته باشیم. همچنین 30 یا 40 پژوهش به دست آمده نیز حاصل شرایطی است که در پژوهشگاه برای ما فراهم شده است.
محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز بیان کرد: هرچه سن تاسیس نهاد مردم‌شناسی بیشتر باشد، طبق هر توقع دیگری به پختگی، بلوغ و توانمندی نزدیک می‌شویم. به خاطر دارم که در چند سال پیش برای تدریس در بنیاد ایران‌شناسی از من دعوت به عمل آمد. در سال اول از دانشجویان خود درباره رشته تحصیلیشان و همچنین اینکه به چه دردی می‌خورد سوال کردم که بعد از گذشت سال‌ها جواب دانشجویان ناآگاهی و ناآشنایی از اهمیت این رشته بود. من 4 سال این وضع را می‌دیدم و همین باعث می‌شد 3 جلسه بعد از طرح این سوال به تشریح این رشته و قابلیت‌های آن بپردازم. در این جلسات به دانشجویان گفتم که ما اگر در حوزه پزشکی با مشکل مواجه هستیم، دلیل آن این است که ایران‌شناسی ما مشکل دارد. همچنین مشکل در راه و ترابری، کمبود آب، صنعتی نشدن کشور ناشی از ضعف در ایران‌شناسی است. اگر 900 کیلومتر ساحل دریای مازندران داریم ولی خط دریایی که بتواند مسافران را از آذربایجان به مشهد برساند، نداریم؛ ناشی از ضعف در ایران‌شناسی است. همچنین خجالت ما برای وجود کویر لوت در مرکز کشور نیز از همین ضعف نشأت می‌گیرد و در ادامه ترافیک و آلودگی هوا نیز به همین علت به وجود آمده است.
وی عنوان کرد: برای اینکه ایران را بشناسیم، علوم مختلفی را باید مطالعه کنیم که مهم‌ترین آن علم مردم‌شناسی است. در 80 سالگی نهاد مردم‌شناسی ایران زمان آن رسیده که اهمیت و جایگاه این علم نه در درون اهل این قبیله، بلکه خارج از آن نیز به درستی معرفی شود.
رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی تصریح کرد: فکر می‌کنم باید از 80 سالگی این نهاد بهره ببریم، چرا که 80 سالگی زمانی است که اهمیت جایگاه و نقش کلیدی که علم مردم‌شناسی می‌تواند ایفا کند را باید خارج از این جمع بشناسند و از بیرون تقاضا ایجاد شود و در دایره این علم با سوالات جدی مواجه شویم. البته شرط لازم این امر تبیین درست اهمیت آن است.
بهشتی افزود: اوایل دهه 80 تا اینجا پیش رفتیم که وزارت کشور برای اولین‌بار همایش اقوام ایرانی را برگزار کرد و به این موضوع توجه داشت، در حالی که از زمان رضاشاه اقوام نادیده گرفته شدند. بنابراین گسترش این دید که افراد خارج از گروه مردم‌شناسان به این علم توجه داشته باشند و سوالاتی را در این راستا مطرح کنند، نکته حائز اهمیتی است.
وی مردم‌شناس را همچون پزشک معرفی کرد و افزود: جامعه پزشکی باید در آغاز علم خود را به مردم معرفی کند تا مردم بدانند که چه زمان به چه پزشکی نیاز دارند. ما باید بگوییم که چرا رشته مردم‌شناسی لازم است.
نصیری قیداری، دبیر کمیسیون یونسکو نیز در این مراسم با اشاره به آگاهی نداشتن دانشجویان نسبت به اهمیت رشته مردم‌شناسی گفت: ما در کشور با مشکل هدایت تحصیلی مواجه هستیم. تاکید می‌شود بر اینکه پزشکی خوب است، هم به لحاظ مالی و هم معنوی، در حالی که علوم‌انسانی مهم‌ترین همه رشته‌هاست. شناخت علوم‌انسانی سخت‌تر از مهندسی و سایر رشته‌هاست.
وی اظهار کرد: در صورتی که از روز اول دانشجویان باید هدایت شوند تا در زمان تحصیل مجبور به تغییر چندباره رشته تحصیلیشان نشوند. باید اول دانشجویان رشته خود را به خوبی بشناسند تا بتوانند آن را به جامعه نیز بشناسانند. کسی که در رشته فیزیک تحصیل کرده و هدایت تحصیلی نسبت به رشته‌هایی چون مردم‌شناسی نداشته چه می‌داند فرهنگ کجاست؟ او دکترا گرفته و از زمینه انسانیت و عواملی که در انسان ایجاد آرامش می‌کند، آگاهی ندارد.
در بخش بعدی این مراسم موسیقی بومی توسط گروه آفرجام اجرا شد که به جشن شکرگزاری از مرحله کاشت تا برداشت گندم اشاره داشت.
در ادامه این مراسم، محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران پیام ایکوم را به مناسبت هشتادمین سالگرد تاسیس نهاد مردم‌شناسی ایران قرائت کرد.
وی گفت: موزه روایتگر چالش‌های جامعه و ناگفته‌های جامعه است. موزه و فضاهای فرهنگی می‌تواند از نگاه مردم‌شناسی خود را معرفی کند. هیچ موزه‌ای نمی‌تواند خود را بی‌نیاز از تفسیر موضوعی خود بداند. وقتی به محور امسال ایکوم نگاه می‌کنیم، می‌بینیم ایکوم همانند یونسکو به دنبال ارزش‌هایی است که منجر به صلح و همزیستی اقوام و ملل می‌شود. این صلح تنها از فضای موضعی می‌تواند شکل گیرد.
وی با اشاره به اهمیت شناخت هویت مردم و فرهنگ‌های مردم جامعه و جهان امروز گفت: امسال سالی است که کسانی که در این بخش تخصص دارند، مجال می‌یابند تا درباره بسیاری موضوعات در درون فضاهای فرهنگی به فعالیت بپردازند و با ارائه گفتمان، نزدیکی و همگرایی هم درون کشور و هم خارج از ک شور ایجاد کنند.
طباطبایی عنوان کرد: موزه به عنوان تکیه‌گاه اصلی برای حفاظت میراث بشری فرصتی است که این امکان را فراهم می‌کند که میراث مشترک به همگرایی بینجامد. با نگاه به پوستر نهاد مردم‌شناسی، تنوع لباس، گروه و فرم به خوبی دیده می‌شود که اهمیت زیادی در جامعه دارد. در حقیقت میراث مشترک، هویت ملی ما را رقم می‌زند.
وی افزود: در طی سال‌های گذشته ایکوم جهانی با قرار دادن محورهای گوناگون، ما را به صلح و حفظ کره زمین در کنار میراث مشترک راهنمایی کرده و امسال رویکردش می‌تواند مقوم این نگاه باشد. اگرچه جای نهاد موزه مردم‌شناسی خالیست اما نگاه مردم‌شناسی فراتر از موزه و نهاد مردم‌شناسی است.
در ادامه محمد میرشکرایی به روی صحنه حاضر شد و در سخنرانی خود اظهار کرد: فعالیت 80 سال تاسیس نهاد مردم‌شناسی این عنوان و مناسبت را ایجاب می‌کند که نگاهی تاحدی تاریخی داشته باشیم.
وی بیان کرد: کهن‌ترین یادمان‌های نوشتاری فرهنگ سرزمین ما که از 25 قرن پیش به خط و زبان فارسی باستان در دل صخره‌ها و سنگ‌ها به جای مانده است، همه‌جا این نیایش را می‌توان مشاهده کرد که خدا بزرگ است، اهورامزدا که آسمان را آفرید، این زمین زمین را آفرید و مردم را آفرید و شادی را برای مردم آفرید و نزدیک به دوهزاره پس از آن فردوسی نیز در شاهنامه خود به مفهوم آفرینش اشاره کرد.
میرشکرایی بیان کرد: از نام که بگذریم، مردم‌شناسی مطالعه رفتار فرهنگی است. ولی چه در ایران و چه در کشورهای دیگر فرهنگ از عنوان این موضوع حذف شده است، در حالی که فرهنگ در خود کلمه مستتر است. مردم‌شناسی دانش پرداختن به مطالعات فرهنگی است و در ایران صرفنظر از پیشینه واژه‌ای، پیشینه کهن‌رفتارهای دانشی را نیز در بردارد. پیشگامان این دانش خارج از حوزه این نهاد رسمی بودند که از جمله آن می‌توان به صادق هدایت اشاره کرد. این افراد ماقبل از ایجاد نهاد مردم‌شناسی فعالیت داشتند و نهاد از سال 1314 فرهنگستان تشکیل شد و طی 2 تا 3 دهه پژوهشگران بر امکانات و شرایطش افزودند و ضابطه‌هایی که برای تنظیم یک نهاد لازم بود را ایجاد کردند تا اینکه نوبت به پژوهشکده مردم‌شناسی رسید که به عنوان میراث‌دار ارزش‌های فرهنگی بسیار قابل توجه است.
در ادامه همسر روح‌الامینی درباره فعالیت و خصوصیت محمود روح‌الامینی به سخنرانی پرداخت.
پیام همایش و نمایشگاه تاسیس هشتادمین سال نهاد مردم‌شناسی در ایران قرائت شد و سپس با حضور محیط طباطبایی، حسن‌زاده رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، نوکنده رئیس موزه ملی ایران و قیداری دبیر کمیسیون ملی یونسکو لوح پیام همایش توسط دکتر طه هاشمی، محمد بهشتی به امضا رسید.
در ادامه این مراسم، با ملحق شدن اسفندیار اختیاری نماینده مجلس، بزرگان حوزه مردم‌شناسی ایران مورد تقدیر قرار گرفتند.
در ادامه ضمن رونمایی از آثار پژوهشکده مردم‌شناسی که سال گذشته تالیف شده بود، از مؤلفان این کتاب‌ها تجلیل به عمل آمد.
در بخش پایانی، مدیر انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی ملیحه مهدی‌آبادی، جعفر همایی مدیر نشر نی، رمضانی مدیر نشر مرکز، باقرزاده مدیر نشر طوس، صحرانورد مدیر نشر جیحون، ساسانی مدیر نشر افکار و شکاری مدیر نشر جامعه‌شناسان تقدیر به عمل آمد. سپس موسسه‌های مردم‌نهاد و هیات تحریریه فصلنامه فرهنگ و مردم در کنار مردم‌شناسان ادارات کل میراث فرهنگی کشور تجلیل شدند.
انتهای پیام/
