بایدها و نبایدهای عاشورا در ادبیات کودک و نوجوان بررسی شد؛
لزوم توجه به منابع و واقع‌نگاری در آثار کودکان
در نشست تخصصی «بایدها و نبایدهای عاشورا در ادبیات کودک و نوجوان» که هم‌زمان با هفته‌ی ملی کودک برگزار شد، کارشناسان درباره‌ی اهمیت منابع کتاب‌های کودکان با موضوع عاشورا، بر لزوم توجه به استفاده از منابع اصلی و کهن در تهیه و تنظیم آثار کودکان تاکید کردند.
به گزارش گروه فرهنگی و به نقل از اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، این نشست با حضور سید علی‌محمد رفیعی نویسنده و پژوهش‌گر، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا سبحانی‌نسب مدرس، پژوهش‌گر و ناشر و مژگان میرمحمد صادقی نویسنده و محقق کتاب کودک در سالن کنفرانس شماره 2 مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری خیابان حجاب برگزار شد.
در ابتدای این نشست، سید علی‌محمد رفیعی با اشاره به اهداف ادبیات دینی، گفت: ادبیات دینی باید حداقل هفت عنصر را به مخاطب معرفی کند؛ اطلاعات دینی، اندیشه‌ی دینی، پیام دینی، تخیل دینی، احساس دینی، تغییر دینی و تغییر مورد نظر دین و این تغییر مسایلی است که بین دین و اخلاق مشترک است، مانند راست‌گویی، امانت‌داری و وفای به عهد.
وی با اشاره به مشکل ادبیات دینی و عاشورایی، ادامه داد: مشکل اصلی اختلاف ادیان و اختلاف درون ادیان در دو چیز خلاصه می‌شود؛ دروغ گذشتگان و باور آیندگان، فردی می‌آید به دروغ ادعایی می‌کند یا دروغی را به شخصی نسبت می‌دهد که آیندگان آن را به اعتماد این شخص باور می‌کنند، این جریان ادامه پیدا می‌کند، حالت تقدس می‌گیرد و جا می‌افتد و آیندگان چون باور کرده‌اند، نمی‌توانند به راحتی آن را کنار بگذارند.
رفیعی با بیان این‌که این موضوع در ادبیات عاشورایی وارد شده است، توضیح داد: اطلاعات دینی و عاشورایی خود را از کجا باید کسب کنیم؟ به طور طبیعی از منابع؛ اما این منابع از کجا آمده‌اند و ماجراهای امروز عاشورا از کجا به ما منتقل شده است؟ در علم حدیث روشهای زیادی برای شناخت منبع حدیث وجود دارد، ولی برای ماجرای عاشورا نمی‌توانیم چنین کاری را انجام دهیم، چون راویان باید مورد اعتماد و از شاهدان واقعه‌ی عاشورا باشند و غیر از موارد مکتوبی که از معصومان و زنان و یاران امام حسین(ع) نقل شده، بقیه‌ی مطالب از لشکر مخالف بوده‌اند، پس چگونه می‌توانیم به حرف این افراد که مخالف و دشمن هستند، اعتماد کنیم؟
وی با طرح این موضوع که باید از روشهای اعتبار و استناد تاریخی استفاده کنیم، گفت: در روش‌هایی که در علم تاریخ استفاده می‌شود منبع هرچه قدیمی‌تر و راویان هرچه معتبر باشند و فاصله‌ی رخداد ماجرا با مطلب کم‌تر باشد، اعتبار و استناد بیشتری دارند، در این میان، در ادبیات عاشورایی ما چاره‌ای نداریم جز این‌که کهن‌ترین منابع یعنی منابع قبل از قرن ششم و هفتم را به صورت نقادانه استفاده کنیم.
به گفته‌ی رفیعی، برای دسترسی به منابع اصلی و واقعی درباره‌ی موضوع عاشورا روش عاقلانه و عالمانه این است که اول از همه به منابع و مقاتل قدیمی مراجعه کنیم و از یک زمانی جلوتر نرویم، چون از واقعیت دور می‌شویم، دیگر این‌که در زمان نگارش کتاب‌های عاشورایی و دینی، قبل از این‌که دوستدار امام حسین(ع) باشیم، دوستدار حقیقت باشیم. در این میان نکته‌ی مهم این است که نباید برای معصومان واژه‌سازی کنیم و مکنونات قلبی آن‌ها را بیان کنیم، همچنین لزومی ندارد که در داستان‌ها همیشه به سراغ بیان احساسات برویم، عاشورا مسایل تحلیلی بسیاری دارد که نیازی به توسل به چنین مسایلی ندارند.
توجه به سندیت منابع اهمیت دارد
در بخش دیگر این نشست، مژگان میرمحمد صادقی نویسنده و محقق کتاب کودک گفت: اگر نویسنده را یک روشن‌فکر بدانیم، در مرحله‌ی نخست باید نیاز جامعه را حس کنیم و اگر اقدامی انجام می‌دهد برای رفع این نیاز باشد، نیاز یک کودک و نوجوان در هر جامعه‌ای پس از نیاز زیستی و امنیت، نیاز عاطفی است، در این میان مساله‌ی عاشورا تا حدود زیادی می‌تواند این نیاز را برطرف کند، داستان‌های احساسی که نوجوان را به وسیله‌ی تحریک عواطفش درگیر عاشورا می‌کند و بسیار با ارزش است.
وی افزود: اما آن‌چه که در مرحله‌ی بالاتری به عنوان نیاز یک انسان مطرح است، نیاز به احترام و پذیرفته شدن در جامعه و برای نوجوانان پذیرفته شدن در رده‌ی سنی خودشان است که نیاز بعدی را ایجاد می‌کند که همان خودشکوفایی و شکفته شدن استعدادها است که باید به این نیازها پاسخ داده شود تا جامعه‌ی زنده و پویایی داشته باشیم.
میرمحمد صادقی با بیان این‌که ورود عاشورا به ادبیات کودکان غیر از مسایل عاطفی فقط آشنایی نوجوان با واقعه‌ی تاریخی عاشورا است یا خیر، ادامه داد: اما اگر آن چیزی که روی آن تمرکز می‌کنیم ارایه‌ی الگوی اخلاقی به نوجوان باشد، مطالب را گزیده‌تر به ادبیات می‌آوریم و باید روی سندیت مطالب بیشتر دقت کنیم و باید به او بگوییم که تو نیازی به الگو و اسطوره‌ی خارجی نداری و در عاشورا الگوهای زیادی مانند حضرت زینب(س)، حضرت ام‌کلثوم و حضرت علی اکبر(ع) داریم و باید برای معرفی آن‌ها، به شخصیت و ویژگی‌هایشان بپردازیم.
این نویسنده و محقق کتاب کودک با بیان این‌که برخی داستان‌ها به دلیل پرداخت نامناسب و عدم استفاده از منابع معتبر موجب آسیب زدن به رابطه‌ی نوجوان و موضوع عاشورا می‌شود، گفت: ما اگر با داستان‌های کوتاه، بلند، رمان یا شعر برای نوجوانان به صورت تحلیلی کار کنیم و علامت سوال‌ها را مطرح کنیم و پاسخ دهیم، هم نوجوان ارتباط بهتری برقرار می‌کند و هم ارتباط عمیق‌تر خواهد بود، این موضوع موجب می‌شود او بتواند با آگاهی بالا در مباحث شرکت و از اعتقاداتش دفاع کند و این همان ایده‌آل نوجوان فعال و پویا در جامعه است.
محتوای مناسب، راه رسیدن به روح عاشورا
حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا سبحانی‌نسب مدرس، پژوهش‌گر و ناشر در بخش دیگر این نشست درباره‌ی ویژگی‌های یک کتاب دینی خوب گفت: یک کتاب خوب از ایده، ساختار، محتوا و شکل و فیزیک خوب تشکیل می‌شود که هر یک از آن‌ها بایدها و نبایدهایی دارند.
وی افزود: یکی از بحث‌های مهم محتوا بود که محتوای عاشورایی ما باید متناسب با منبع معرفتی عاشورا، خیلی باید بیشتر از این باشد که به آن پرداخته می‌شود و محدود به یک‌سری کتاب و موضوع درباره‌ی عاشورا است.
سبحانی‌نسب با اشاره به صحفات اول و دوم زیارت عاشورا توضیح داد: در این زیارت‌نامه بعد از سلام به امام حسین(ع)، اتصالات او را به عالم هستی معرفی می‌کنیم و می‌خوانیم که عاشورا ادامه‌ی رسالت و بعثت است و بعثت باید در ظرف عاشورا ترجمه شود، پس از آن عاشورا در ظرف غدیر معرفی می‌شود و در میانه‌های این زیارت، عاشورا به مهدویت متصل می‌شود. ما در زیارت عاشورا منظومه‌ای داریم که کل دین به هم وصل شده و منشور عقاید شیعه است که متناسب با ظرف و منبع معرفتی است.
وی ادامه داد: ما یک روز عاشورا و یک روح عاشورا داریم که باید به روح عاشورا برسیم و برای کودک روح عاشورا را معرفی کنیم، ما یک کربلای تاریخ‌دار داریم که خیلی از نویسندگان در تاریخ کربلا متوقف شده‌اند، اما باید به کربلای تاریخ‌ساز توجه کنیم، حواس‌مان باشد نباید در حسین(ع) زمان و آن دوران محدود شویم، حسین(ع) باید توسعه پیدا کند، در یزید آن زمان هم نباید متوقف شویم و یزید همواره هست؛ در این میان، باید ظلم‌ستیزی را که تبلور عاشورا است، زنده نگه داریم.
برنامه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در هفته‌ی ملی کودک از 15 مهر آغاز شد و روز 19 مهر در سراسر کشور با شعار «کودکان تشنه‌اند»، به کار خود پایان داد.
نشست‌های تخصصی این هفته با موضوع‌های مختلف برگزار شد.
انتهای پیام/
