توفان هوریکان و اکثریت خاموش/ صلح تاریخی در کلمبیا چگونه به خاک سپرده شد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، مردم کلمبیا در رفراندوم روز یکشنبه به توافقی که می‌توانست بزرگترین مخاصمه مسلحانه جاری در آمریکای لاتین خاتمه دهد، رأی منفی دادند. در این مخاصمه، بیش از 220 هزار نفر کشته و نزدیک به 10 درصد از جمعیت کلمبیا آواره شده بودند. این جنگ برای سال‌های متمادی، تاثیرات نامساعدی بر اقتصاد کلمبیا داشت.

مخالفان این توافق اعتقاد داشتند که دولت کلمبیا بیش از حد لازم به شورشیان فارک امتیاز داده است؛ یعنی به جای این که برخی از افراد این گروه را به محاکمه بکشاند، زمینه ورود آن‌ها به رقابت‌های سیاسی رسمی را فراهم کرده است. حالا سوال اصلی این است که چه اشتباهی رخ داده بود تا مردم کلمبیا چنین نتیجه غیرمنتظره‌ای را رقم بزنند و این که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد؟

اگرچه برای آن‌هایی که هزینه‌های زیادی از بابت مبارزه مسلحانه شورشیان فارک پرداخت کرده‌اند، هضم این قضیه که این شورشیان می‌توانند در آینده به راحتی فعالیت سیاسی داشته باشند، مشکل است، ولی نباید این نکته را فراموش کرد که راه حل جایگزین برای این توافق –یعنی اجبار به محاکمه شورشیان فارک- یک پیروزی نخواهد بود، بلکه به خشونت بیشتر دامن خواهد زد. این فقط شورشیان فارک نبودند که دست به کشتار زده‌اند بلکه ارتش کلمبیا نیز بارها فرماندهان این جریان شورشی را بازداشت و به جوخه مرگ سپرده است.

باید توجه داشت که امتیاز اعطا شده به شورشیان فارک برای ورود به مبارزه سیاسی، اختصاص تنها 10 کرسی از مجموع 272 کرسی پارلمان کلمبیا، آن هم فقط برای دو دوره به این جریان سیاسی است. وقتی 6 دهه جنگ در کلمبیا را به یاد آوریم، این هزینه نمی‌تواند بهای گزافی برای توافق صلح باشد.

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که مشخص نیست واقعا اکثریت مردم کلمبیا با توافق صلح مخالف بوده باشند. میزان مشارکت در این رفراندوم بسیار پایین بود و دو سوم واجدان شرایط رأی ترجیح دادند که پای صندوق‌ها حاضر نشوند. از سوی دیگر، در میان همین مشارکت‌کنندگان اندک در رفراندوم، مخالفان توافق تنها توانستند با برتری اندکی نظر خود را تحمیل کنند.

واقعیت غافلگیرکننده دیگر آن بود که توفان سهمگین هوریکان مانع از آن شد که مناطقی که به طور سنتی حامی رئیس‌جمهوری خوزه مانوئل سانتوس- هوادار توافق صلح با شورشیان فارک – به شمار می‌آیند، مشارکت بالایی در رفراندوم داشته باشند. کمتر از 40 درصد از ساکنان این مناطق توانستند در رفراندوم مشارکت پیدا کنند. در رفراندومی که فاصله موافقان و مخالفان توافق صلح تنها 60 هزار رای بوده است، حضور واجدان شرایط رای در این منطقه می توانست نتیجه دیگری رقم بزند.

حقیقت دیگر این است که مخالفان این توافق از جمله شامل آلوارو اوریبه، رئیس‌جمهوری سابق و افراد و شرکت های ثروتمندی می‌شود که مفاد قرارداد صلح، منافع اقتصادی آن‌ها را متاثر می‌کرد. طبق این توافق صلح، دولت متعهد شده بود که یکی از خواسته‌های فارک یعنی توسعه قابل توجه مناطق روستایی را در دستور کار قرار دهد. آن بخش از شرکت‌ها و کارتل‌هایی که منافعی در توسعه نیافتگی بخش روستایی کلمبیا داشتند از همان ابتدا مخالف صلح با فارک به شمار می‌آمدند. اما جالب آن که طبقه روستایی کلمبیا که بیش از هر قشر دیگری از نبرد با شورشیان فارک ضرر دیده بودند، با اکثریت قابل توجهی به سود این توافق رای دادند.

انجام هزینه برای توسعه مناطق روستایی دو نتیجه دیگر نیز در برداشت. نخست آن که به ناچار بودجه نظامی کشور کاهش پیدا می‌کرد تا به مناطق روستایی رسیدگی بیشتری شود و دوم آن که دولت کلمبیا باید از حجم تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی خود می‌کاست تا بتواند پول‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری می‌شود به سوی مناطق روستایی ارسال کند. نتیجه کار، مخالفت ارتش و شرکت‌های سرمایه‌گذاری کلمبیا بود که پول نسبتا هنگفتی خرج کردند تا توافق صلح به نتیجه نرسد.

به هر حال، حالا وضعیت بسیار بغرنجی در کلمبیا به وجود آمده است. مشارکت کنندگان در رفراندوم، به توافقی دست رد زده‌اند که نه تنها دولت این کشور، بلکه جامعه جهانی از آن دفاع می‌کرد. سانتوس یک روز پس از برگزاری این رفراندوم با رهبران جریان‌ها و احزاب سیاسی در کشور دیدار کرد. او همچنین به مذاکره‌کنندگان دولتی دستور داد که بلافاصله به کوبا، محل مذاکرات با شورشیان فارک رفته تا راه چاره‌ای پیدا کنند. رهبران فارک در واکنش به نتایج این رفراندوم گفته‌اند که آن‌ها همچنان به آتش بس و صلح اعتقاد دارند. این موضوع نشان می‌دهد که هنوز می‌توان امیدوار بود که با اصلاح در توافق صلح، جنگ دولت کلمبیا و شورشیان فارک را پایان داد.

همچنین احتمال می‌رود که اگر دولت با شورشیان به توافق جدیدی دست یابد، برای احتراز از تکرار رفراندوم اخیر، راهی قانونی برای توسل به پارلمان و فرار از برگزاری رفراندوم پیدا کند.

به هر حال، کلمبیا با مشکلات جدی دیگری نیز رو‌به‌رو است: کسری بودجه گسترده، تجارت کوکائین و توزیع نامناسب ثروت در مناطق شهری و روستایی از جمله این موارد است. حقیقت آن است که حل این معضلات بنیادین بدون دستیابی به توافق صلح با فارک فقط دشوار نیست بلکه غیرممکن است. کلمبیا تنها با یک توافق صلح پایدار با بزرگترین جریان سیاسی مسلح در این کشور می تواند دریچه‌ای به آینده باز کند.

ترجمه هانا اسمخانی