تلاش تهران و آنکارا برای حفظ روابط موجود/اردوغان رئیس‌جمهوری متفاوت در ترکیه است

گروه بین‌الملل - مریم یوسفی: رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در راس هیاتی بلندپایه امروز وارد تهران شد. او در روزهای گذشته ایران را به دخالت در یمن متهم و ادعا کرده بود که ایران تلاش دارد بر منطقه مسلط شود و این امر سبب آزردگی ما، عربستان سعودی و کشورهای خلیج (فارس) شده است. این واقعاً قابل تحمل نیست و ایران باید این را بداند.

این اظهارات اردوغان واکنش‌های زیادی را از سوی مقامات کشورمان به همراه داشت، محمدجواد ظریف وزیرامورخارجه در واکنش به اظهارات اردوغان گفت: کسانی که با اشتباهات استراتژیک خود، خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورده‌اند، بهتر است با اتخاذ سیاست‌های مسئولانه از ظرفیت‌های موجود برای ایجاد آرامش و همگرایی در منطقه استفاده کنند.برخی از نمایندگان مجلس اصولگرای نهم در واکنش به این اظهارات رئیس‌جمهور ترکیه نیز از تلاش برای مجاب کردن وزارت امور خارجه برای لغو سفر اردوغان به ایران خبر دادند. تلاش‌هایی که به ثمر نرسید.

اردوغان شب گذشته و پیش از سفر به ایران با محمد بن نایف بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان دیدار کرد و حالا پس از تفاهم هسته‌ای سوئیس اولین مقام خارجی است که وارد ایران شده است.

در همین ارتباط با محمدعلی دستمالی تحلیلگر مسائل خاورمیانه گفت‌وگویی کردیم که در ادامه می‌خوانید:

سفر رئیس‌جمهور ترکیه به ایران با توجه به حواشی پیش آمده، چه تاثیری بر روابط میان دو کشور خواهد داشت؟

در سفر آقای روحانی به ترکیه در سال گذشته شورای عالی همکاری‌های استراتژیک ایران و ترکیه تشکیل شد که نقطه عطفی در روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکیه بود و امید می‌رفت که روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دو کشور پیشرفت بیشتری کند اما این اتفاق نیافتاد.

زیرا تشکیل شورای عالی همکاری‌های استراتژیک تقریبا فرمایشی و فرمالیته بود و ما شاهد بودیم که دو کشور نتوانستند توسعه چندانی به روابط خودشان بدهند.

اصلی‌ترین عامل میان توسعه روابط میان ایران و ترکیه چیست؟

بدون تعارف باید گفت اصلی‌ترین مساله و مانع بحث سوریه است. تفاوت دیدگاه یا اختلاف نظر ایران و ترکیه درباره سوریه و شخص بشار اسد و نظام سیاسی این کشور همچنان باعث شده است که سردی روابط میان دو کشور حاکم باشد.

در حالی که دیدارهای مهمی در سفر آقای روحانی به ترکیه برگزار شد اما این سفر منجر به این نشد که اتفاق خاصی در عمق روابط پدید آید و پیشرفت چندانی میان روابط ایران و ترکیه به وجود نیامد.همچنین در عراق، سوریه و سایر معادلات منطقه همکاری سیاسی خاص میان ایران و ترکیه در سطح بالا به وجود نیامد.

اکنون که آقای اردوغان به ایران خواهد آمد دومین نشست شورای عالی همکاری‌های استراتژیک دو کشور برگزار خواهد شد. در واقع این موضوع یک تلاش مجددی است برای این رابطه میان دو کشور حفظ شود در حالی که در شرایط کنونی علاوه بر اختلاف‌نظرهای سابق، مساله یمن نیز به سایر موارد اضافه شده است و نمی‌شود خوشبین بود در این سفر اتفاق بزرگی رخ دهد یا معادله سیاسی و دیپلماتیک خاصی رقم بخورد.

یعنی این سفر تنهای برای حفظ روابط فعلی است؟

واقعیت این است ایران و ترکیه هم در مساله سوریه و هم در مساله یمن و در برخی حوزه‌های سیاسی و امنیتی عراق اختلاف‌نظر دارند و این اختلاف نظر‌ها همچنان به قوت خود باقی است؛ اما می‌شود این امید را داشت در این سفر اندکی شفاف‌تر و صریح از گذشته اختلافات و تفاوت دیدگاه‌ها مطرح شود و دو طرف عقاید خود را بیان کنند و به جای اینکه اختلافات به حوزه رسانه‌ها و به میدان سخنرانی کشیده شود بر سر میز دیپلماسی و ارتباط مستقیم روند معقول‌تری پیدا کند.

پیش از اینکه زمان این سفر نهایی شود، مخالفت‌هایی درباره سفر اردوغان در ایران وجود داشت. نظر شما درباره حاشیه‌های که حول این مساله به وجود آمد چیست؟

بدون تعارف اظهارات اردوغان که درباره ایران گفته جالب نیست و علیه منافع ملی ایران و علیه آداب حسن همجورای بوده است اما مصداق توهین و بی‌نزاکتی و بی‌تربیتی نیست. من معتقدم واکنش‌ها در ایران به سخنان اردوغان کمی بش از حد معقول بود.

چرا این حساسیت‌ها به وجود آمد؟

شواهد نشان می‌دهد در برخی از رسانه‌های کشور نسبت به آقای اردوغان حساسیت خاصی وجود دارد. دو کشور باید بازخوانی مجددی از تاثیرات سیاسی و دیپلماسی داشتند واجازه ندهد مسائل میان دو کشور به سطحی کشیده شود که هرکار‌شناسی درباره این مسائل صحبت کنند و به خود اجازه دهند که از مقامات کشور بخواهند که مانع سفر رئیس‌جمهور ترکیه به ایران شوند.

جمهوری اسلامی ایران یک کشور قدرتمند و تاثیرگذار در منطقه‎است وسیاست‌ها و منافعی دارد که الزاما منبطق بر سیاست‌های ترکیه نیست و واکنش‌های مختلفی نه تنها از سوی اردوغان و سایر مقام‌های دیگر کشورها نیز دیده می‌شود.

ارزیابی شما در مقطع فعلی از این سفر مثبت است؟

معتقدم که این سفر در زمان مناسبی انجام می‌شود. اظهارات اردوغان درباره ایران اظهارت تندی بود و نباید گفته می‌شد اما این سفر می‌تواند آغازی باشد برای کنار گذاشتن تعارفات دیپلماتیک و شفاف و صریح مطرح کردن انتقادات و گلایه‌های دو طرف از یکدیگرد.

به نظر شما بهتر نبود که برای کاهش اختلافات، مقام ارشد دیگری در ترکیه مانند داوود اغلو نخست‌وزیر ترکیه به ایران سفر می‌کرد؟

برای پاسخ به این سوال، شما را به سخنان خود اردوغان حواله می‌دهم که در اوایل ریاست جمهوری‌اش گفت من رئیس‌جمهوری متفاوت خواهم بود و همه عادات شما را خواهم شکست. او در سخنرانی خود به صراحت گفته بود مانند روسای جمهور سابق ترکیه نخواهد بود.

اردوغان از تغییر نظام ریاستی به پارلمانی سخن می‌گوید و بهتر است ما نیز در ایران به این مساله عادت کنیم که دیگر پست ریاست‌جمهوری در ترکیه، پست تشریفاتی نیست و نخست‌وزیر همه کاره این کشور نیست.

شما اطلاعی از همراهان اردوغان در سفر به ایران ندارید که چه کسانی او را همراهی می‌کنند؟

تاکنون که از همراهان اردوغان تعدادی از وزرای کابینه هستند اما اطلاعی ندارم که آیا هاکان فیدان رئیس سابق سازمان اطلاعات ملی ترکیه (MIT) به ایران سفر خواهد کر یا خیر.