شبکههای اجتماعی باید عملکرد الگوریتمهای خود را شفاف کنند
به گزارش خبرگزاری آنا؛ امروزه ما در دریایی از اطلاعات شناوریم، اما چرا پس از گشتوگذار در فضای مجازی، اغلب احساس خستگی ذهنی و سردرگمی میکنیم؟ پاسخ ممکن است در پدیدهای به نام «اضافهبار اطلاعاتی» نهفته باشد. در گفتوگوی پیشرو، سید جواد شیخالاسلامی، پژوهشگر علوم شناختی و فضای مجازی، از چگونگی ایجاد این پدیده توسط سکوهای دیجیتال و پیامدهای آن بر زندگی روزمره ما سخن میگوید.
معنا و مفهوم اضافه بار شناختی
خبرنگار فناوری آناتک: اصطلاح «اضافهبار اطلاعاتی» را زیاد میشنویم. این دقیقاً به چه معناست و فضای مجازی چگونه آن را تشدید میکند؟
اضافهبار اطلاعاتی زمانی رخ میدهد که حجم و سرعت اطلاعات ورودی به سیستم شناختی ما، از ظرفیت پردازش مغزمان فراتر میرود. فضای مجازی با طراحی خاص خود، مهمترین عامل تشدید این پدیده در عصر حاضر است. سکوها با «سیلاب مداوم اطلاعات» کار میکنند: خبرهای جدید، نوتیفیکیشنها، استوریها، پستها و تبلیغات به شکلی بیوقفه و از کانالهای متنوع به سمت کاربر سرازیر میشوند.
این جریان، «تمرکز» را دشوار و «پردازش عمقی» اطلاعات را تقریباً غیرممکن میسازد. مغز ما برای بقا در چنین محیطی، به استراتژیهای سادهسازی متوسل میشود که اغلب به تصمیمگیریهای ضعیف یا واکنشهای هیجانی خام منجر میگردد.
الگوریتمها توان تحلیل و تصمیمگیری فرد را کاهش میدهند
خبرنگار فناوری آناتک: الگوریتمهای شبکههای اجتماعی چه نقشی در ایجاد این اضافهبار دارند، آیا آنها عامدانه این کار را میکنند؟
نقش آنها محوری است. الگوریتمها طوری طراحی شدهاند که «حداکثر تعامل» را ایجاد کنند. از آنجایی که محتوای هیجانی و منفی، بیشترین تعامل را ایجاد میکند، الگوریتم به شکلی سیستماتیک، کاربر را در معرض حجم بیشتری از چنین محتوایی قرار میدهد.
این فرآیند، یک «چرخه معیوب» ایجاد میکند: کاربر اخبار منفی میبیند، الگوریتم اخبار منفی مشابه بیشتری نشان میدهد، بار اطلاعاتی منفی افزایش مییابد، کاربر برای درک وضعیت، بیشتر جستوجو میکند، اطلاعات بیشتری دریافت میکند.
چرخۀ مورد اشاره، کاربر را در یک «گرداب اطلاعاتی» قرار میدهد که خارج شدن از آن دشوار است. آنها نه لزوماً عامدانه قصد آسیب دارند، اما برای تحقق هدف تجاری خود (جلب توجه بیشتر)، ناخواسته به ایجاد اضافهبار اطلاعاتی دامن میزنند.
اضافه بار اطلاعاتی خلاقیت کاربران را کاهش میدهد
خبرنگار فناوری آناتک: این وضعیت چه تأثیرات ملموسی بر عملکرد روزانه ما در زندگی شخصی و شغلی دارد؟
تأثیرات بسیار ملموس و مخربی دارد. اولاً، «کیفیت تصمیمگیری» افت میکند. فرد تحت اضافهبار، تمایل به تصمیمگیریهای «تکانشی» یا «کوتاهمدت» پیدا میکند، زیرا توانایی تحلیل گزینههای پیچیده را از دست میدهد، در مرحلل دیگر «خلاقیت و حل مسئله» آسیب میبیند.
این فرآیندها به فضای ذهنی آرام و متمرکز نیاز دارند که در شرایط اضافهبار فراهم نیست. ثالثاً، «خستگی شناختی» و «استرس دائمی» افزایش مییابد. مغزی که مدام در حال پردازش اطلاعات جدید و اغلب ناخوشایند است، فرصتی برای بازیابی ندارد و این به فرسودگی ذهنی منجر میشود.
مصرف منفعالانه را کنار بگذاریم
خبرنگار فناوری آناتک: در برابر این هجوم برنامهریزی شده، راهکار عملی برای مدیریت اضافهبار اطلاعاتی و محافظت از ذهن چیست؟
کلید کار، «مدیریت فعالانه» به جای «مصرف منفعلانه» است. چند راهکار مشخص:
۱. ایجاد «آستانه ورودی اطلاعات»: برای خود محدودیت زمانی تعیین کنید. مثلاً روزی ۳۰ دقیقه برای چک کردن اخبار از منابع معین کافی است. از قابلیت «نوتیفیکیشن بیصدا» برای بیشتر برنامکها استفاده کنید تا جریان اطلاعات، خودش زمان شما را تعیین نکند.
۲. کیفیت به جای کمیت: به جای دنبال کردن دهها منبع پرسر و صدا، چند منبع معتبر و تحلیلمحور را انتخاب کنید. اطلاعات «عمقی» بسیار ارزشمندتر از اطلاعات «سطحی و انبوه» است.
۳. طراحی محیط مجازی: به طور دورهای صفحات و کانالهایی را که موجب احساس اضطراب یا بیحوصلگی میشوند، «حذف» یا «آنفالو» کنید. عمداً فضای مجازی خود را با صفحات آموزشی، هنری یا سازنده پر کنید.
۴. تعیین «زمانهای بدون اطلاعات»: در روز، ساعاتی را مثلاً هنگام صرف غذا، پیش از خواب یا اولین ساعات روز به طور کامل از دستگاهها و اطلاعات مجازی جدا شوید. این کار به مغز فرصت «تثبیت اطلاعات» و «بازیابی» میدهد.
سواد دیجیتال باید از سنین کم به دانشآموزان آموزش داده شود
خبرنگار فناوری آناتک: و نقش نهادهای اجتماعی در این زمینه چیست؟ آیا این تنها یک مسئولیت فردی است؟
به هیچ وجه. این یک «چالش ساختاری» است که نیازمند «پاسخ ساختاری» است. در سطح آموزشی، باید سواد دیجیتال و رسانهای را که شامل مدیریت اطلاعات و حفظ سلامت روان در فضای مجازی است، از سنین پایه آموزش دهیم. در سطح فرهنگی، باید ارزش «آرامش ذهنی» و «عمقبخشی» را به جای «در جریان بودن دائمی» ترویج کنیم.
در سطح قانونگذاری، میتوان قوانینی را تصویب کرد که سکوها را موظف به شفافسازی عملکرد الگوریتمها و ارائه ابزارهای واقعی به کاربر برای مدیریت جریان اطلاعات ورودی کند (نه فقط تنظیمات ظاهری). وقتی طراحی سکوها بر پایۀ ایجاد حداکثر تعامل و در نتیجه حداکثر اضافهبار است، نمیتوان تنها انتظار داشت کاربر به تنهایی در برابر این مهندسی پیچیده مقاومت کند.
رژیم مصرف خود را کنترل کنیم
خبرنگار فناوری آناتک: بسیار متشکریم از این توضیحات روشنگر. به نظر میرسد نجات از دام اضافهبار اطلاعاتی، نیازمند یک بیداری جمعی و انتخابهای آگاهانه روزمره است؟
دقیقاً. در نهایت، این ما هستیم که باید کنترل «رژیم اطلاعاتی» خود را به دست بگیریم. فضای مجازی مانند یک بوفۀ بزرگ است. اگر بدون انتخاب و قاعده هرچه را جلوی ما میگذارند بخوریم، دچار مسمومیت میشویم. عقلانیت در عصر دیجیتال، به معنای انتخاب هوشمندانه، مصرف متعادل و محافظت از فضای ذهنی خود در برابر هجوم بیامان دادههاست.
انتهای پیام/
