بازگشت به پرونده ۲۰۱۹، چرا ترامپ دوباره اخوانالمسلیمن را هدف گرفت؟
خبرگزاری آنا- علی رحمانی: کاخ سفید اخیرا اعلام کرد که دونالد ترامپ متعهد شده گروه اخوانالمسلمین را در فهرست «سازمانهای تروریستی خارجی» قرار دهد. در واقع، فشار قانونگذاران جمهوریخواه در کنگره و نگاه محافظهکاران که اخوان را ازجمله عپامل بیثباتی منطقهای میدانند، نقش مهمی در این تصمیم داشته است.
ناگفته نماند در سال ۲۰۱۹ هم گزارشهایی منتشر شد مبنی بر اینکه دولت اول ترامپ در حال گنجاندن اخوانالمسلمین در فهرست سازمانهای تروریستی خارجی است.
این موضوع بهویژه پس از درخواست برخی متحدان منطقهای آمریکا مثل مصر، عربستان و امارات جدیتر شد، چون این کشورها اخوان را تهدیدی برای ثبات داخلی خود میدانند.
با این حال، در آن مقطع زمانی در داخل دولت آمریکا اختلاف نظر وجود داشت و وزارت خارجه و پنتاگون هشدار دادند که چنین اقدامی میتواند روابط واشنگتن با کشورهایی مثل ترکیه و قطر را پیچیده کند، چراکه آنها از اخوان حمایت میکنند. همچنین برخی کارشناسان معتقد بودند که اخوان یک جنبش گسترده با شاخههای متفاوت است و تروریستی اعلام کردن کل سازمان میتواند پیامدهای حقوقی و دیپلماتیک سنگینی داشته باشد.
در ادامه طی گفتوگو با «محمدامین قاضینژاد» مسئول میز نهضتهای اندیشکده مرصاد، به بررسی اهداف و پیامدهای تمرکز مجدد ترامپ بر اخوانالمسلمین میپردازیم.
آنا: اقدام احتمالی آمریکا مبنی بر تروریستی اعلام کردن اخوانالمسلمین با چه هدفی دنبال میشود؟
قاضینژاد: میتوان دو هدف را در این خصوص برای ترامپ در نظر گرفت. اولین هدف به تصمیم کلی او در رابطه با غرب آسیا برمیگردد. ترامپ تصمیم گرفته که عوامل برهمزننده ثبات در دولتهای عرب خاورمیانه را حذف کند؛ چراکه جریان تأمین منابع طبیعی مورد نیاز آمریکا نظیر نفت و اقلام دیگر با عدم ثبات این کشورها به هم میریزد.
مسئله دیگر این است که هر چقدر این کشورها ثروتمندتر باشند، جیب آمریکا پر پولتر میشود. به خاطر همین ترامپ در دولت فعلی خود به دنبال باثبات نگه داشتن کشورهای عرب غرب آسیا است. به همین دلیل نیز دولت فعلی آمریکا در قضیه سوریه با اسرائیل اختلافاتی دارد، زیرا واشنگتن در حال حاضر به دنبال ثبات حاکمیت دمشق است، اما اسرائیل چنین دیدگاهی ندارد. آمریکا در این خصوص به حدی جدی است که حاضر شده کردهای سوریه را که سابقاً متحد این کشور محسوب میشدند؛ قربانی کند.
در این میان، قطعا اخوانیها، یکی از مهمترین جریانهای اپوزیسیون عربی هستند و آمریکا با هدف محدود کردن جریانات اخوانی طبعا باید یکسری اقدامات نظیر شناسایی اخوانالمسلمین به عنوان یک سازمان تروریستی انجام دهد.
مسئله دیگر بحرانهای سیاسی داخل آمریکا است. همانطور که میدانید، ترامپ با تکیه بر حمایت طیفی از جریانهای راست افراطی در آمریکا به قدرت رسید که به جنبش ماگا شهرت دارند و بسیار مذهبی هستند. در نتیجه یکی از کارهایی که میتواند نظر اعضای این جنبش را به خود جلب کند، ایجاد محدودیت برای مسلمانان در آمریکا است.
از سوی دیگر شاهد این هستیم که اخوانیها یکی از مهمترین جریانهای اسلامی در آمریکا و سراسر جهان هستند که حالت سازمانی دارند؛ بنابراین به سیبلی شباهت دارند که به راحتی میتوان محدودیتهایی در قبال آنها اعمال کرد؛ بنابراین این رویکرد نوعی خوراک تبلیغاتی داخلی برای ترامپ هم محسوب میشود و میتواند برای طرفداران او جذاب باشد.
آنا: میدانیم که در منطقه برخی کشورها نظیر ترکیه و قطر حامی این جریان فکری هستند. با این وصف آیا میتوان تصمیم احتمالی ترامپ برای تروریستی اعلام کردن اخوانالمسلمین را نوعی سیاست اعمال فشار بر ترکیه دانست؟
قاضینژاد: در این باره باید گفت اولا اغلب چهرههای سرشنای اخوانی در ترکیه مستقر هستند. ثانیا بعد از سال ۲۰۱۳ م اخوانیها خیلی به صورت معین و مشخص فعالیتهای خود را در کشورهای مختلف دنبال نمیکنند. یعنی مثل قبل ارتباط اشخاص و سازمانهای گوناگون با اخوان مشخص نیست. نکته دیگر این است که طبیعتاً یکی از مهمترین بازوهای ترکیه و قطر برای نفوذ در اروپا و آمریکا جریان اخوانالمسلمین است و تحریم این گروه؛ به سیاست این کشورها در قبال اروپا و آمریکا ضربه میزند. البته نباید فکر کنیم که این ضربه بسیار جدی است، زیرا اخوانیها در حال حاضر با ظاهری دیگر در حال فعالیت هستند. اما با توجه به فشاری که در صورت اجرایی شدن چنین تصمیمی به ترکیه وارد میشود، باید دید لابیهای ترک چه سیاستی را دنبال میکنند و آیا میتوانند حداقل محدودیتهای احتمالی اعمال شده را کمتر کنند. به عنوان مثال شناسایی اخوانالمسلمین به عنوان یک گروه تروریستی خارجی به جای گروه تروریستی بینالمللی میتواند از گزینههای پیشروی ترکیه برای لابیگری در این خصوص باشد، اما در نهایت باید دید ترکها چقدر میتوانند برای کاهش محدودیتهای احتمالی علیه اخوانالمسلمین به چانهزنی بپردازند.
آنا: با توجه به حضور جبهه النصره در هیئت حاکمه سوریه و ارتباط وسیع آن با جریانات اخوانی تأثیر این تحریمها را بر دولت موقت سوریه چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا هدف دیگر آمریکا از اتخاذ این سیاست اعمال فشار بر دمشق است؟
قاضینژاد: در مورد این مسئله اول باید بگویم نگاه ما نسبت به جبهه النصره و حضور آن در دولت موقت سوریه با تغییرات صورت گرفته در این کشور بسیار متفاوت است؛ زیرا جریان جبههالنصره دستخوش تغییرات بسیاری شده است که باید مفصلاً در مورد آن صحبت کنیم. اما به صورت اجمالی میتوان گفت دولت موقت سوریه در حال حاضر ارتباطی با جبههالنصره سابق ندارد و اصلاً تا قبل از سقوط دولت سابق سوریه رابطه خوبی با اخوانالمسلمین هم نداشت. این مسئله تا همین الان هم ادامه داشته و دولت موقت سوریه اجازه نداده است که اخوانیها به صورت سازمانی در این کشور حضور داشته باشند.
حتی مشاور احمدالشرع یعنی آقای احمد موفق الزیدان راهحل انحلال اخوانالمسلمین سوریه را پیشنهاد داد تا اعضای این جنبش در نتیجه این سیاست بتوانند به صورت فردی در سوریه فعالیت کنند.
اخوان سوریه این پیشنهاد را نپذیرفت و در پاسخ به این قضیه یک سند همزیستی مشترک منتشر کردند. بنابراین، اختلاف نظری جدی بین دولت موقت سوریه و اخوانالمسلمین وجود دارد و در صورت اجرایی شدن این تصمیم ترامپ، قطعاً پاس گلی به احمدالشرع داده میشود و او میتواند به بهانه تروریستی اعلام شدن اخوانالمسلمین فعالیتهای این گروه را در سوریه ممنوع کند.
آنا: با توجه به وجود شعبات اخوانالمسلمین در بیش از صد کشور جهان، این قبیل اقدامات چه تأثیری بر مسلمانان اروپا و آمریکا خواهد گذاشت؟
قاضینژاد: اخوانیها یک ویژگی مهم دارند که به مدد آن طی بحرانهای مختلف به وسیله تغییر تاکتیک توانستهاند از مهلکه جان سالم به در ببرند. این مسئله بین پژوهشگران مسائل اخوان المسلمین مشهور است. به عنوان مثال در قضایایی که در دهه ۱۹۵۰ م برای اخوانالمسلمین رخ داد و طی آن این جنبش با محدودیتهای عجیبی در مصر مواجه شد، این سیاست تغییر تاکتیک توسط رهبران این جریان به کار گرفته شد.
این مسئله شامل عملکرد اخوان بعد از محدودیتهای اعمال شده توسط دولتهای مختلف پس از سال ۲۰۱۱ م نیز میشود. در واقع، اعمال این سیاست توسط رهبران این جنبش در دورههای بحرانی موجب این شده که اخوانالمسلمین بتواند در بلندمدت خود را حفظ کند. به همین دلیل به نظرم قرار نیست اتفاق خاصی در این زمینه بیافتد، زیرا قضیه تروریستی اعلام شدن اخوانالمسلمین مسئله تازهای نیست و از سال ۲۰۲۰ م به این طرف، با رشد راستگرایی افراطی، شاهد این هستیم که سیاستمداران مختلفی در اروپا و آمریکا در این زمینه فعالیت میکنند. به همین دلیل این مسئله تأثیراتی جدی بر جامعه مسلمانان اروپا و آمریکا نخواهد گذاشت. البته این مسئله به میزان محدودیتی که آمریکا قرار است در قبال اخوانالمسلمین اعمال کند و میزان جدیت این کشور نیز بستگی دارد که بعید میدانم بخواهد به صورت بسیار جدی این قضیه را دنبال کند.
آنا: آیا اعمال محدودیت برای این جنبش به رادیکالیزه شدن جریانات مختلف اخوانی منجر نخواهد شد؟
قاضینژاد: برای پاسخ به این پرسش ما ابتدا باید شناختی از عملکرد اخوانالمسلمین و این که این جنبش سیاسی-مذهبی اساساً دارای چه رویکردی است، داشته باشیم. میخواهم بگویم به این دلیل که اخوانالمسلمین اساساً یک جریان دعوتی است و گفتمان خود را با تبلیغ گسترش میدهد؛ در صورت اعمال این تحریمها اتفاق خاصی برای آن نمیافتد؛ اگرچه این مسئله باعث خواهد شد که جنبش اخوانالمسلمین در کشورهای مختلف وحدت و انسجام بیشتری پیدا کند، اما رادیکالیزه شدن به معنای سیاسی-نظامی در بسیاری از کشورها امکان ندارد؛ زیرا در حال حاضر تنها جایی که تقریباً میتوان گفت جریانهای اخوانی در آن به صورت مسلحانه فعالیت میکنند؛ فلسطین است و در بقیه کشورها مانند اردن و سوریه فعالیت آنها بیشتر جنبه سیاسی دارد. در سایر نقاط هم اغلب کارهای آموزشی و فرهنگی انجام میدهند؛ بنابراین رادیکالیزه شدن آنها در آینده تنها میتواند به معنای منسجمتر شدن اعضای این جنبش در حیطه همین فعالیتها باشد.
انتهای پیام/
