کاهش تعاملات اجتماعی؛ عامل پنهان افسردگی و مشکلات جسمی در سالمندان

مهسا ساداتی، مشاور و متخصص رشته روانشناسی تربیتی در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار آنا، به مناسبت روز جهانی سالمند به اهمیت حفظ ارتباطات اجتماعی در دوران سالمندی و نقش فعالیت‌های گروهی در ارتقای سلامت روان اشاره کرد. سالمندان به‌طور طبیعی با بالا رفتن سن از گروه‌های اجتماعی فاصله می‌گیرند، چراکه نقش‌هایشان در خانواده و محیط کار کم‌رنگ‌تر می‌شود. به گفته او، یکی از بزرگ‌ترین کمک‌هایی که می‌توان به سالمندان کرد ایجاد نقش‌های جدید و ترغیب آنان به حضور در این نقش‌هاست.

ساداتی گفت: زمانی که فرد بازنشسته می‌شود و یا فرزندان از خانه می‌روند، بخش بزرگی از تعاملات اجتماعی او از بین می‌رود. در مشاوره سالمندی باید به فرد کمک شود که محیط‌های اجتماعی متناسب با روحیه و ویژگی‌های شخصیتی‌اش را پیدا کند و در آن‌ها حضور فعال داشته باشد.

نقش گروه‌های همسالان در سلامت روان

این روانشناس تأکید کرد: قرار گرفتن سالمندان در جمع همسالان می‌تواند تأثیر بزرگی بر سلامت روان آن‌ها داشته باشد. همچنین شرکت در کلاس‌های ورزشی، حضور در باشگاه‌ها، پارک‌ها یا کلاس‌های شعر باعث افزایش شادابی و نشاط سالمندان می‌شود. به گفته ساداتی، سالمندانی که در چنین جمع‌هایی حضور دارند، نسبت به کسانی که در خانه می‌مانند، روحیه شادتری دارند.

خودداری سالمندان از فعالیت‌های گروهی

ساداتی درباره دلایل پرهیز برخی سالمندان از حضور در فعالیت‌های گروهی توضیح داد: این رفتار می‌تواند نشانه‌ای از «در خودماندگی» باشد. او وظیفه فرزندان را در این شرایط «آشتی دادن سالمندان با فضاهای اجتماعی» عنوان کرد و گفت صرفاً تشویق به حضور در باشگاه یا کلاس کافی نیست، بلکه باید در ابتدا همراهی و آموزش لازم را به آن‌ها داد.

وی به چالش‌های تکنولوژیک نیز اشاره کرد و گفت: با توجه به دیجیتالی شدن امکانات، استفاده از برخی فضاهای عمومی ممکن است برای سالمندان دشوار باشد. بنابراین لازم است پیش از ورود به چنین فضاهایی آموزش کافی به آن‌ها داده شود و در مراحل ابتدایی همراهی شوند.

آموزش سالمندان برای استفاده از فناوری

این متخصص روانشناسی به اهمیت آموزش فناوری‌های جدید برای سالمندان پرداخت و گفت: ناآگاهی در استفاده از ابزارهای دیجیتال می‌تواند منجر به سرخوردگی شود. او تأکید کرد که مغز سالمندان همچنان توانایی یادگیری دارد و اگر فرزندان و نوه‌ها زمان کافی برای آموزش بگذارند، سالمندان می‌توانند از فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال به‌خوبی استفاده کنند.

ساداتی افزود: آموزش سالمندان برای استفاده از امکاناتی مثل بارکدخوان رستوران‌ها یا تماس‌های ویدیویی، اعتماد به نفس آن‌ها را افزایش می‌دهد و مانع احساس عقب‌ماندگی می‌شود. البته او هشدار داد که این استفاده نباید صرفاً به فعالیت‌های فردی محدود شود، بلکه باید در کنار آن تعاملات اجتماعی نیز تقویت گردد.

ضرورت برنامه‌ریزی هفتگی برای سالمندان

این روانشناس با تأکید بر لزوم برنامه‌ریزی برای سالمندان گفت: از آنجا که دوران کاری آنان به پایان رسیده و زمان زیادی را در خانه سپری می‌کنند، باید یک برنامه هفتگی با مشارکت و علاقه‌مندی خودشان طراحی شود. او بیان کرد همراهی اولیه فرزندان در فعالیت‌هایی چون باشگاه، کلاس‌های شعر یا کتابخانه می‌تواند موجب آشنایی سالمندان با محیط و ترغیب به ادامه حضور در این جمع‌ها شود.

ساداتی همچنین به اهمیت فعالیت‌های عام‌المنفعه اشاره کرد و عنوان کرد: شرکت در گروه‌های خیریه یا حتی همکاری در محیط‌های کاری فرزندان، علاوه بر پر کردن اوقات فراغت، احساس مفید بودن و ارزشمندی را در سالمندان تقویت می‌کند.

تأثیر کاهش تعاملات اجتماعی بر سلامت

به گفته این متخصص، کاهش تعاملات اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی و مشکلات جسمی در سالمندان شود. او توضیح داد که بسیاری از سالمندانی که در خانه تنها می‌مانند دائماً از دردهای جسمی شکایت می‌کنند، در حالی‌که حضور در جمع همسالان باعث می‌شود این مشکلات قابل تحمل‌تر شود.

ساداتی با اشاره به تجربه خانه‌های سالمندان تشریح کرد: هرچند این مراکز خدمات رفاهی مناسبی ارائه می‌دهند، اما کاهش تعاملات اجتماعی در آن‌ها موجب کاهش طول عمر سالمندان می‌شود، زیرا احساس بی‌نقشی و بی‌وظیفگی در آن‌ها تقویت می‌شود.

وی در پایان توصیه کرد فرزندان با سپردن مسئولیت‌هایی کوچک مانند مراقبت از نوه‌ها یا پخت‌وپز به والدین سالمند خود، حس ارزشمندی آن‌ها را تقویت کنند. همچنین همراه کردن سالمندان در تفریح‌ها و فعالیت‌های خانوادگی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در فصل پایانی زندگی، احساس رضایت و شادی بیشتری داشته باشند.