حمایت‌های معاونت علمی بر بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی در حوزه آب متمرکز خواهد بود

به گزارش خبرگزاری آنا؛ نوربخش در این مراسم با ترسیم چشم‌اندازی از زیست‌بوم نوآوری کشور، به نقش‌آفرینی ستادهای تخصصی در گسترش فناوری‌های نوین در مهندسی آب و محیط‌زیست اشاره کرد. او تأکید کرد که از سال ۱۳۸۵ تاکنون، مجموعه‌ای از اقدامات فناورانه در کشور اجرا شده که هر یک به‌نوعی در پاسخ به نیازهای صنعت آب و تحقق توسعه پایدار مؤثر بوده‌اند.

نوربخش با تشریح مسیرهای حمایتی معاونت علمی، گفت: این زنجیره از بنیاد ملی نخبگان آغاز می‌شود؛ نهادی که تمرکز ویژه‌ای بر جذب استعدادهای برتر و پشتیبانی از طرح‌های پژوهشی دانشجویان دارد و زمینه ورود آنان به دستگاه‌های اجرایی را نیز فراهم می‌سازد. در ادامه، بنیاد ملی علم ایران مسئولیت حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی اساتید را بر عهده دارد و مرکز توسعه فناوری نیز بر تحقیقات بنیادی و توسعه فناوری‌های نو تمرکز دارد. پس از اثبات فناوری، ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان وارد عمل می‌شوند تا بازار شرکت‌های دانش‌بنیان را توسعه دهند.

وی همچنین به خدمات ارائه‌شده از طریق سامانه «خدمت» اشاره کرد و افزود: بخشی از این حمایت‌ها به‌صورت مستقیم از سوی معاونت علمی ارائه می‌شود و شامل تسهیلات مالی و کمک‌های بلاعوض است. علاوه بر این، مواد ۱۱ و ۱۳ قانون جهش تولید دانش‌بنیان نیز ابزارهای قانونی مؤثری برای حمایت از فعالیت‌های تحقیق و توسعه و دانشگاه‌ها به شمار می‌روند.

نوربخش در ادامه، نقش سازمان تعاملات بین‌المللی و مرکز همکاری تحول و پیشرفت ریاست‌جمهوری را در کنار معاونت علمی برجسته دانست و گفت: این نهادها با هدف تسهیل ورود فناوری‌های نو به بازار، از شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح کلان حمایت می‌کنند.

او همچنین به همکاری‌های بین‌ستادی با نهادهای اجرایی از جمله وزارت نیرو، نفت، دفاع، کشور و سازمان حفاظت محیط‌زیست اشاره کرد و افزود: این تعاملات در دو محور اصلی دنبال می‌شود؛ رفع چالش‌های موجود و شناسایی فرصت‌های نوآورانه در مدیریت منابع آب و انرژی.

در بخش پایانی سخنان خود، نوربخش به برخی پروژه‌های فناورانه ارائه‌شده به وزارت نیرو پرداخت و گفت: بسته‌هایی نوآورانه برای مقابله با تنش آبی طراحی شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به هوشمندسازی شبکه توزیع آب شرب شهری، بهره‌گیری از فناوری‌های نشست‌یابی ماهواره‌ای و مدل‌های حکمرانی نوین مانند بازار آب اشاره کرد.

وی همچنین با اشاره به دستور رئیس‌جمهور و نقش‌آفرینی معاون اول در راه‌اندازی قرارگاه فناوری‌های پیشرفته، تأکید کرد: این قرارگاه با هدف حل مسائل اساسی کشور از طریق فناوری‌های نوین فعالیت می‌کند. از جمله فناوری‌های مورد استفاده می‌توان به هوشمندسازی سامانه‌ها، بهره‌گیری از هوش مصنوعی، جایگزینی کولرهای کم‌مصرف، بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از نانوحباب‌ها در فرآیند تصفیه فاضلاب اشاره کرد.

هوش مصنوعی؛ ابزاری برای پیش‌بینی بحران‌های آبی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه مدیریت منابع آب، پیش‌بینی دقیق بحران‌هایی مانند خشکسالی، سیلاب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی است. الگوریتم‌های یادگیری عمیق مانند شبکه‌های عصبی کانولوشنی (CNN) و بازگشتی (RNN) می‌توانند با تحلیل داده‌های تاریخی و اقلیمی، الگوهای بارش و جریان رودخانه‌ها را پیش‌بینی کرده و هشدارهای زودهنگام ارائه دهند. این پیش‌بینی‌ها به تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه را به‌موقع اجرا کنند و از خسارات گسترده جلوگیری شود.

بهینه‌سازی تخصیص منابع آب با الگوهای هوشمند

هوش مصنوعی می‌تواند در شرایط بحرانی، تخصیص منابع آب را بهینه کند. با استفاده از الگوریتم‌های تکاملی مانند الگوریتم ژنتیک (GA) و الگوریتم تفاضلی (DE)، می‌توان منابع محدود آب را به‌گونه‌ای توزیع کرد که هم نیازهای کشاورزی و صنعتی تأمین شود و هم مصرف خانگی دچار اختلال نشود. این نوع تخصیص هوشمند، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند ایران، نقش حیاتی در پایداری منابع دارد.

تشخیص نشت و کاهش هدررفت آب با سنسورها و یادگیری ماشین

یکی از چالش‌های بزرگ در مدیریت شهری، نشت آب از شبکه‌های توزیع است. هوش مصنوعی با ترکیب داده‌های سنسورهای هوشمند و الگوریتم‌های یادگیری ماشین، می‌تواند محل دقیق نشت را شناسایی کرده و گزارش دهد. این فناوری باعث کاهش هدررفت آب می‌شود و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد.

پایش کیفیت آب و تصفیه هوشمند

هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های لحظه‌ای از سنسورها، کیفیت آب را بررسی کرده و آلاینده‌ها را شناسایی کند. همچنین، در فرآیند تصفیه آب، الگوریتم‌های هوشمند می‌توانند مصرف انرژی و مواد شیمیایی را بهینه کنند. این موضوع به‌ویژه در تصفیه‌خانه‌های شهری و صنعتی اهمیت دارد و نقش مهمی در سلامت عمومی ایفا می‌کند.

کشاورزی هوشمند و آبیاری دقیق

هوش مصنوعی در بخش کشاورزی با تحلیل داده‌های خاک، هوا و گیاهان، می‌تواند مقدار دقیق آب مورد نیاز برای آبیاری را تعیین کند. این فناوری از هدررفت آب جلوگیری کرده و بهره‌وری محصولات را افزایش می‌دهد. همچنین، کشاورزان می‌توانند با کمک AI، محصولاتی با نیاز آبی کمتر را انتخاب کنند که در شرایط کم‌آبی، پایداری بیشتری دارند.

تأثیرات اجتماعی و انسانی استفاده از هوش مصنوعی در بحران آب

استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت بحران آب، فراتر از صرفه‌جویی در منابع، تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی بشر دارد. این فناوری می‌تواند دسترسی عادلانه‌تر به آب را فراهم کند، از بروز تنش‌های اجتماعی ناشی از کم‌آبی جلوگیری کند، و امنیت غذایی و سلامت عمومی را ارتقا دهد. همچنین، با کاهش وابستگی به روش‌های سنتی، جوامع می‌توانند در برابر تغییرات اقلیمی مقاوم‌تر شوند.