نگاهی عمیق و پرسشگرایانه به وقایع علوم زیستی

به گزارش خبرگزاری آنا، مصطفی قانعی، دبیر ستاد زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، حضور در جمع بیوتکنولوژیست‌های جوان ایران را فرصتی مغتنم دید و پیشرفت‌های کشور در این حوزه را مورد بررسی قرار داد.

وی به اهمیت همکاری و استفاده از تجربیات کشور‌های پیشرفته در زمینه بیوتکنولوژی اشاره کرد و گفت: ما در ابتدای مسیر با یک نقشه راه مشخص، توانستیم ایران را در میان کشور‌های آسیایی بین رتبه‌های سه تا چهار قرار دهیم؛ به مرور زمان و با توجه به پیشرفت‌های شگرفی که در این زمینه حاصل شد، نیاز به یک شاخص برای سنجش وضعیت کشور‌ها احساس می‌شد.

قانعی به نقش کلیدی کشور‌هایی که در زمینه بیوتکنولوژی متد‌ها و فناوری‌های جدید را خلق می‌کنند، اشاره کرد و افزود: متوجه شدیم که این کشور‌ها در واقع پیشتازان علم در این حوزه هستند؛ ما نیز در موقعیتی هستیم که از تجربیات آنها بهره می‌بریم.

دبیر ستاد زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی، با تأکید بر اهمیت «عمق نگاه پژوهشگران به وقایع زیستی»، اظهار کرد: خیلی فکر کردم کشور‌های پیشتاز به دنبال چه بودند که این‌گونه پیش رفتند؟ متوجه شدم این افراد نگاهی عمیق، پرسشگرانه و دقیقی به وقایع زیستی عالم دارند؛ هیچ پدیده‌ای از دید آنها نهان نمی‌ماند و همواره در پی یافتن کلید‌های حل مسائل زیستی هستند.

وی به عنوان مثال به مشاهده درختی در یک بیابان اشاره کرد که بدون آب و در شرایط خشکی رشد می‌کند و بیان کرد: پژوهشگران برتر حوزه بیوتکنولوژی در این شرایط، با نگاهی زیست‌فناورانه آن را به کلید حل معما تبدیل می‌کنند: چگونه می‌توان خشکی را به سبزی تبدیل کرد؟

به گفته این فعال فناور، چنین نگاهی نشان از توانایی بیوتکنولوژیست‌ها در استخراج راه‌حل‌های نوآورانه از دل طبیعت است.

قانعی خاطرنشان کرد: این نوع نگاه به پدیده‌ها نه‌تن‌ها می‌تواند منجر به درک بهتر از چگونگی بقای موجودات در شرایط سخت شود، بلکه می‌تواند به توسعه فناوری‌ها و راهکار‌هایی منجر شود که به بهره‌وری بهتر از منابع طبیعی و ارتقای کیفیت زندگی در مناطق خشک کمک کند.

دبیر ستاد زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی تأکید کرد: این رویکرد تحقیقاتی و خلاقانه در بیوتکنولوژی، می‌تواند به حل چالش‌های زیست‌محیطی و بهبود دستاورد‌های علمی و صنعتی کشور کمک شایانی کند.

وی با بیان اینکه «از دل هر چیز، راه‌حل زیست‌فناورانه در می‌آید»، به بررسی روند درمان تومور‌ها پرداخت و گفت: ما زمانی درمان تومور‌ها را با شیمی‌درمانی آغاز کردیم، ولی اکنون روند درمان به سمت سلول‌درمانی پیش می‌رود. این تغییر رویکرد به دلیل نگاهی نو به درمان‌ها و استفاده از قابلیت‌های طبیعی سلول‌هاست که این یکی از موفقیت‌های بزرگ پژوهشگران برتر در این حوزه است.

قانعی تصریح کرد: پژوهشگران همچنین توانستند فرامین سلول را به دست بگیرند؛ این پیشرفت نتیجه‌ی تسلط و درک عمیق از زیست‌شناسی و کاربرد‌های آن در پزشکی است.

دبیر ستاد زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی همچنین به اهمیت بیوتکنولوژی در درمان بیماری‌ها اشاره کرد و گفت: اگر بیوتکنولوژی به داد پزشکی نرسد و با نگاه صرف شیمی به مشکلات روی آوریم، با چالش‌های بزرگی مواجه خواهیم شد.

وی ضمن اشاره به پیشرفت‌های دارو‌های بیوتکنولوژیک در کشور، بیان کرد: ما در تولید دارو، پیشرفت‌های زیادی داشتیم، اما هنوز نتوانسته‌ایم محصولاتی را تولید کنیم که برای اولین بار و با نگاهی عمیق خلق شده باشند.

قانعی در پایان، این چالش‌ها را به نیاز به یک "نگاه فلسفی و جهان‌بینی دقیق" مرتبط دانست و گفت: به عقیده من زمانی بیوتکنولوژی در ایران پیشرفت می‌کند که هر یک از افراد فعال در این حوزه نگاه‌های حکمت‌آمیز و دقیقی به مسائل داشته باشند.

رشد دو برابری شرکت‌های بیوتکنولوژی

فاطمه رهبری‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات زیست‌فناوری دانشگاه تربیت مدرس، طی سخنانی در این همایش، به اهمیت بیوتکنولوژی به عنوان یکی از ارکان اصلی پیشرفت جوامع پرداخت و تصریح کرد: بیوتکنولوژی، به‌عنوان یک علم میان‌رشته‌ای، نقش بسیار مهمی در تحول و توسعه‌های علمی و صنعتی ایفا کرده است و می‌تواند به‌طور ویژه در تسریع پیشرفت‌های اقتصادی و اجتماعی کشور‌های در حال توسعه مؤثر واقع شود.

وی به آمار‌های منتشرشده توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران اشاره کرد و ضمن اشاره به دستاورد‌های کشور در زمینه بیوتکنولوژی، اعلام کرد: تعداد شرکت‌های فعال در حوزه بیوتکنولوژی ایران طی دهه گذشته بیش از دو برابر افزایش یافته است، که این امر نشان‌دهنده روند رو به رشد این صنعت و قابلیت‌های روزافزون کشور در این زمینه است.

رئیس مرکز تحقیقات زیست‌فناوری دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: ایران توانسته در رتبه‌بندی جهانی در این حوزه جایگاه چشمگیری کسب کند و اکنون در رتبه ۱۲ جهان از نظر تولید مقالات علمی و پژوهشی در حوزه بیوتکنولوژی قرار دارد.

فرهنگ‌سازی در علم؛ اولویت اصلی برای پیشرفت‌های پزشکی

امیرعلی حمیدیه، رئیس بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان، دیگر سخنران این همایش، به ظرفیت‌های بالای کشور در این زمینه اشاره کرد و افزود: در چند سال گذشته فکر می‌کردم که با پول می‌توان همه چیز را حل کرد، اما بعد از مدتی متوجه شدم که پول مهم نیست بلکه سرمایه انسانی است که توانایی حرکت و پیشرفت را به کشور می‌دهد.

وی در ادامه بر اهمیت تربیت نیروی انسانی ماهر تأکید کرد و گفت: با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در این زمینه، هنوز نیاز به تلاش‌های بیشتر در تربیت نیروی انسانی متخصص احساس می‌شود.

حمیدیه در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: در نهایت همه چیز به فرهنگ دانش وابسته است. کشوری که می‌خواهد در علوم نوین پزشکی موفق باشد باید روی فرهنگ‌سازی در این حوزه کار کند. ترویج و فرهنگ‌سازی بسیار مهم‌تر از پول و نیروی انسانی است.

به گفته این فعال فناور، فرهنگ‌سازی نباید تنها محدود به محافل علمی باشد، بلکه باید در سطح عمومی جامعه نیز گسترش یابد.

رئیس بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان در پایان خاطرنشان کرد: فرهنگ‌سازی کار دانشجویان است. آنها باید سفیر استادان خود در میان مردم باشند و به ترویج علم و دانش کمک کنند. همچنین باید توانایی مقابله با شبه‌علم را داشته باشیم؛ در غیر این صورت، شرایط به همین شکل باقی می‌ماند و سرعت پیشرفت کشور کند خواهد بود.