اعمال حکمرانی با تدوین استاندارد‌های ملی هوش مصنوعی/ نباید به سرنوشت اینترنت اشیاء دچار شویم

مهدی عزیزی پژوهشگر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر پروژه تدوین استاندارد‌های ملی هوش مصنوعی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه ارتباطات و فناوری اطلاعات آنا درباره حکمرانی هوش مصنوعی در ایران گفت: اگر بخواهیم حکمرانی هوش مصنوعی را در کشور پیاده کنیم از ملزومات و اقدامات زیرساختی این است که قانون‌گذاری و استانداردسازی داشته باشیم، اما فعلا نه قوانین و الزاماتش وجود دارد و نه استاندار‌دهای لازم را داریم، اما در دنیا کشور‌های پیشرو مثل چین، آلمان و اتحادیه اروپا  برای حکمرانی یکسری قوانین و مقررات تعیین کردند و استاندار‌دهای مختلفی در نظر گرفتند.

وی افزود: با بررسی انجام شده به این نتیجه رسیدیم که اگر بخواهیم در زمینه هوش مصنوعی رشد کنیم به عنوان یک کشور مستقل و مسلمان نیاز به استانداردسازی داریم. در گام اول باید استاندارد ملی هوش مصنوعی داشته باشیم و گام بعدی مشارکت در تدوین استاندار‌دهای دنیاست که باید انجام دهیم و در گام سوم خودمان استاندارد بنویسم و به دنیا عرضه کنیم.

مجری پروژه تدوین استاندارد‌های ملی هوش مصنوعی ادامه داد: در بحث رعایت اخلاق، حریم خصوصی و مسئولیت پذیری هوش مصنوعی ما باید با توجه به تفاوتی که بین دین اسلام و سایر ادیان وجود دارد موازین اسلامی را در نظر بگیریم و ملاحظات خاصی را داشته باشیم. پس این موضوع ایجاب می‌کند که استاندارد ویژه کشور‌های اسلامی را تدوین کنیم همچنین در برنامه داریم که استاندارد خاص خودمان را داشته باشیم و با مشارکت کشور‌های اسلامی این استاندار‌دها را تدوین کنیم. این استانداردسازی برای صادرات خدمات و محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی لازم است. اهمیت استانداردسازی در حوزه سخت افزار، نرم افزار، داده‌ها، اخلاق و هوش مصنوعی، آزمون و بازار است.

از صادرات محصولات هوش مصنوعی تا اعمال حکمرانی با استانداردسازی 

عزیزی گفت: برای توسعه صادرات و خدمات هوش مصنوعی به استانداردسازی نیاز داریم، از طرف دیگر برای اعمال حکمرانی و ایجاد چارچوب قوانین، استاندارد لازم است. همچنین برای صادرات محصول باید طبق قوانین استاندارد خاصی انجام شود که مجبور شدیم برخی از استاندار‌دهای بین المللی را تصویب کنیم تا ان‌شاالله برای صادرات به مشکل برنخوریم. در حال حاضر این استانداردها توسط کشور‌هایی مثل امریکا، چین، آلمان و اتحادیه اروپا و ژاپن تعریف شدند و بقیه کشور‌ها از این قوانین تمکین می‌کنند.

با بررسی بالغ بر ۲۰۸ استاندارد بین‌المللی حوزه هوش مصنوعی در دنیا و با توجه به نیازمندی‌ها و اولویت بندی در کشور قرار شد ۳۴ استاندارد ملی را تنظیم و تدوین کنیم

وی افزود: با بررسی بالغ بر ۲۰۸ استاندارد بین المللی حوزه هوش مصنوعی در دنیا و با توجه به نیازمندی‌ها و اولویت بندی در کشورقرار شد ۳۴ استاندارد ملی را تنظیم و تدوین کنیم که این استانداردها مدل‌های گوناگونی دارد. برخی از آنها جنس پذیرش است یعنی عینا استانداردی که در دنیاست را ترجمه می‌کنیم، برخی استانداردها دارای چند منبع هستند و قرار است برخی را خودمان ابداع و به دنیا عرضه کنیم. اکنون وارد این فاز شده‌ایم که استاندارد چند منبع را داشته باشیم یا استاندار‌دهای جدیدی ایجاد کنیم.

تدوین ۱۰ پیش نویس استاندارد ملی هوش مصنوعی/ مشارکت در تدوین استاندار‌دهای بین المللی

پژوهشگر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات افزود: در حال حاضر پیش نویس ۱۰ استاندارد ملی را تدوین کرده‌ایم که به مرور در کمیته ملی استاندارد و در سازمان ملی استاندارد مطرح و تصویب می‌شود. اکنون نیمی از فرایند طی شده و چند روز آینده اعلام عمومی می‌شود.

عزیزی اظهار کرد: همچنین کمیته فرعی متناظر هوش مصنوعی را در پژوهشگاه ارتباطات ایجاد کردیم که مرجعیت تدوین استاندار‌دهای هوش مصنوعی در سطح ملی بین المللی خواهد بود. علاوه بر این قرار است در تدوین استاندار‌دهای بین المللی مشارکت داشته باشیم؛ یعنی قبل از انتشار استاندار‌دهای بین المللی با توجه به فرهنگ و مذهب مواردی که در استاندار‌دها هست به چالش بکشیم و نقطه نظراتمان در استاندارد دخیل کنیم تا بتوانیم مطابق با خواست خودمان آن‌ها را تغییر دهیم؛ زیرا اگر از همان اول نظر خودمان را بگوییم استاندار‌دهای بین المللی مطابق نظر و مورد تأیید خواهد بود.

وی افزود: در حال حاضر مرکز ملی هوش مصنوعی به عنوان قطب استانداردسازی هوش مصنوعی افتتاح شده و قرار است مطابق با خواسته‌ها و سفارش استاندار‌دهای مختلفی تصویب و لوایحی نوشته شود. تاکنون نقشه راه توسعه هوش مصنوعی در کشور توسط پژوهشگاه ارتباطات نوشته شد و بعد نظام فنی و اجرایی  پروژه هوش مصنوعی در راستای دو پروژه قبلی شکل گرفته است.

عزیزی بیان کرد: کشور‌های مثل تاجیکستان، پاکستان و افغانستان و ... می‌توانند استاندارد‌های ما به عنوان استاندارد خودشان بپذیرند تا صادرات به راحتی انجام شود. فعالان حوزه هوش مصنوعی در چین نخبگان ایرانی هستند، اگر بتوانیم با آنها ارتباط بگیریم این عقب افتادگی قابل جبران خواهد بود تا به سطح قابل قبولی برسیم.

نباید در استانداردسازی هوش مصنوعی دچار غفلت شویم

عزیزی در پاسخ به این سوال که آیا لازم نیست ابتدا بگذاریم هوش مصنوعی به بلوغ و رشد کافی برسد و بعد قانون‌گذاری کنیم، تصریح کرد: خیر، نباید دچار این غفلت راهبردی بشویم و منتظر بمانیم که این فناوری در کشور پیشرفت کند، بعد سراغ استانداردسازی و حکمرانی آن برویم ؛ بنابراین توسعه این فناوری و قانون‌گذاری آن باید به موازات هم پیش برود تا بتوانیم شاهد رشد و توسعه آن باشیم.

وی از مزیت‌های استانداردسازی به تقویت همکاری بین المللی و ایجاد مزیت رقابتی، کسب پایگاه‌های جهانی، ایجاد زمینه برای پذیرش مواضع ملی کشور‌ها  ایجاد اعتماد در مشتریان، همسویی با ارزش‌های ایرانی اسلامی، در نظر گرفتن نیازمندی‌ها و الزامات در سطح ملی، هماهنگی با آخرین پیشرفت‌های فنی و علمی و کشور، تشویق برای پذیرش ملی هوش مصنوعی ،افزایش اعتماد به سیستم‌های هوش مصنوعی و به کارگیری آنها در صنایع و زندگی اشاره کرد.

عزیزی گفت: با توجه به اهمیت حوزه هوش مصنوعی و تلاش‌های پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در این حوزه، درخواستی مبنی بر پذیرش تدوین استانداردهای این حوزه توسط مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی به سازمان ملی استاندارد ارسال شد. امیدواریم بتوانیم ضمن تصویب پیش نویس استانداردهای ملی هوش مصنوعی در کمیته ملی سازمان ملی استاندارد، شاهد تدوین تمامی استانداردهای اولویت دار کشور در حوزه هوش مصنوعی باشیم. همچنین با ایجاد دبیرخانه کمیته فرعى متناظر( INSO/ISO/IEC JTC1/SC42) با عنوان «هوش مصنوعى» در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال جاری شاهد مشارکت و همکاری بین المللی متخصصان کشورمان در تدوین استانداردهای بین‌المللی خواهیم بود.