حیات بیگانه، پنهان در حلقه‌های مشتری و زحل

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از اسپیس، اولین مکانی که به ذهن می‌رسد احتمالاً مریخ است که برخی از دانشمندان معتقدند هنوز آب مایع در زیر سطح بایر آن وجود دارد. دومین مکان سیاره زهره است. چندی پیش، کشف فسفین که یکی از نشانه‌های احتمالی تجزیه مواد زیستی است در اتمسفر زهره بحث‌هایی در مورد اینکه آیا حیات می‌تواند در ابرهای آن سیاره داغ جهنمی وجود داشته باشد یا نه به راه انداخت. مورد سوم سیاره مشتری است. چندین دهه است که دانشمندان به این فکر می‌کنند که آیا حیات در اتمسفر غول‌های گازی مانند مشتری وجود دارد یا خیر .

یکی دیگر از مکان‌هایی که دانشمندان معدودی آن را برای شکل‎گیری حیات در نظر گرفته‌اند مجموعه حلقه‎های اطراف سیاره مشتری است. این حلقه‌ها، مانند حلقه‌هایی که دور تمام غول‌های گازی منظومه شمسی قرار دارند، در واقع کمربندهایی هستند که عمدتاً از ذرات یخ‌آب تشکیل شده‌اند. برخی از این ذرات به کوچکی دانه‌های شن و برخی دیگر به بزرگی کوه‌ها هستند.

حال سوال این است: ممکن است زندگی در آنجا وجود داشته باشد؟

دانشمندان معتقدند محیطی که می‌تواند موجب شکل‌گیری حیات، مشابه آنچه که ما می‌شناسیم شود، به سه مولفه کلیدی نیاز دارد. نخست نوعی منبع انرژی است؛ در حالت عادی، گرما و نور یک ستاره کمک می‌کند تا موجودات زنده از آن برای فتوسنتز بهره ببرند. دوم مواد آلی است؛ ترکیبات شیمیایی حاوی کربن که پیش‌سازهای حیاتند.
سوم آب مایع است. همه چیز از ماه گرفته تا دنباله‌دارهای دور ممکن است حاوی آب به شکل یخ‌زده باشند، اما آب باید مایع باشد تا حیات بتواند در آن رشد کند.

حلقه های دیدنی زحل را در نظر بگیرید. در این حلقه‌ها، دو شرط از سه شرط لازم برای تشکیل حیات وجود دارد. این حلقه‌ها حتی نور خورشید را نیز دریافت می‌کنند. در حالی که حلقه‌های زحل مکانی بعید برای وجود مواد آلی به نظر می‌رسند، مأموریت کاسینی ناسا دریافت که ترکیبات کربنی مانند بوتان و پروپان از درونی‌ترین حلقه  زحل موسوم به  D به جو گازی آن راه می‌یابند.

اما متاسفانه حلقه‌ها فاقد آب مایعند. متیو تیسکارنو، دانشمند سیاره‌شناس در موسسه جستجوی حیات فرازمینی(ستی) گفت: حلقه‌ها حاوی مواد آلی هستند، نور خورشید وجود دارد، اما آب مایع وجود ندارد، زیرا تمام آن یخ زده است.

در نتیجه حیات - باز هم، حداقل آن‌طور که ما می‌شناسیم – در حلقه‌های هیچ یک از سیارات گازی منظومه شمسی نمی‌تواند شکل گیرد. چرا که این غول‌های گازی آنقدر از خورشید دورند که گرمای کافی برای ذوب یخ دریافت نمی‌کنند. اما اگر سیارات حلقه‌داری در منظومه‌های ستاره‌ای دیگر بیابیم که به خورشیدشان نزدیکترند، گرمای ستاره میزبان می‌تواند آب مایع را فراهم کند.
علیرغم تمام تلاش‌ها و جستجوها، هنوز چنین سیاراتی فراتر از منظومه شمسی پیدا نشده‌اند. بنابراین صرفا می‌توان حدس‌هایی درباره وجود یا شکل این حلقه‌ها داشت.
مثلا اگر حلقه‌هایی که در اطراف مشتری یا زحل وجو دارند آب‌یخی هستند، حلقه‌های گرم‌تر شاید به صورت مجموعه‌ای از تخته سنگ‌ها باشند.
با اینحال همچنان حفظ آب به صورت مایع در جایی که اتمسفر وجود ندارد غیرممکن است. بدون جو، آب مایع تمایل به تبخیر دارد، بنابراین ما به جوی نیاز داریم که بتواند آب مایع را در خود نگه دارد.
بسیاری از دانشمندان معتقدند که احتمالا شکل ساده‌ای از حیات، میلیاردها سال پیش سوار بر سیارکی که پیشتر به دنیای بسیار جوان‌تری برخورد کرده بود، به زمین منتقل شده است.
این نظریه که پانسپرمیا نامیده می‌شود، در سال 2023 و با یک کشف جدید تقویت شد.

در آن زمان دانشمندان، اوراسیل - که ترکیبی آلی و از اجزای RNA است- را در نمونه‌ای که از سیارک ریوگو توسط ماموریت هایوبوسا-2 ژاپن به زمین آورده شده بود، کشف کردند. بااینحال آنان هنوز تردید دارند که سیارک‌ها مزبور منشا این ترکیبات بوده باشد.

در حال حاضر، امکان تشکیل حیات از مواردی است که بررسی‌کنندگان حلقه‌ها زیاد به آن توجه ندارند. اما عدم توجه کافی بدان معنا نیست که این تصور کاملاً خارج از حوزه‌ای باشد که دانشمندان ممکن است در نظر بگیرند. در حالت کلی دانشمندان به بررسی مکان‌های متفاوتی که ممکن است میزبان حیات باشند علاقه دارند.

حلقه‌ها به دلایل متعددی که مستقیماً با جستجوی حیات مرتبط نیستند، برای ستاره‌شناسان بسیار جالبند. بررسی حلقه‌های یک سیاره چیزهای زیادی در مورد چگونگی تکامل آن سیاره به ما می‌گوید.

از سوی دیگر شکل دیسک‌مانند حلقه‌ها برای مطالعه منظومه‌های سیاره‌ساز نمونه‌های مناسبی هستند. دانشمندان هنوز نمی‌توانند قرص‌های پیش سیاره‌‌ای شکل‌گرفته در اطراف ستارگان دیگر را رصد کنند، همچنین نمی‌توانند ماشین زمان برای مشاهده لحظات شکل‌گیری منظومه شمسی اولیه اختراع کنند؛ اما قطعاً می‌توانند حلقه‌های زحل را ببینند و با مطالعه آن به درک بیشتری از نحوه شکل‌گیری منظومه‌شمسی دست یابند.

ترجمه از مریم فخیمی