پلتفرمی برای کشف دارو‌های جدید از منابع زیستی طراحی شد

یاسر تهمتنی، رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، گفت: سلول‌های انسولین‌ساز در بیماری دیابت نوع یک تخریب می‌شوند؛ بخشی از این سلول‌های انسولین‌ساز در دیابت نوع دو پیشرفته از بین می‌روند؛ بنابراین بیمار نیاز به تزریق انسولین دارد.

تهمتنی با اشاره به تزریق انسولین به عنوان یک روش قالب برای درمان بیماری دیابت، تصریح کرد: این روش درمان سابقه ۱۰۰ ساله دارد.

رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان اضافه کرد: تحقیقات نشان می‌دهد در بیماری دیابت با وجود تخریب سلول‌های انسولین‌ساز در بدن هنوز تعداد کمی سلول انسولین‌ساز در لوزالمعده وجود دارد؛ اما مقدار تولید انسولین توسط این سلول‌ها جوابگو انسولین موردنیاز بدن نیست.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان با اشاره به میزان کم سلول‌های انسولین‌ساز در بیماری دیابت، عنوان کرد: اگر بتوانیم مولکولی را کشف کنیم تا سلول‌های کم انسولین‌ساز لوزالمعده بیمار را تحریک و تکثیر کند، به یک روش درمانی مؤثر برای بیماری دیابت می‌رسیم.

تولید ماهی «زبرافیش» برای کشف داروهای ضد دیابت

تهمتنی مطرح کرد: در مراحل مختلف کشف دارو نیاز به مدل‌های آزمایشگاهی داریم تا بتوانیم مولکول‌هایی که موجب تکثیر، بازسازی و ترمیم سلول‌های انسولین‌ساز می‌شود را تست کنیم؛ از این رو یک ماهی دستکاری ژنتیکی‌شده به نام «زبرافیش» تولید کردیم تا به مدل تخریب (سلول‌های بتاسل) «β-cell» یا مدل دیابت نوع یک تبدیل شوند که وظیفه اصلی این سلول‌ها ترشح انسولین است.

رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان با بیان اینکه اندازه ماهی‌های آزمایشگاهی بسیار کوچک است، اظهار کرد: این ماهی‌های آزمایشگاهی را با روش‌های مهندسی‌ژنتیک به‌گونه‌ای تغییر دادیم که تنها سلول‌های تولیدکننده انسولین را تخریب کنیم و آن‌ها را برای کشف دارو‌های ضد دیابت به مدل‌های آزمایشگاهی تبدیل کنیم.

وی افزود: یکی از بخش‌های مهم فناوری جدید، ساخت ابزارآلاتی است که بتوان تعداد زیادی از مولکول‌های زیستی را همزمان روی ماهی‌های آزمایشگاهی تست کرد؛ بنابراین یک ابزار برای سنجش تعداد زیادی مولکول و یک مدل ماهی برای آزمایش مولکول‌ها روی بهبود دیابت و تخریب بتاسل‌ها داریم.

تهمتنی با اشاره به منابع غنی زیستی کشور ایران، اظهار کرد: برخی از گیاهان دارویی و جانوران دریازی فقط در کشور ایران وجود دارند؛ لذا این امکان وجود دارد تا مولکول‌های فعال را از منابعی که خاص کشور ایران است، کشف کنیم که قابلیت استفاده در بیماری‌های مختلف داشته باشد.

رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان با بیان اینکه از گیاهان بومی ایران در خالص‌سازی ترکیبات طبیعی، عصاره‌گیری و آزمایش مولکول‌ها بر پلتفرم بایودیسکاوری استفاده می‌کنیم، تصریح کرد: برخی از گیاهان دارویی مانند بوق‌ناق در درمان بیماری دیابت استفاده می‌شود و درصدد هستیم که مولکول‌های مشخصی را برای درمان دیابت نوع یک را از ترکیبات گیاهی کشف کنیم.

وی با بیان اینکه در این راستا موفق به طراحی پلتفرم «بایودیسکاوری» (کشف دارو‌های جدید از منابع زیستی) برای درمان دیابت شدیم، گفت: با استفاده از این پلتفرمی طراحی کنیم که بتوانیم ترکیبات طبیعی از گیاهان دارویی روی مدل‌های ماهی به اندازه سه الی ۴ میلی‌متر دیابتی‌شده تست کنیم تا دریابیم که کدام یک از ترکیبات طبیعی تاثیر ضد دیابتی دارد که به آن پلتفرم کشف دارو از ترکیبات طبیعی گفته می‌شود و تا به امروز در هیچ کجای ایران ابداع نشده و برای اولین بار در مرکز دیابت رویان راه‌اندازی شده است.

تهمتنی اضافه کرد: این فناوری برای کشف دارو‌های شیمیایی در اختیار کمپانی‌های بزرگ داروسازی جهان است؛ اما این پلتفرم بر ترکیبات بومی کشور متمرکز است. این امر می‌تواند برای دانشمندان و محققان کشور ایران نویدبخش باشد تا بتوانند همین مدل را روی بیماری‌های دیگر مانند آلزایمر، بیماری‌های قلبی، کبدی، و... انجام دهند.

رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک رویان با بیان دانش فنی تولید مدل‌ها توسط محققان پژوهشگاه رویان انجام شده، عنوان کرد: بخش دستگاهی این فناوری با صرف هزینه کم‌تر بومی‌سازی شده است. پیاده‌سازی فناوری کشف دارو در کشور و استفاده از ترکیبات طبیعی و بوم کشور ایران می‌تواند از مزیت‌های مهم پلتفرم کشف دارو محسوب شود.

تهمتنی افزود: این فناوری زیربنایی با استفاده از گیاه اندمیک کشور می‌تواند مولکولی را کشف کند که در درمان بیماری دیابت موثر است و صنعت داروسازی متحول می‌کند.

وی با بیان اینکه پلتفرم کشف دارو‌های جدید در صنعت دارو، کارخانه و کمپانی‌های دارویی استفاده می‌شود، اظهار کرد: سازمان غذا و دارو ایران می‌بایست بخشی از این استاندارد‌ها را وارد استاندارد‌های کشور کند تا این صنعت توسعه پیدا کند. سرمایه‌گذاری برای توسعه پلتفرم نیز از مهم‌ترین چالش‌های ماست.

انتهای پیام/

فاطمه منوری