برنده جایزه نوبل ایرانی در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا:
کلید گشایش دروازه دیپلماسی علمی در رویه جاری چاپ مقاله است
موسوی با دفاع از رویه فعلی چاپ مقاله از آن به‌عنوان کلید گشایش دروازه دیپلماسی علمی نام برد.
گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، لاله قلی پور: چاپ مقاله در مجله‌های معتبر علمی جهان برای دانشجویان، اساتید و نیز برای تمامی پژوهشگران امتیازات غیرقابل‌انکار دارد. درواقع اهمیت چاپ مقاله به‌اندازه‌ای است که تعداد مقالات چاپ‌شده، ملاکی برای آینده تحصیلی، شغلی دانشجویان و ارتقای درجه علمی اساتید و به دلیل تبادل علمی میان پژوهشگران کشورهای متعدد به دیپلماسی علمی می‌انجامد.
در این راستا با سید علی موسوی، دانشجوی مقطع دکتری تخصصی رشته مهندسی سیستم‌های انرژی گرایش فناوری‌های انرژی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران و برنده جایزه البرز (نوبل ایرانی) به بررسی مزایای چاپ مقاله و رویه فعلی این رویکرد پرداختیم.
** موضوع اصلی در چاپ مقاله بهره برداری از نتایج آن است
آنا: ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های ارزیابی عملکرد پژوهش را چه می‌دانید؟ جایگاه پژوهش در نظام آموزش عالی کشور کجاست؟
موسوی: پژوهش‌هایی که در سطح کشور انجام می‌شود را به دودسته کلی می‌توانیم تقسیم کنیم. پژوهش‌هایی که بر مرز دانش حرکت می‌کنند که اغلب دانشگاه‌های سطح یک کشور به این سمت رفته‌اند و پژوهش‌هایی که در راستای برطرف کردن نیازهای کشور یا تحقیقات مسئله محور پیش می‌روند. هدف اصلی دسته اول و خروجی پژوهشی این موضوعات به سمت چاپ مقالات می‌رود. در رابطه با چاپ مقالات، خیلی از موضوعات مطرح می‌شود که دانشگاه‌ها به سمت مقاله محوری می‌روند و تنها هدفشان چاپ مقالات بدون توجه به کیفیت مقالات است.
موضوع مقاله محوری فقط محدود و مربوط به کشورهای درحال‌توسعه نیست. به‌عنوان داور در بسیاری از مجلات معتبر شاهد این بوده‌ام که بسیاری از محققان اروپایی و آمریکایی مقالات بسیاری را ارسال می‌کنند و به چاپ می‌رسد. موضوع اصلی، بحث بهره‌برداری از مقالات است. بسیاری از پژوهشگران و منتقد تحقیق هستند می‌گویند آیا مقالاتی که به چاپ می‌رسد قابل بهره‌برداری در دنیای واقعی و صنعت است یا خیر؟ چاپ مقالات یکسری مزایایی دارد و یکسری معایب نیز.
ظرفیت آزمایشگاهی دانشگاه‌ها با پتانسیل علمی دانشجویان و اساتید همخوانی ندارد
چاپ مقاله در مجلات معتبر بین‌المللی و نیز «هم تألیفی» پژوهشگران ایرانی با سایر کشورها قطع به‌یقین عامل تقویت دیپلماسی علمی است. بهره‌برداری از مقالات موضوع بسیار بااهمیتی است، روابطی که با پژوهشگران خارجی داریم و ارتقای رتبه‌های دانشگاه‌های سطح یک کشور مانند دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و مانند آن‌ها، بخش قابل‌توجهی که باعث ارتقای این دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی شده است بحث چاپ مقالات در مجلات با ضریب تأثیر بالا بوده است.
اینکه بخواهیم موضوع چاپ مقاله را محدود یا کمرنگ کنیم، رویه درستی نیست، ولی موضوع مهم بحث بهره‌برداری از این مقالات است. بسیاری در صنعت و دولت معتقد به استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها هستند. آیا اینکه این مقالات قابل بهره‌برداری هستند یا خیر به این برمی‌گردد که در چاپ مقالات بین‌رشته‌ای پژوهشگران ایرانی جزو ۵ کشور نخست دنیا هستند و در مجلاتی که کار تحقیقاتی آن‌ها به چاپ می‌رسد، کیفیت لازم را دارد.
قطعاً مقالات در بسیاری از رشته‌ها قابل بهره‌برداری است. ولی از این لحظه به بعد توپ در زمین دانشگاهیان و پژوهشگران نیست. دانشگاهیان اعم از اساتید و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری، پژوهش خود را انجام داده‌اند و مقاله خود را به چاپ رسانده‌اند، اینکه بتوانند ارتباطی با صنعت و محیط خارج از دانشگاه بگیرند، سالیان سال است که به خاطر وجود موانعی عملاً ممکن نیست.
بیشتر بخوانید:
- از نمایه‌سازی ۲ نشریه فارسی در بزرگ‌ترین پایگاه استنادی جهان تا اهتمام به تقویت دیپلماسی علمی
- بایدها و نبایدهای دیپلماسی علمی در تعامل با همسایگان/ غرب از تقویت همکاری فناورانه ایران در منطقه نگران است
نخستین مانع آن، حمایت مالی است اگر به دنبال انجام پایان‌نامه‌ها و تحقیقات مسئله محور هستیم و می‌خواهیم مشکلات صنعت را رفع کنیم، نیازمند این هستیم که پژوهانه‌های پژوهشی را از نهادهای ذی‌ربط دریافت کنیم. زیرا تحقیقات برای اعضای هیئت‌علمی و نیز دانشجو هزینه دارد. بحث بعدی در رابطه با حمایت‌های معنوی است، دانشجو که از سوی دانشگاه به یک واحد صنعتی معرفی‌شده است متأسفانه آن واحد همکاری‌های لازم را انجام نمی‌دهد داده‌های موردنیاز را در اختیار پژوهشگر قرار نداده‌اند. تحقیقات دانشگاه نیز به همین دلیل در مرز دانش باقی‌مانده است. البته قطع به‌یقین امکان استفاده از پتانسیل دانشگاه‌ها را برای برطرف کردن نیازهای جامعه داریم، اما حمایت معنوی دولت واحدهای صنعتی را می‌طلبد.
** تعریف پایان نامه‌های مسئله محور و انجام کاراموزی در مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگا‌ها امری ضروری است
آنا: پیشنهادتان برای ارتقا یا اصلاح پژوهش در کشور را توضیح دهید؟ به‌طورکلی فضای ارتباطی ضعیف میان رابطه صنعت و دانشگاه در کشور وجود دارد و صنعت و دانشگاه یک گلگی تمام‌نشدنی از هم دارند از یک‌سو صنعت می‌گوید به این دلیل که دانشجو بدون تحصیل تخصص دانش‌آموخته می‌شود، پارامترهای موردنیاز برای جذب در صنعت را ندارد و عموماً مهارت محور نیستند، از سوی دیگر دانشگاه معتقد است صنعت اعتمادی به تولیدات دانشگاه‌ها ندارد و ترجیحاً به واردات نیازهای خود رو می‌آورد، همچنین نیروهای متخصص دانشگاهی را به خدمت نمی‌گیرد، تحلیل شما از شرایط موجود چیست؟
موسوی: به لحاظ کیفیت پژوهشی در سطح بالایی در دنیا قرار داریم. پتنت یا ثبت اختراعاتی که رخ می‌دهد یک نمونه از آن است. مقالاتی که در مجلات معتبر به چاپ می‌رسند نیز نشان‌دهنده کیفیت بالای پژوهش در سطح دانشگاه‌های کشور هستند. این گله‌گزاری گله به حقی است و انتظار بیشتری نیز نمی‌توان داشت. زیرا دانشجویی که از مقطع کارشناسی تا پایان دوره دکتری تماماً در محیط دانشگاه و آزمایشگاه محدود بوده است، بدون مهارت‌آموزی یک‌باره به دنیای صنعت ورود می‌کند و باید مهارت‌های بسیاری را کسب کند، زیرا پروژه‌های واقعی صنعتی را پیش از آن در دانشگاه انجام نداده است.
پیشنهادم در این راستا تعریف پایان‌نامه‌های مسئله محور با حمایت واحدهای صنعتی ضرورت دارد. البته نظام ایده‌ها و نیازها (نان) که از سوی وزارت علوم راه‌اندازی شده است تا امروز تأثیر کمرنگی در تحقق این امر در دانشگاه‌های سطح یک کشور داشته است، زیرا واحدهای صنعتی همچنان از انجام حل مسائل خود، توسط دانشگاه‌ها استقبال کمرنگی می‌کنند. البته چند نهاد مهم مانند معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری؛ دیوان محاسبات کشور، مرکز پژوهش‌های مجلس در چند سال اخیر از پتانسیل دانشگاهیان اعم از اساتید و دانشجویان ممتاز در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کنند و مشاوره می‌گیرند.
پیشنهاد دومم این است که کارآموزی نباید محدود به دوره کارشناسی باشد. کارآموزی را در مقطع ارشد و دکتری نیز می‌توانیم داشته باشیم. تعریف پروژه‌های مسئله محور در دوره‌های تحصیلات تکمیلی توجیه منطقی‌تری دارد. اساتید می‌توانند با پتانسیل علمی خود و مساعدت از بیرون کارآموزی‌هایی برای دانشجویان ارشد و دکتری تعریف کنند و پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که تعریف می‌شوند در صورت حمایت مادی و معنوی، بتوانند مسئله محور باشند و مسائل صنایع را رفع کنند.
هرکدام از صنایع بنا به مسائل و چالش‌های خود، اعلام نیاز کنند واقعاً در میدان باشند و هر مساعدتی که لازم باشد، انجام دهند. دانشجویان نیز مهارت‌های لازم را فرابگیرند. با این راهکار، خلأهایی موجود در دانشگاه‌ها که باعث ایجاد نگرانی در دانشجویان تحصیلات تکمیلی به دلیل قرار نگرفتن در محیط صنعتی، عدم آشنایی با شرایط عملیاتی و نیز کارکرد آن دستگاه، برطرف می‌شود.
**از لزوم اعتماد صنایع به پتانسیل‌های درونی دانشگاه‌ها تا منطقی نبودن کمرنگ کردن اثرات چاپ مقاله
آنا: راهبردهای اساسی انجام پژوهش‌های مسئله محور چیست؟ چه دلایلی برای دفاع کردن از رویه جاری مقاله محوری در دانشگاه‌های کشور دارید؟
موسوی: در ابتدا باید متذکر شوم که در درون دانشگاه، پتانسیل‌های گوناگون وجود دارد. توانایی اجرای بسیاری از پروژه‌های مسئله محور را می‌توان با ظرفیت دانشجویان حل کرد اما عملاً این اتفاق نمی‌افتد. پتانسیل آزمایشگاهی دانشگاه‌های ما با پتانسیل علمی دانشجویان و اساتید همخوانی ندارد، منظور سطح پایین امکانات و تجهیزاتی موجود در آزمایشگاه‌ها است که موردنیاز پژوهشگران است. در اینجا بحث امکانات و ارتقا بودجه‌های آزمایشگاهی است. به‌طور مثال اگر یک تیم تحقیقاتی به سه سانتریفیوژ برای انجام کار علمی نیاز داشته باشد، با توجه به امکانات محدود مشاهده می‌کنیم که کلاً ۲ سانتریفیوژ برای کل یک دانشکده پژوهش محور یا دانشگاه تحصیلات تکمیلی و برای تمامی دانشجویان آن دانشکده وجود دارد و عملاً انجام کار تحقیقاتی آن گروه علمی را عقب می‌اندازد.
«هم تألیفی» پژوهشگران ایرانی با سایر کشورها عامل تقویت دیپلماسی علمی است
اغلب دستگاه‌های موجود در آزمایشگاه‌ها معیوب هستند، تعمیر مربوط به دستگاه‌های پروژه‌های آزمایشگاهی هزینه‌بردار و زمان‌بر است و با تأخیر انجام می‌شود. علاوه بر اینکه عملیات تعمیر و نگهداری آن منظم نیست زیرا عموماً دانشگاه‌ها با هیچ شرکتی، قراردادی برای ساماندهی و تعمیرات دستگاه‌های مستقر در آزمایشگاه‌ها، ندارند. ایرادی که ازاین‌جهت به دانشگاه‌ها وارد است عدم همپایگی پتانسیل آزمایشگاهی با پتانسیل بالای دانشجویان و اساتید است.
همچنین به شخصه معتقدم که بازنگری در سرفصل‌های دانشگاهی در تمامی مقاطع ضرورت دارد. بسیاری از رشته‌های پایه و بین‌رشته‌ای نیازمند بازنگری در سرفصل‌ها هستند. باید دروسی که تدریس می‌شوند، تخصص محور شوند در کنار آن تدریس نرم‌افزارها و آموزش مهارت‌ها توسط شرکت‌های پیمانکاری به دانشجویان نیز ضرورت دارد. در رابطه با بحث تدریس واحدهای صنعتی از سوی مدیران صنعتی به دانشجویان، به‌شخصه معتقدم به‌جای ورود مدیران صنایع برای تدریس در دانشگاه‌ها، باید تدریس دروس مهارتی را به درون فضاهای صنعتی ببریم.
بیشتر بخوانید:
- منویات رهبری در حل مسائل کشور راهبرد دانشگاه آزاد اسلامی است/ دیپلماسی علمی دانشگاه گامی به سوی تمدن سازی اسلامی
- «دیپلماسی علمی» تکه مهم پازل قدرت کشورها در عرصه بین‌الملل/ سازوکار تعامل بین‌المللی دانشگاه‌های امروزی چگونه است؟
با توجه به نیازهایی که در جامعه دانشگاهی وجود دارد بهتر است که این دوره تخصصی را به خود صنایع ببریم. مدیر صنعتی یا شخصی که تجربه کار صنعتی دارد از تجارب و دستاوردهایش برای دانشجویان صحبت کند و دید دانشجو را در این رابطه باز کند. اگر مدرسی در رابطه با مبدل‌های حرارتی یا توربین‌های بادی صحبت می‌کند بهتر است دانشجویان را به محل استقرار همان دستگاه‌ها ببرد. در مکانی که آن دستگاه‌ها استقرار دارند و به‌صورت عملیاتی کار می‌کنند. به بازنگری در سرفصل‌های آموزشی به‌خصوص در مقاطع ارشد و دکتری، نیاز مبرم داریم. این مقاطع زمان اصلی دانشجویان، برای پژوهش است. زمان یادگیری تخصص است. همان‌طور که پیش‌تر تأکید کردم باید با حمایت و پشتیبانی صنعت، دروس مهارتی را با تدریس کارفرمایان و مدیران صنعتی و در محیط‌های صنعتی برای دانشجویان برگزار کنیم.
تعریف پایان‌نامه‌های مسئله محور با حمایت واحدهای صنعتی ضرورت دارد
در رابطه با دلایل دفاعم از رویه جاری مقاله محوری در دانشگاه نیز باید بگویم که در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی در زمینه چاپ مقالات با ضریب تأثیر بالا بسیار موفق عمل کرده‌ایم. معتقدم از فرصت پیش آمده باید در راستای تعامل و هم‌افزایی با پژوهشگران دانشگاه‌های معتبر جهانی و تقویت دیپلماسی علمی همچنین ارتقای علمی و رتبه دانشگاه‌ها، استفاده کنیم. کم رنگ کردن و از بین بردن مزایای این موضوع با توجه به نقاط قوتی که کشور ما در این باره دارد، نمی‌تواند منطقی باشد. چالشی که پژوهشگران در حال حاضر با آن مواجه هستند بحث بهره‌مندی از خروجی‌های تحقیقاتی است. بحث بهره‌مندی از مقالات به چاپ رسیده است. از نهادهای تصمیم گیر در دولت و مجلس و واحدهای صنعتی تقاضا دارم به پتانسیل دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها اعتماد کنند تا خروجی‌های تحقیقاتی قابل بهره‌برداری شوند.
گفتنی است، *جایزه البرز (نوبل ایرانی) نخستین و باسابقه‌ترین جایزه علمی کشور با بیش از نیم‌قرن قدمت است که با تأسیس بنیاد علمی فرهنگی البرز در سال ۱۳۴۲ اهدای آن آغاز شد. هدف از تأسیس این بنیاد، کمک به اشاعه علم و فرهنگ کشور و تجلیل از مقام علمی دانشمندان و پژوهندگان برتر ایرانی و تشویق دانشجویان بااستعداد ایرانی است. بنیاد البرز در ۶۰ سال گذشته بیش از هزار نفر از نخبگان برتر علمی کشور را موردحمایت و تشویق قرار داده است.
انتهای پیام/
