در میزگرد آنا مطرح شد؛

جزئیاتی از «مأموریت غيرممکن» نیروی هوایی در جنگ/ فناوری یعنی یک آسمان حرف برای گفتن داریم +فیلم

ناگفته‌های جنگ ایران و عراق با گذشت بیش از سه دهه از پایان آن هنوز هم بسیار است در این میان نقش نیروی هوایی ارتش در پیروزی کشورمان بسیار مهم به نظر می‌رسد، زیرا در بسیاری از بزنگاه‌ها با تکیه بر توان نظامی و علم و فناوری، دشمن را از پیشروی در جبهه‌ها عقب راندند.

کد خبر : 807683

گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، لاله قلی پور- تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی، زمینه‌ساز توجه به نقش نوآوری و شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در پیشرفت و اقتدار کشور شده است. در شرایط کنونی ارزش دانش و فناوری به‌ویژه در حوزه دفاعی درک شده و باورمندی نسبت به اهمیت آن وجود دارد.

بلاشک یکی از مهم‌ترین لازمه‌های اقتدار آفرینی وجود نوآوری است. همان‌طور که جایگاه آن را در دوران دفاع مقدس لمس کردیم. پیروزی‌ها در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی، مرهون و مدیون نوآوری‌های ذاتی فرزندان این مرزوبوم بوده است و جایگاه علم و فناوری در دوران دفاع مقدس نیاز به واکاوی دارد.

در این راستا و همچنین به مناسبت فرارسیدن هفته دفاع مقدس میزگردی با حضور علی‌اصغر بالا زاده، جانباز دفاع مقدس، استاد اسبق دانشگاه جنگ، استراتژیست حوزه پدافند هوایی و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیآن‌همگام گسترش فناوری نوین؛ اسماعیل شریفان، جانباز دفاع مقدس، خلبان جنگنده فانتوم و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم و فنون شهید ستاری و نیز شهرام بلالیان، فارغ‌التحصیل از دانشگاه علوم و فنون شهید ستاری، افسر فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیکی (فاشا)، مدیر اطلاعات و عملیات اسبق منطقه هوایی تهران، فارغ‌التحصیل از دانشگاه جنگ، پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری علوم دفاعی، بازرس شرکت دانش‌بنیآن‌همگام گسترش فناوری نوین و دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری عمومی از دانشگاه علوم تحقیقات در تحریریه خبرگزاری آنا برگزار شد که مشروح قسمت نخست آن را در ادامه ازنظر می‌گذرانید.

برش‌هایی از نقش نیروی هوایی ارتش در دفاع مقدس

آنا: جایگاه و مصادیق علم و فناوری اعم از راهبرد‌های توانمندسازی، نقش علم و فناوری در اتخاذ راهبرد‌های مدیریت صحنه عملیات را در دوران دفاع مقدس بیان کنید؟ به نسبت تخصص خود بهره‌گیری از علوم و فنون در حوزه‌های هوایی، پدافند و هوافضایی، جنگال و سایبری را شرح دهید؟

بالازاده: کرکس‌های عراقی در چنگال شاهین‌های ایرانی اسیر شدند

بالا زاده: تعبیر عموم از جنگ از واقعیت آن فاصله دارد. از نگاه عمومی، اسطوره‌سازی‌هایی شکل‌گرفته است درحالی‌که در حوزه نظامی این رویکرد ما را از حقیقت و واقعیت جنگ، دور می‌کند. درجایی از دوستان شهیدمان، اسطوره می‌سازیم، اما در جای دیگر با واقعیت و حقیقت جنگ روبه‌رو هستیم که عالم واقع است و گلوله که بحث خارج از معنا است.

به گمانم در حوزه دفاع مقدس، خلط مبحثی اتفاق افتاده است که مباحث معنوی را چه شکلی بالا می‌بریم که ما را از واقعیت دور می‌کند. به چه دلیل؟ زیرا با واقعیت همخوانی ندارد. وقتی صحبت از یک تانک می‌کنیم صحبت از ۶۰ تن فولاد است این میزان فلز را با وزن ۶۰ تا ۷۰ کیلویی یک انسان نمی‌توان متوقف کرد، فقط می‌توان در مقابل آن فدا شد.

در این میان مغفول‌ترین علم در کشور را علوم نظامی می‌دانم. این علم، پیچیده‌ترین علم انسانی است، زیرا ترکیبی از تمام علوم طبیعی و علوم انسانی همراه با معنویات است. اما بسیاری، این علم را ساده می‌بینند و تصورشان بر این است که با آموزش ۱۰ روزه می‌توان آن را کسب کرد درحالی‌که باید واقعیت را بپذیریم که دست‌کم گرفتن علوم نظامی مساوی است با از دست دادن جان آدم‌ها. استعاره‌ای از جنگ وجود دارد که بسیاری آن را فقط یک سنگر در مقابل دشمن می‌پندارند.

شعار خلبانان نیروی هوایی ارتش همواره این بوده؛ بلند آسمان جایگاه من است، دل پاک حق جان‌پناه من است

بزرگ‌ترین نقد شخصی‌ام در این رابطه را در دست‌کم گرفتن دو چیز می‌دانم در وهله اول علوم نظامی و سپس جان انسان‌ها. جان هر انسان مطابق با نص صریح قرآن برابر با جان کل انسان‌ها است لذا اگر فردی را فدا کنید به‌مثابه فدا کردن جان تمامی انسان‌ها است و اگر جان یک نفر را نجات داده شود به‌مثابه نجات جان تمامی انسان‌ها است.

اگر بخواهیم در رابطه با دفاع مقدس صحبت کنیم باید بگوییم دفاع از خانه و کاشانه، بالاترین ارزش دفاعی برای تمامی جوامع بشری دارد. بنا به فرموده امام علی(ع) نیرو‌هایی که خدایی رفتار می‌کنند حصار مردم هستند. ولی نباید این مسائل را با هم اشتباه گرفت، زیرا ورود به مبحث فناوری است. فناوری با واقعیت و علوم دقیقه صحبت می‌کند.

جنگ، یک آزمایشگاه است اصطلاحاً به آن آزمایشگاه جنگی می‌گوییم که یا با دشمن واقعی درگیر می‌شوید یا یک آزمایشگاهی است که بر آن نظارت می‌کنید مثلاً مانورها. می‌توانید با افزایش حرارت جنبش را بالا ببرید در نقطه مقابل حرارت را بگیرید و جنبش پایین بیاید، اما شما در جنگ با موجودی هوشیار طرف هستید در علوم فناوری با هوشمندی درگیر هستید، اما در این میان اشتباهی پرتکرار وجود دارد که هوشمندی را به‌اشتباه هوشیاری در نظر می‌گیرند. به همین دلیل می‌گویم که دفاع مقدس و تمام جنگ و دفاع‌ها در دنیا صحنه هوش انسان است.

در طول جنگ جهانی دوم ۴۰۰ بار پرواز باید انجام می‌شد تا یک پل زده شود، اما در حال حاضر جنگ‌ها به نقطه‌ای رسیده‌اند و نیز هوشمندی در سلاح‌ها و تجهیزات به سمتی رفته که عملیاتی با یک حمله به اتمام می‌رسد، بنا بر اعداد و ارقام، میزان خطر‌ها و هزینه‌ها و تجهیزات یک چهارصدم شده است و تأثیر فناوری اینجاست.

در شروع جنگ تحمیلی چیزی روی زمین نبود، نیرو‌های عراقی تا نزدیک اهواز آمدند، اما سؤال این است چه چیزی باعث شد که بازگردند و جواب این است؛ فناوری باعث شد. فناوری در جنگ فلسفه دارد. در این رابطه باید گفت، تمامی کشور‌ها به دنبال دو محور کلیدی در جنگ هستند: اثربخشی و هزینه کم؛ بنابراین اگر قرار است جایی فتح شود با کمترین هزینه باید انجام شود.

ضعف فناوری آن‌ها و قدرت فناوری ما، زیرا در آن زمان نیرویی داشتیم که ازنظر تجهیزاتی دست‌نخورده بود البته اشتباه در برآورد‌های دشمن بود که گمان می‌کردند آن نیرو توان جنگیدن ندارد و آن‌هم نیروی هوایی بود، البته بلایی که این نیرو در ۶ ماه اول جنگ بر سر دشمن آورد یک نمونه کاملا استثنایی، منحصر به فرد، تکرار ناپذیر و بر پایه ترکیب هوشمندی و هوشیاری با استفاده از تغییر نامتعارف فناوری‌های نوین و کاربردی بر پایه خلاقیت ناب ایرانی بود. البته بهای سنگینی بابت آن پرداخت شد و آن چیزی جز شهادت ۲۲۰ خلبان شجاع ایرانی نبود.

در جنگ با موجودی هوشیار و در علم و فناوری با هوشمندی درگیر هستید

هیچ عملیاتی در دنیا موفق نخواهد شد مگر اینکه آسمان در دست نیروی مهاجم باشد. در دفاع مقدس عملیات موفق و یا عدم الفتح یعنی طرح شکست‌خورده داشته‌ایم. اما ما به تکلیف عمل کردیم و از کشورمان دفاع کردیم و چیزی به نام شکست را برایش قائل نیستم، زیرا شکست زمانی اتفاق می‌افتد که دنبال هدف مادی باشید، ولی اگر بخواهید الگوی خوبی بدهید باید یکجایی خالی باشد تا فتح شود.

بیشتر بخوانید:

شریفان: فانتوم‌های ایرانی ستون فقرات بخش آفندی و شاهکار علم و فناوری است

شریفان: صحبت کردن در خصوص فناوری در قدرت هوایی یعنی یک آسمان حرف برای گفتن. بدون قدرت هوایی، هیچ عملیاتی به نتیجه نمی‌رسد و همواره در هر عملیاتی نیروی هوایی باید پایه ثابت یکی از نیرو‌های مشترک باشد و در نبرد‌ها شرکت کند.ما با بهترین خلبانان جنگنده، وارد جنگ هشت‌ساله شدیم. آن زمانی که شهید محمد جهان‌آرا در کنار تفنگداران ورزیده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در داخل خرمشهر مقاومت می‌کردند که این شهر سقوط نکند، آن زمانی که عشایر و بسیجی‌ها در تمام جبهه در حال مقاومت بودند که عراق زمین‌گیر شود، بمباران‌های مداوم جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش باعث شد عراق در پشت دروازه‌های دزفول زانو بزند.

پس‌ازآن، عملیات تثبیت انجام شد، در عملیات نظامی، مهم‌ترین بخش، تثبیت است. زیرا مقهور اصل غافل‌گیری دشمن شده‌اید و باید تدبیری بیندیشید که دشمن کجا زانو بزند، باید خون بدهید تا دشمن را به عقب برگردانید؛ بنابراین عملیات تثبیت را باید خیلی مستحکم انجام بدهید. ما این عملیات را با استفاده از قدرت هوایی خیلی مستحکم انجام دادیم.

هر خلبان ما با ۵ فروند هواپیمای عراقی می‌جنگید، آموزشش را دیده بود و این امر به او جرئت می‌داد. روز اول جنگ با هفت فروند جنگنده فانتوم یک عملیات به اسم انتقام یا همان «آلفا-رد» ترتیب داده می‌شود. ولی حرکت اصلی را به خاطر اینکه سه ماه قبلش طرح البرز را نوشته بودیم و در اندیشه‌مان بود که اگر چنین اتفاقی افتاد چه کنیم، آماده بودیم.

فیلم‌برداری و عکس‌برداری کرده بودیم و شاهد این بودیم که صدام تمامی نیرو‌های هجومی‌اش را به دیواره شرقی‌اش گسیل داده است. نیرو‌های زرهی‌اش و لشکر ۶ را حرکت داد و گفت بس است هرچقدر روبه‌روی اسرائیل ایستاده‌اید، بیایید کار دیگری داریم با ایرانی‌ها و روبه‌روی ایران می‌ایستد.

در طرح البرز با ۲۰۰ فروند هواپیمای جنگنده طرح‌ریزی انجام دادیم که در صورت حمله از سوی این کشور، وارد خاک عراق شویم و زمین‌گیرش کنیم. در همان ابتدا یک شوک ناگهانی با ۱۴۰ فروند جنگنده به آن‌ها وارد کردیم که بدانند ایران جایی نیست که بزنید و در بروید و کشورمان با نیروی هوایی‌اش جنگ را در مقابل تجاوز عراق، آغاز کرد.

ساعت ۱۱ و سی دقیقه در پادگان کوت درحالی‌که صدام حسین بالای یک تانک زره‌پوش ایستاده بود و اطراف این تانک وزرای خارجه دول عرب ایستاده بودند، داخل تانک می‌رود و یک گلوله نمادین به سمت دیواره‌های شرقی خودش شلیک می‌کند و بعد بیرون می‌آید و می‌گوید همین‌الان بیش از ۱۵۰ فروند جنگنده کشور عراق، آسمان ایران را درمی‌نوردند تا انتقام اعراب را از ایران و ایرانی بگیرند و سپس تمامی وزرای خارجه دولت‌های عربی دست می‌زنند و این پیروزی را جشن می‌گیرند.

درصورتی‌که نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز دوم جنگ با ۱۴۰ فروند جنگنده، بر پیشانی صدام حسین خط بطلان کشید؛ و مأموریت اولیه خود را که ساقط کردن نیروی هوایی دشمن بود به نحو احسن انجام داد یعنی کاری انجام دهید که نیروی هوایی دشمن، قدرت مداخله در عملیات سطحی را نداشته باشد؛ بنابراین روند پیروزی‌هایش درروی زمین کاهش پیدا می‌کند.

باید فاز جدیدی از فعالیت برای تشکیل نیروی مستقل فضایی ارتش صورت بگیرد

پایگاه شعیبیه عراق را به‌گونه‌ای بمباران کردیم که تا آخر آبان ماه قدرت نشست‌وبرخاست هواپیما را نداشت. توانستیم عملیات تثبیت را با کمک نیرو‌های زمینی، سپاه، ارتش و عشایر و همچنین ژاندارمریِ آن زمان، موفق‌تر انجام دهیم؛ بنابراین در بسیاری از عملیات مانند والفجر ۸ یا در بیت‌المقدس پلی را زدیم که ژنرال صلاح‌الدین القاضی خودش با بالگرد فرار کرد درحالی‌که از متدبرترین امرای ارتش عراق بود و ۱۹ هزار اسیر بر جای گذاشت، زیرا هیچ‌کس قدرت رفتن به عراق را نداشت و پل از بین رفت لذا به دنبال فاتحان خرمشهر در آسمان این شهر بگردید.

زنده‌یاد شهید منصور ستاری در عملیات بیت‌المقدس تدبیری به خرج داد که بیش از ۷۰ فروند جنگنده عراق از بین رفتند و ساقط شدند. فکر می‌کنید ژنرال‌های عراق که در خارج از کشور آموزش‌دیده بودند، بلد نبودند از قدرت هوایی‌شان استفاده کنند که ایران خرمشهر را پس از ۱۹ ماه اسارت به مام وطن برگرداند؟ خیر. این تدبیر ما بود که چتری ۷۵ مایلی را بالای سر رزمنده‌ها پهن کنیم که هواپیما‌های عراقی از ۷۵ مایلی به میدان نبرد نزدیک نشوند.

ناگفته‌های جنگ بسیار زیاد است. خلبانانمان به‌طور تقریبی هرروز ۷ عملیات برون‌مرزی انجام می‌دادند درصورتی‌که استاندارد بین‌المللی‌اش دو بار در روز است. یک بخش قبل از جنگ وجود دارد به نام جنگ ماقبل جنگ که مغفول واقع‌شده است، پدافند همیشه بیدار از ۱۷ اسفندماه ۱۳۵۹ حالت یک پله قبل از جنگ به خودش می‌گیرد. درست ۱۹ ماه قبل از آغاز جنگ و برافروخته شدن شعله‌های جنگ و این یعنی تسلط پدافند به فناوری.

بعد می‌آییم در مورد مسائل فناوری در جنگ صحبت می‌کنیم. چون ما یک نیروی مصرف‌کننده و جهان‌سومی بودیم و قطعاً با تحریمی که شدیم در عسر و هرج قرار گرفتیم و در اینجا می‌گویند نیاز، مادر خلاقیت است. نیاز پیدا کردیم برای دفاع از ناموس کشور دفاع از آب‌وخاک و آمدیم به سمت حرکت‌های خلاقانه و فناوری خود را شروع کردیم به بومی‌سازی کردن تا جایی که شهید حسن تهرانی مقدم با استفاده از سیستم موشکی که بخشی از قدرت هوایی است هرچند که زمین به زمین است، اما، چون از آسمان به زمین حمله می‌کنند جزو قدرت هوایی است، آمدند به کمک ارتش و دوشادوش همدیگر و بعد هواپیمای بدون سرنشین را وارد عرصه کردیم و رسیدیم به جایگاه فعلی که حرف برای گفتن زیاد داریم.

بلالیان: شاهکار ایرانی بر پایه علم و فناوری خلق شد/ ترکیب تمامی مقدورات شبکه پدافندی و راداری در سایت‌های زمینی و پرنده

بلالیان:فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیک (فاشا) با خلاقیتی باورنکردنی تغییر ماهیت ماموریت اصلی داده و وزنه کشف، شناسایی، و انهدام به سمت نیروی هوایی ارتش باز می‌گردد. در حال حاضر این‌ها را به‌صورت متحرک و غیرمتمرکز هماهنگ می‌کنیم و درجایی مثل فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیک، زمانی که خلبان می‌خواهد از روی باند برخاست کند، می‌دانیم و به وی انتقال می‌دهیم.

وقتی یک فروند هواپیما می‌تواند با ۶ فروند هواپیمای دشمن مقابله کند به خاطر این است که تمام جزئیات را از خلبان و هواپیمایش را و اینکه از کجا می‌آید و به کجا می‌رود را به‌واسطه در اختیار قرار دادن اطلاعات از سوی ما، می‌داند. اطلاعات سیگنالی که کار را انجام می‌دهد یک شبکه هوشمند است. در فاشا، سایبر و هک را داریم و نیز جنگ‌هایی را داریم که بسیار ترکیبی و هوشمندتر شدند لذا در اینجا کارمان سخت‌تر می‌شود، اما باوجوداینکه نوع جنگ‌ها فرق کرده، ولی به معنای بازنده بودن ما نیست.

به دنبال فاتحان خرمشهر در آسمان این شهر بگردید

نکته دیگر تشخیص به‌موقع است. در حال حاضر نمی‌توان تمامی ابعاد نسل ۶ جنگ را تشخیص داد، زیرا در آنجا فناوری‌های هوشمندانه جمع می‌شوند و مجبور هستیم که بحث فضا را مطرح کنیم به همین خاطر می‌گوییم که نیروی هوایی ما باید نیروی هوافضا باشد. به‌شخصه بیش از ده سال در تلاش هستم که نیروی مستقل فضایی راه بیفتد، اما تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است.

درحالی‌که با همین نفراتی که وجود دارد دو گزینه می‌تواند تهدید بسیار عمده و وسیعی در سطح منطقه و جنگ‌های مدرن باشد و می‌شود آن را در حوزه دانش‌بنیان و فناوری یا جنگ هوشمند وارد کرد. در آن‌سوی مرز‌ها در حوزه سایبر رسانه‌ای یکسری کار‌ها را انجام دهیم.

دیدگاهم در رابطه با جنگال به چند مورد تقسیم می‌شود خلبانی و پدافند، مرتب در حال تغییر است، زیرا مبدأ آن را نمی‌دانید و مستلزم هماهنگی بیشتر است. سخت‌ترین بخش برای ما است که درجا‌هایی هستیم که جلوی هک را باید بگیریم. در حوزه سایبر عمده‌ترین چالش‌ها، مباحث جنگ و اینترنت بعدی در حوزه کوانتوم و اثری که بر اینترنت و نحوه جنگ‌ها خواهد گذاشت، است.

جای امیدواری است که با توجه به اقدامات اساسی با تکیه بر علم و فناوری و فیزیک کوانتوم و ... فاز جدیدی از فعالیت برای تشکیل نیروی مستقل فضایی ارتش صورت بگیرد. در این خصوص می‌توان با تکیه بر مکان‌هایی همچون خانه خلاق اقداماتی اساسی و پیشرو انجام داد.