از دانش‌بنیان‌ها چه خبر/۴؛
وقتی ایران سرآمد صنعت داروسازی در خاورمیانه می‌شود/ کم‌توجهی به صنایع پایین دستی
محققان ایرانی در شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان با پشتکاری ستودنی به طراحی و ساخت فناوری‌هایی مشغولند که نیاز آنها در صنایع کشور حس می‌شود.
به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، مقام معظم رهبری با نامگذاری سال ۱۴۰۱ به عنوان سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان را باری دیگر به نهادها،سازمان‌ها و عموم مردم یادآور شده است. شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور یکی از بازیگران کلیدی در زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور به شمار می‌روند که با بومی‌سازی و کسب دانش فنی ساخت تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته برای ایران افتخارآفرینی می‌کنند و از سوی دیگر نیازهای صنایع را رفع می‌کنند. محصولاتی که این شرکت‌ها تولید می‌کنند معمولا با قیمتی بسیار مقرون به صرفه‌تر از نمونه‌های خارجی وارد بازار می‌شوند در حالی از نظر کیفی با نمونه‌های مشابه اروپایی و آمریکایی رقابت می‌کنند. در ادامه نگاهی داریم به چند محصول دانش‌بنیان و نوآوری‌های فناورانه که هر یک نیازی را در صنعتی رفع کرده است.
سرآمدی صنعت داروسازی ایران در خاورمیانه
سالانه حدود ۳۶ میلیارد انواع مختلف دارو در کشور مصرف می‌شود که ۹۷ درصد آن در داخل به تولید می‌رسد. در حال حاضر توانایی بالقوه ایران در این زمینه باعث شده تا اکنون ایران صادرکننده این محصولات به کشورهای منطقه و روسیه باشد و ارزآوری زیادی در این خصوص به ارمغان بیاورد بنابراین تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه از این شرکت‌ها از اهمیت زیادی برخودار است که میتواند ضمن بهبود شرایط این صنعت با تولید ثروت برای جوانان اشتغال زایی ایجاد کند و ارزآوری فراوانی به همراه داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
تولید ثروت با صادرات محصولات دانش‌بنیان ایرانی
حجت الله ذبیحی، رئیس یک شرکت داروسازی دانش‌بنیان و رئیس سندیکای تولیدکنندگان و صادرکنندگان داروی دامپزشکی ایران که در زمینه تولیدات داروهای دامی و انسانی فعالیت می‌کند در این خصوص به آنا می‌گوید: اکنون حدود ۱۸۰ شرکت دارویی در زمینه تولید، دارو، واکسن، محصولات هایتک و پروبیوتیک در ایران فعال هستند. از این میزان ۳۶ شرکت دانش بنیان است که بهترین داروهای گیاهی را تولید می‌کنند. داروهای گیاهی که برای نخستین بار در ایران و جهان تولید شده‌اند. به عنوان مثال اکنون یکی از شرکت‌های دانش بنیان ایران برای نخستین بار موفق به تولید داروهای نوآورانه دامپزشکی در زمینه گیاهی شده است. شرکت دیگری نیز در زمینه تولید محصولات صد در صد گیاهی فعالیت بسیار موفقی دارد. شرکت‌های دانش بنیان دیگری نیز فعال هستند که اقدام به تولید محصولات شیمیایی می‌کنند. این محصولات نیز نوآورانه هستند. این شرکت‌ها سالانه حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار صادرات دارند اما متاسفانه طی دو سال اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی و ارزی و تاکید بر تولید داخل و تامین نیاز کشور میزان صادرات آنها ۷۰ تا ۱۱۰ میلیون دلار بوده است.
این داروها کاملا بر اساس استانداردهای بین المللی ساخته شده‌اند و مورد تایید اتحادیه اروپا هستند اما متاسفانه برای صادرات آنها قوانین سختی اعمال می‌شود اما با این وجود تاکنون موفق شده‌ایم به ۱۵ تا ۱۶ کشور منطقه از جمله عمان و آفریقا و روسیه این محصولات را صادر کنیم. ذبیحی می‌افزاید: در حال حاضر برای صادرات این محصولات دو مساله ( تحریم‌ها و قوانین دست و پا گیر سازمان توسعه تجارت ایران) وجود دارد؛ این سازمان طی یک سال اخیر بیش از هزار بخش نامه برای جلوگیری از صادرات ابلاغ کرده است. از سوی دیگر نداشتن ارتباطات بانکی و مشکلات فعلی تحریم‌ها باعث شده که ما اکنون نتوانیم در دنیا همپای کشورهای چین، هند و دیگر کشورها قد علم کنیم و گرنه در حال حاضر از کشور ترکیه و کل کشورهای منطقه از نظر تکنولوژی جلوتر هستیم. پیشی گرفتن ما از کشورهای منطقه به مدد تیز هوشی مقام معظم رهبری است که از همان ابتدا بر اقتصاد دانش بنیان، مباحث نوآوری، فناوری بومی و دانش بومی تاکید فراوان داشته‌اند. این مساله باعث شده است که ما اکنون نه تنها یک سر و گردن بلکه چند سر و گردن از کل کشورهای منطقه جلوتر باشیم و داروهایمان همپای کشورهای اروپایی باشد اما متاسفانه اکنون دو ایران بزرگ در کشور وجود دارد. نخست، خودزنی داخلی است. دوم، خود تحقیری است. این دو مساله باعث شده که ما تصور کنیم کیفیت محصولات خارجی بهتر از ایرانی است.
نهادینه نشدن فرهنگ کسب ثروت از دانش در دانشگاه‌ها
سید محمد صادق موحد، معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا مطرح کرد؛ «با عنایت به ماموریت‌های اصلی بنیاد ملی نخبگان که سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در زمینه نخبه‌شناسی، نخبه‌گزینی، نخبه‌پروری و نخبه‌گماری است، این بنیاد پس از شناسایی استعدادهای برتر کشور و برنامه‌ریزی برای توانمندسازی آنان، چهار برنامه در جهت جذب و به کارگیری استعدادهای برتر توانمند شده در کشور دارد که عبارتند از «جذب در هیئت‌های علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور»، «جذب در دستگاه‌های اجرایی کشور»، «جذب در شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور» و «راه‌اندازی کسب‌وکار دانش‌بنیان». همچنین بنیاد ملی نخبگان در اواخر سال ۱۳۹۹ در زمینه پشتیبانی از استعدادهای برتر برای راه‌اندازی کسب و کار دانش‌بنیان برای اولین بار طرح «شهید رضوی» را تدوین و تصویب کرد که مقدمات اجرایی شدن آن در سال ۱۴۰۰ انجام شد و امیدواریم امسال شاهد نتایج آن باشیم. در خصوص حمایت از جذب استعدادهای برتر در شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور نیز بنیاد از سال ۱۳۹۰، طرح «شهید تهرانی مقدم» را اجرایی کرد که با بررسی نتایج آن در سال ۱۳۹۹ مشخص شد این طرح نیاز به بازنگری اساسی دارد که پس از بررسی‌های همه جانبه، این بازنگری انجام شد و امیدواریم به زودی شاهد نتایج مثبت این تحول باشیم بنابراین می‌توان گفت که بنیاد ملی نخبگان سرمایه انسانی مستعد را برای بکارگیری در شرکت‌ها را مدیریت می‌کند.»
به گفته وی «به نظر می‌رسد زمانی این شعار تحقق پیدا می‌کند که زیست‌بوم طبیعی دانش‌بنیان در کشور شکل بگیرد یعنی یک زیست‌بوم که به صورت طبیعی و خودش در درون خود، ساز و کارهای ادامه حیات را داشته باشد و نیاز به مداخله عوامل بیرونی نداشته باشد. کار نظام و دولت، باید تلاش برای شکل‌گیری اولیه این زیست‌بوم در کشور باشد یعنی سیستمی شکل بگیرد که در آن تامین‌کننده مالی، نیازمند دانش داشته باشد و دانشمندان نیز دانش خود را در راستای نیاز جامعه و صنعت گسترش دهند. طبعا پس از شکل‌گیری این اکوسیستم و با حمایت‌های اولیه، به تدریج این سامانه از حمایت‌های دولت بی‌نیاز و خودگردان می‌شود و آن‌وقت است که برای نخبگان و استعدادهای برتر، اشتغال در این زیست‌بوم جذاب می‌شود و طبعا بر میزان خروج آنان نیز تاثیر خواهد داشت.»
بیشتر بخوانید:
استعدادهای برتر کشور جذب دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی می‌شوند
موحد می‌گوید «بهترین راه برای مقابله با تحریم‌های گسترده و ظالمانه‌ای که علیه کشور ما اعمال شده است، توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان و شکل‌دهی زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان است. اکنون سیاست‌های خوبی در زمینه تحقق اقتصاد دانش‌بنیان تدوین شده است و برنامه‌های متنوعی که هماهنگی نسبتا خوبی نیز بین آنها وجود دارد در این خصوص به اجرا درآمده است. امسال نیز با عنایت ویژه مقام معظم رهبری و تعیین شعار «تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» به‌عنوان محور اصلی فعالیت‌های کشور، توجه به این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرده است و قطعا همه دستگاه‌ها در راستای تحقق این شعار تلاش خواهند کرد اما آنچه که مهم است تدوین برنامه‌ای جامع برای این منظور است که اقدامات دستگاه‌ها در چارچوب آن برنامه جامع به صورت هم‌افزا تبدیل شود تا خدای‌نکرده اقدامات ناهماهنگ موجب هدررفت تلاش‌ها و وقت نشود. در اسناد بالادستی به طور کلی برنامه‌های راهبردی و کلان در این خصوص وجود دارد. آنچه که لازم به تدقیق است، تدوین برنامه‌های اجرایی است که نیازمند توجه به تجربیات قبلی از یک سو و از سویی دیگر توجه به مزیت‌های نسبی کشور و آینده‌نگاری است.»
توسعه صنایع بالادستی؛ کشور را از اهمیت صنایع پایین دستی غافل کرد
بابک مختاری، عضو هیات علمی گروه شیمی دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز می‌گوید؛ «علم شیمی از جمله علومی است که فاصله خیلی زیادی میان تحقیقات و کاربردی سازی آن وجود ندارد بنابراین در بسیاری از رشته‌ها و صنایع دیگر نقش پر رنگی دارد و اکنون در تمام دنیا این علم برای پیشرفت‌های اقتصادی و صنعتی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. در کشور ما تولید مقالات علمی و نوزایی علمی ایران را به رشته شیمی نسبت می‌دهند زیرا نخستین دوره دکترای علوم پایه در کشور در سال ۱۳۶۴ در شیراز راه اندازی شده است. راه اندازی این دوره دکترا منجر به آشنایی و ارتباط بیشتر محققان شیمی کشور با پژوهشگران این رشته در سراسر دنیا شد. پژوهشگران ایرانی به واسطه اینکه می‌خواستند در عرصه بین المللی حضور داشته باشند، مجبور بودند منابع روز دنیا را مطالعه کنند و دستاوردهای علمی خودشان را نیز به زبان روز دنیا بنویسند بنابراین کاری که سال ۱۳۶۴ آغاز شد در اوایل دهه ۱۳۸۰ نتایج خودش را نشان داد و پیشرفت خیلی خوب علمی از لحاظ تولید مستندات علمی ایجاد شد که قسمت اعظم مستندات علمی، مقالات علمی هستند. این جریان باعث شد که سایر علوم و سایر پژوهشگران و اساتید کشور حرکتی پیرامون این مساله آغاز کنند. در نهایت این پیشرفت‌های علمی منجر به این شد تا ما از نظر آمار بین المللی تولید مستندات علمی در نمایه‌های مختلف دنیا رتبه کسب کنیم؛ اکنون ایران در نمایه ISI رتبه ۱۶ و در نمایه اسکوپوس رتبه ۱۵ در دنیا را دارد.»
به گفته وی «کسب این رتبه تنها یک بخش از این قضیه است. قسمت دوم قضیه کاربردی کردن این تحقیقات و پژوهش‌هاست. بخشی از این وظیفه باید برعهده دانشگاه‌ها باشد. دانشگاه‌ها می‌توانند از طریق شرکت‌های زایشی و حمایت از کارآفرینانی دانشگاهی و همچنین حمایت از شرکت‌های دانش بنیان مستقر در دانشگاه‌ها یا پارک‌های علم و فناوری در این زمینه نقش آفرینی کنند. قسمت اصلی قضیه مربوط به این مساله است که باید صنایع ما نیاز به دانش و دانش بری بالایی داشته باشند. متاسفانه در کشور فقط ما صنایع بالا دستی را خیلی توسعه داده‌ایم و در حوزه نفت و پتروشیمی و صنایع پایین دستی کار زیادی انجام نداده‌ایم. در حال حاضر صنایع بالادستی ضمن اینکه سرمایه گذاری خیلی زیادی می‌خواهد، ارزبری نسبتا بالا و اشتغال زایی کمی دارد. در عین حال نیازمند دانش کمی نیز است اما صنایع پایین دستی ارزبری کمتر و اشتغال زایی بیشتری دارد. دخالت انسانی و دانش این صنایع نیز بیشتر است.»
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بر این باور است «اکنون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان متولی اصلی پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان نهاد حمایتی کارهای خیلی خوبی در این حوزه انجام داده‌اند اما اگر می‌خواهند تمام رشته‌های حوزه شیمی هم نقش داشته باشند و شرکت‌هایی ایجاد شوند که بتوانیم روی نیاز داخلی و صادراتی آنها حساب باز کنیم باید تفاوت رشته‌های شیمی با سایر رشته را مشاهده کنند و امکانات زیرساختی لازم را نیز برای آنها فراهم کنند. حداقل بحث تولید داخل و حمایت از تولید داخل شرکت‌های پتروشیمی را به سمت و سویی سوق دهند که دانشگاه‌ها برای تاسیس شرکت‌های مشترک کوچک تشویق شوند تا نیازهای کاتالیستی این شرکت را فراهم کنند یا اینکه نسبت به محصولات فعلی به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر بروند و شرکت‌های بزرگ‌تری تولید کنند. کارکردن یک نفر کارآفرین در حوزه شیمی بسیار سنگین است از اینرو ضروری است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت صنایع ، وزارت جهاد و همچنین وزارت کار روی صنایع کوچک با ارزش افزوده بالا در حوزه شیمی ورود پیدا کنند و زیر ساخت‌های لازم آن را فراهم کنند.»
انتهای پیام/۴۰۲۱
انتهای پیام/
