دنیای تاریک و روشن ذهن‌ انسان‌ها

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا؛ علم جنبه‌های مختلفی دارد اما یکی از مهمترین جنبه‌های آن موضوع روانشناسی و ذهن است. محققان برای آشنایی بیشتر با بدن انسان و آنچه در این دنیای بزرگ می‌گذرد، تحقیقات خود را روی مغز و عملکرد اعضای بدن متمرکز کردند. در این گزارش به بررسی تعدادی از یافته‌های محققان درباره بو و حس بویایی می‌پردازیم.

چرا خاطرات کودکی از یادمان می‌رود؟

فراموشی نوزادی پدیده‌ای است که باعث از بین رفتن خاطرات انسان از دوران اولیه زندگی می‌شود.

انسان توانایی یادآوری هیچ خاطره‌ای از پیش از سن سه تا چهار سالگی را ندارد. این پدیده که فراموشی نوزادان نام دارد، پر از رمز و رازهایی است که برای انسان ناشناخته باقی مانده است. دانشمندان بر این باورند که حافظه طولانی مدت در کودکان زیر چهار سال وجود دارد، برای اثبات این حرف تنها کافی است با یک کودک سه ساله درباره رویدادهای گذشته صحبت کنید.

براساس یک مطالعه جدید، کودکان سه ساله می‌توانند فردی را که تنها یک بار و در سن یک سالگی ملاقات کرده‌اند را به یاد بیاورند. با این حال به دلایل نامعلومی که احتمالاً مرتبط به نارس بودن فرایند حافظه در دوران کودکی است، نخستین خاطرات انسان در سن هفت سالگی به طور کامل از بین می‌روند و به همین دلیل بسیاری از ما خاطره‌ای از زمان یک تا سه سالگی نداریم.

آیا تجربه، ساختار مغز را تغییر می‌دهد؟

دانشمندان علوم اعصاب به این نتیجه رسیده‌اند که اتفاقاتی که برای انسان می‌افتد، ساختار فیزیکی مغز را تغییر می‌دهد.

تقریباً هر کاری که انجام می‌دهیم حتی آنچه فکر می‌کنیم، ساختار فیزیکی مغز را تغییر می‌دهد. هر بار که یک خاطره را به یاد می‌آورید، اتصالات میان سلول‌های مغز را قوی‌تر می‌کنید. انجام فعالیت‌هایی که نیاز به مهارت دارد مانند نواختن آلات موسیقی یا بازی کردن شطرنج باعث ایجاد تغییرات بزرگ‌تری در مناطق خاصی از مغز می‌شود.

برای مثال، میزان بافت مغزی اختصاص یافته به حرکات دست چپ در نوازنده‌های ویولن بیشتر است یا میزان ماده خاکستری در ناحیه‌ای از مغز که نحوه ارتباط اشیا با یکدیگر را نشان می‌دهد در شطرنج‌بازان کمتر است. درواقع کاهش میزان ماده خاکستری نشانه‌ای از کارایی عصبی مناسب است.

چرا خمیازه کشیدن مسری است؟

نظریه‌های زیادی در خصوص سرایت خمیازه وجود دارد که براساس یکی از آنها خمیازه به تنظیم دمای مغز انسان کمک می‌کند.

وقتی شخصی در یک جمع خمیازه می‌کشد، دیگران نیز شروع به خمیازه کشیدن می‌کنند. خمیازه در کودکان و بزرگسالان مسری است. حتی حیواناتی مانند سگ نیز می‌توانند خمیازه بکشند. نتایج یک بررسی روی بزرگسالان نشان می‌دهد که میزان سرایت خمیازه کشیدن با افزایش سن کاهش می‌یابد. علاوه‌ بر این کودکان زیر چهار سال و کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم کمتر از دیگران خمیازه می‌کشند. نظریه‌های بسیاری در خصوص مسری بودن خمیازه وجود دارد.

براساس یکی از این نظریه‌ها، خمیازه به هماهنگی و تطابق افراد یک گروه کمک می‌کند. یک نظریه دیگر مطرح می‌کند که خمیازه به تنظیم دمای مغز کمک می‌کند. خمیازه یا دهان‌دره یا فاژه نوعی حرکت غیراردادی است که همراه با باز کردن دهان، تنفس عمیق و کشش دست‌ها صورت می‌گیرد. خمیازه نشانه خواب‌آلودگی است و حبابک‌های تنفسی انسان را تهویه می‌کند چراکه در تنفس هادی این اتفاق نمی‌افتد. انسان از دوره جنینی قادر به خمیازه کشیدن است.

آیا حافظه انسان تمام می‌شود؟

حافظه با ایجاد اتصالات عصبی جدید شکل می‌گیرد، بنابراین امکان اتمام حافظه انسان بسیار ناچیز به شمار می‌رود.

حافظه به ایجاد اتصالات عصبی جدید مبتنی است و مغز مقدار نورون و فضای محدودی برای افزودن اتصالات عصبی دارد. بنابراین از یک نظر، امکان اتمام حافظه انسان وجود دارد. با این حال به تعبیر دیگری، مغز سالم هرگز نمی‌تواند یادگیری را متوقف کند.

درواقع پدیده‌ای به نام «حافظه» وجود ندارد. وقتی انسان یک واقعیت یا اتفاق را به یاد می‌آورد، شبکه‌های زیادی از سلول‌های بهم‌پیوسته در این کار درگیر بوده‌اند. گاهی‌اوقات انسان نمی‌تواند اتفاق یا رویدادی را به یاد بیاورد، مغز با استفاده از اتصالات دیگر آن را به یاد می‌آورد. با افزایش سن، اتفاقات و رویدادهایی که باید به خاطر سپرد، بیشتر و بیشتر می‌شود و اتصالات پیچیده‌تر می‌شود.

هنگامی که مغز انسان بیش از اندازه از اطلاعات پر می‌شود، از نورون‌های مشابه در چند خاطره استفاده می‌شود. بنابراین احتمال اشتباه گرفتن رویدادها یا اختلالات دیگر در یادآوری برخی اتفاقات وجود داشته باشد. با این حال نمی‌توان گفت که حافظه انسان روزی تمام می‌شود.

انسان از چند درصد مغزش استفاده می‌کند؟

مغز انسان همواره با تمام ظرفیت خود فعالیت می‌کند و هیچ قسمتی از آن بلااستفاده نمانده است.

بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که انسان تنها از ۱۰ درصد از مغز خود استفاده می‌کند اما سیستم انسان بسیار کارامدتر است. درواقع ما از تمام ظرفیت مغزمان استفاده می‌کنیم. هر عصب در مغز به طور مداوم فعال است، حتی اگر این فعالیت آرام باشد. سلول‌های عصبی که پاسخگویی را متوقف می‌کنند، می‌میرند. حتی در این صورت نیز برخی از افراد بر این باورند که انسان تنها از بخشی از مغزش استفاده می‌کند.

باوجود این که این شایعه اغلب رد می‌شود اما هنوز به عنوان باوری غلط در میان مردم وجود دارد. داستان‌های زیادی درباره ریشه و منشأ این افسانه گفته می‌شود، یکی از نخستین داستان‌ها این است که دستگاه‌های الکتروانسفالوگرافی در ابتدا تنها می‌توانستند درصد کمی از فعالیت مغز را تشخیص دهند. در یکی دیگر از این داستان‌ها مطرح می‌شود که در اوایل قرن بیستم دانشمندان تنها ۱۰ درصد از عملکرد مغز انسان را شناسایی کنند.

این شایعه می‌تواند از گمانه‌زنی معقول‌تری مبنی بر این که انسان تنها از بخشی از پتانسیل مغز خود استفاده می‌کند، نشأت بگیرد. اندازه‌گیری پتانسیل یا درک مفهوم آن کار بسیار دشواری است. اگر تمام شرایط لازم از جمله تمرین، محرک‌ها و غذای مناسب مهیا باشد، هر انسان چقدر از پتانسیل خود استفاده می‌کند؟ به جرئت می‌توان گفت که هر انسان با بهره‌گیری از پتانسیل خود می‌تواند عملکرد بهتری داشته باشد اما نه به این دلیل که قسمت‌هایی از مغز بلااستفاده مانده است.

سرعت افکار انسان چقدر است؟

بسیاری از افراد گمان می‌کنند که فکر کردن بلافاصله و با سرعت زیاد اتفاق می‌افتد اما تأخیر در افکار انسان نیز وجود دارد.

پیدا کردن پاسخ درستی برای پرسش «سرعت افکار انسان چقدر است؟» کار دشواری است. بنابراین دانشمندان میزان زمانی که طول می‌کشد تا انسان از اطلاعات حسی آگاه شود را اندازه‌گیری کردند. تخمین زده می‌شود که انسان در ۵۰ میلی‌ثانیه (حدود یک بیستم ثانیه) محرک‌های حسی را تجربه می‌کند.

تصور می‌شود مغز انسان می‌تواند با سرعت بالاتری به اطلاعات واکنش نشان دهد. درواقع تخمین زده می‌شود که مغز ما قادر است در کمتر از یک چهارم میلی‌ثانیه به اطلاعات ورودی واکنش نشان دهد. برای درک بهتر این موضوع بهتر است بدانید که ۱۵۰ میلی‌ثانیه طول می‌کشد تا یک دونده پس از شنیدن صدای شلیک گلوله، شروع به دویدن کند.

درواقع سوال اصلی اینجاست که چقدر طول می‌کشد واکنش مغز به اطلاعات ورودی از طریق مسیر عصبی به اندام مربوطه برسد. محاسبات هرمان فون هلمهولتز، فیزیکدان آلمانی، در قرن نوزدهم نشان می‌دهد که سرعت انتقال اطلاعات در مسیرهای عصبی ۳۵ متر بر ثانیه است. با این حال برخی از اعصاب بدن سرعت بالاتری در انتقال اطلاعات دارند و می‌توانند آنها را با سرعت ۱۲۰ متر بر ثانیه عبور دهند.

انتهای پیام/