کاهش وابستگی ایران به نفت با رونق زیست فناوری/ فناوری که اقتصاد کشور را متحول می‌کند

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، امروزه زیست فناوری یا بیوتکنولوژی در زمینه‌های مختلف کشاورزی، پزشکی و داروسازی کاربردهای فراوانی پیدا کرده است؛ این فناوری با توجه به چالش‌های پیش روی حوزه پزشکی بیش از سایر حوزه‌ها نقش قابل‌توجه و به‌سزایی در تامین اقلام دارویی کشور داشته‌ است.

در حال حاضر ساخت کیت‌های تشخیصی، تولید دارو و واکسن‌های نوترکیب و تولید پادتن‌ها از مهم‌ترین کاربردهای زیست فناوری در حوزه پزشکی و داروسازی محسوب می‌شوند. طی دو دهه اخیر با توجه به چالش‌های پیش روی حوزه پزشکی تولید و تجاری‌سازی محصولات زیست فناوری در دنیا از رشد چشم‌گیری برخوردار شده و حجم عظیمی از بازار را به خود اختصاص داده است.

این فناوری اکنون به عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند جهان شناخته می‌شود از این رو کشورهایی ابرقدرت به حساب می‌آیند که بتوانند به دانش فنی آن مجهز باشند اما آیا ایران نیز توانسته است به دانش این تکنولوژی دست یابد و در این زمینه موفق باشد؟ در حال حاضر برای دستیابی به دانش فنی آن با کدام چالش‌ها مواجه است؟

به گفته علیرضا خاکدامن، دکترای مدیریت تکنولوژی و رئیس گروه تولید، تجاری‌سازی و بازار ستاد توسعه زیست فناوری «سال ۱۳۹۸ تقریبا ۲ میلیارد دلار ارزبری در حوزه دارو داشتیم. از این میزان یک میلیارد دلار مربوط به مواد اولیه داروهای شیمیایی و ۹۰۰ میلیون دلار نیز مربوط به داروهای شیمیایی و زیستی و مابقی آن مربوط به داروها یا مواد اولیه دارو بوده است؛ در حوزه داروهای زیستی تقریبا حدود ۴۰۰ میلیون دلار ارزبری داشته‌ایم.»

بیشتر بخوانید:

دستیابی به دانش فنی تولید مواد اولیه دارویی/ توسعه فرهنگ دانش‌بنیان در کشور

هر فناوری که ارزبری را کم کند برای ما مهم است

داروهای شیمیایی فرایند شیمیایی خیلی طولانی، رکتورهای خیلی بزرگ و قیمت‌های به شدت کمی دارند اما داروهای زیستی به محصول‌های کم‌حجم اما با ارزش اطلاق می‎شوند؛ برای تولید این داروها نیاز به دانش سلولی است که ارزش بسیار بالایی دارد به همین دلیل این داروها گران‌تر بوده و اثرگذاری بیشتری دارند.

خاکدامن با اشاره به تفاوت داروهای شیمیایی و زیستی می‌گوید «در حال حاضر نسل جدید داروها از نوع زیستی و بیوتکی هستند. واکسن‌های دامی و انسانی نیز در مقوله داروهای بیوتیک تقسیم‌بندی می‌شوند. عمده داروهایی که اکنون در لیست دارویی کشور قرار دارند شامل داروهای بیولوژیکی هستند و در داخل تولید می‌شوند. تاکنون اقدامات خیلی خوبی در تولید داروهای نوترکیب و زیست فناوری انجام داده‌ایم و عمده صادرات شرکت‌های دانش بنیان کشور نیز مربوط به داروهای بیوتکنولوژیکی است.»

در حال حاضر تنها سه قلم داروی زیستی هستند که ارزبری بسیار بالایی دارند که داروی انسولین از جمله آنهاست. محققان کشور تاکنون نتوانسته‌‎اند این دارو را در کشور تولید کنند زیرا برای تولید آن به زیرساخت‌های بسیار بزرگ و سرمایه‌های خیلی سنگینی نیاز است.

اقتصاد زیست فناوری بهترین جایگزین اقتصاد نفتی است

رئیس گروه تولید، تجاری‌سازی و بازار ستاد توسعه زیست فناوری به اهمیت اقتصاد زیست فناوری اشاره کرده و می‌گوید «اقتصاد زیست فناوری بخشی از دانش ماست که می‌تواند باعث شود کشور از لحاظ اقتصادی یک گام بزرگ به سمت جلو بردارد. خوشبختانه سابقه زیادی در زیست فناوری داریم. انستیتو پاستور و موسسه رازی از جمله مجموعه‌هایی هستند که اکنون در حوزه زیست فناوری کار کرده و واکسن تولید می‌کنند. این مجموعه‌ها بیش از یک قرن است که در این زمینه فعالیت می‌کنند و همین مسئله باعث شده که اکنون ما از نظر کیفت دانش فنی در موقعیت منحصر به فردی قرار داشته باشیم. امروزه محصولات زیست فناوری حجم بزرگی از بازار دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. پیش‌بینی می‌شود طی دو تا سه سال آینده حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلار حجم بازار به این محصولات اختصاص پیدا کند. اقتصاد زیست فناوری می‌تواند بهترین جایگزین برای اقتصاد نفتی باشد. صادرات نفت ما در سال ۱۳۹۹ حدود ۱.۰۲ میلیارد دلار بوده است. چندان سخت نیست که ما هم بتوانیم حداقل یک تا دو درصد از این حجم بازار را به خود اختصاص دهیم.»

ایران در زیست فناوری هم‌تراز با کشورهای پیشروی دنیاست

به گفته وی «اکنون ایران از نظر زیست فناوری فاصله زیادی با کشورهای پیشروی دنیا ندارد. شاید در برخی از رشته‌ها فاصله ما با کشورهای دیگر بیش از نیم قرن باشد اما فاصله ما در حوزه زیست فناوری کمتر از یک دهه است. سال گذشته واکسن‌های فایزر و مدرنا به روش (mRNA) تولید و رونمایی شدند. اکنون دو تا سه مجموعه‌ در کشورمان فعالیت می‌کنند که نزدیک به دانش فنی تولید چنین واکسن‌هایی هستند و اگر تاکنون موفق نشده‌اند به دلیل این است که شرایط محیطی‌شان مهیا نیست نه اینکه از لحاظ علمی قادر به تولید این واکسن‌ها نباشند. برای مثال شاید در ایران برای یک تا دو شرکت درنهایت یک میلیون دلار به صورت ارائه وام هزینه شده باشد. در حالی که شرکت تولید کننده واکسن فایزر در همان مرحله اول چند صد میلیون دلار سرمایه دریافت کرده است. این شرکت زیرساخت‌های مناسب برای ساخت واکسن را داشته و توانسته وارد بازار کند. شرکت‌های ایرانی اکنون در شرایط تحریم می‎توانند روی واکسن و موضوع‌های مختلف کار کنند. در حال حاضر در کشور برای نسل‌های جدید بیوتیک برنامه‌ریزی شده است. بی‌اغراق ایران هم اکنون از نظر زیست فناوری چیزی از کشورهای پیشرو کم ندارد. چنانچه زیرساخت‌‎ها و برخی از امکانات فراهم باشد حتی می‌توانیم با کشورهای پیشرو دنیا رقابت کنیم.»

ارزش افزوده اقتصاد زیستی دو برابر نفت است

اگر منابع مالی برخی از شرکت‎‌های دانش‌بنیان تامین شود و دانش فنی آنها به تولید برسد، حداقل دو برابر ارزش افزوده بیشتر از نفت به همراه خواهد داشت. اکنون هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی به عنوان دو بال انقلاب پنجم نوآوری یاد می‌شوند که ترکیب این دو می‌تواند ادبیات جدیدی در اقتصاد دنیا به وجود آورد. محصولات حوزه بیوتکنولوژی کاملا استراتژیک است و از اهمیت بالایی برخوردار است. فانتوم بلافاصله پس از انقلاب اسلامی، ایران را تحریم نکرد اما بیوبانک‌های آمریکا ایران را تحریم کردند. این امر نشان می‌دهد فناوری زیستی برتری استراتژیک برای کشور دارد.

انتهای پیام/