در حکمرانی نوین اقتصادی نباید از مبانی حکمی غفلت کنیم

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، نخستین پیش همایش، همایش ملی حکمت اسلامی و علوم انسانی در شاخه علوم اقتصادی ششم تیرماه ۱۴۰۰ به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب برگزار شد.

در نشست صبح این پیش همایش که به‌صورت حضوری و مجازی در سالن شیخ بهایی واحد تهران غرب برگزار شد، نخست آقامیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران، حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسرو پناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاداسلامی و پروین داداندیش، رئیس واحد تهران غرب به ایراد سخنرانی پرداختند.

داداندیش در این نشست گفت: واحد تهران غرب یکی از جوانترین واحدهای دانشگاهی استان تهران است که ۱۵ سال سابقه فعالیت دارد. به همین دلیل دارای اساتید جوان و با انگیزه است. در دو سال گذشته که حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه منصوب شده‌اند، به دنبال تحول در حوزه علوم انسانی و هنر هستند می‌توانند از کمک این اساتید جوان و با انگیزه استفاده کنند.

رئیس واحد تهران غرب با اشاره به دغدغه علوم انسانی در دانشگاه‌های کشور افزود: ما به دنبال این هستیم که علوم‌انسانی در دانشگاه‌های کشور وابسته به علوم انسانی خارج از کشور و وابسته به تئوری‌ها و برنامه‌های غرب نباشد. همچنین علوم‌انسانی اسلامی باشد و اصول و ارزش‌های اسلامی در دانشگاه‌ها تدریس شود. خوشبختانه از دو سال گذشته برنامه‌های خاصی در خصوص تعالی علوم‌ انسانی که منظور روزآمدی و کارآمدی علوم‌انسانی و حکمی‌سازی است؛انجام شده است.

وی ادامه داد: این پیش همایش و سلسله پیش همایش‌هایی که تا آبان ماه برگزار خواهد شد در همین راستا است. سیزده دانشگاه در کل کشور مسئولیت شاخه‌ها و محورهای این همایش را بر عهده دارند که ما در واحد تهران غرب مفتخریم میزبان همایش حکمت اسلامی و علوم‌انسانی در شاخه علوم‌ اقتصادی باشیم. پیش همایش‌ها به منظور آمادگی اساتید و دانشجویان جهت ارائه مقالات بهتر، برگزار می‌شود. با وجود ۱۸۰۰۰ دانشجو در ۱۰۶ رشته دانشگاهی که بیش از ۲۰۰۰ نفر آن در تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل هستند و از این میان ۲۵۰ نفر دانشجوی دکتری هستند که این یک ظرفیت خوبی است که می تواند منشا اثر باشد و به تحول در حوزه علوم انسانی و هنر به معاونت مربوطه کمک کند.

در ادامه نشست آقامیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران و واحد تهران مرکزی ضمن تبریک میلاد باسعادت امام رضا(ع) گفت: فاصله علم‌ اقتصاد متعارف، حکمت عملی، تمرکز بر حکمت نظری در علم اقتصاد، اثرات آنها بر اخلاق و عقلانیت چگونه است و غلبه کدام یک از این‌ها بر علم نظری و اقتصادی ما حاکم است. چون تخصصی در این زمینه ندارم و اساتید حاضر متخصص این رشته هستند تصمیم گرفتم به‌عنوان یک شهروند مطالبه‌گری کنم. چهل سال است که بحث علوم‌انسانی را داریم و اصرار داریم تکلیف خودمان را با علوم انسانی مشخص کنیم.

آقامیری افزود: مقام معظم رهبری به‌عنوان یک اندیشمند در این چند سال دائما بر روی بحث علوم انسانی و داشته‌های خودمان در این بحث، تاکید می‌کردند ولی متاسفانه نه در شورای عالی انقلاب فرهنگی و نه در جای دیگری این اثر دیده نشده است. شاید اولین جایی که این مسئله در حال شکل گرفتن است در دانشگاه آزاد اسلامی است که یک معاونت برای آن تشکیل شده و تشکیل معاونت علوم انسانی نعمتی است که به این مسیر بها داده است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران ضمن توصیه شروع جلسات علمی با سخنرانی علمی گفت: مشکلی که ما داریم این است که هنوز رابطه اقتصاد اسلامی با واقعیت‌های جامعه به وجود بیاورد. ما به‌عنوان شهروند نمی‌دانیم با کدام‌ فرمول عمل کنیم، بانک‌ها بر کدام‌اصل کار می‌کند، اقصادمان بر کدام‌ پایه کار می‌کند. آن مطالبه‌گری که ما از دانشمندان علم اقتصاد اسلامی داریم این است که این مبانی برای ما مشخص شود. در یک سیستم، از سیستم‌های غربی تبعیت می‌کنیم و پایه‌های علوم‌انسانی ما براساس مبانی غربی می‌باشد. امثال این جلسات می‌تواند کمک کند تا این سوالات پاسخ داده شود، رابطه‌ها کشف شود، مبانی آن گفته و مسیر باز شود. اگر مبانی وجود ندارد آنها را پیدا کنیم و آنها را رشد و گسترش دهیم.

در ادامه نشست حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، معاون علوم‌انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی ضمن تشکر از دانشگاه آزاد اسلامی استان‌تهران و واحد تهران غرب گفت: در آیه ۲۶۹ سوره بقره آدرباره حکمت بحث شده است. این آیه نشان می‌دهد بین حکمت یک طرفش خیر کثیر و یک طرف آن اولی‌الالباب است یعنی صاحبان لوح حکمت نصیب‌شان می‌شود. و اگر حکمت نصیب‌شان شد، خیر کثیر عاید آنها می‌شود. صاحبان لوح در قرآن یعنی عقل خالص، اگر کسی از عقل خالص برخوردار باشد به تعبیر قرآن اولی‌الالباب می‌باشد. عقل خالص یعنی کسی که چهار ساحت عقل یعنی عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش و عقل معاد را با هم جمع کند. اگر این چهار عقل با هم جمع شود در این حالت می‌شود اولی‌الالباب و حکمت نصیبش می‌شود.

معاون علوم‌انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی افزود: حکمت یعنی علم مبتنی بر این چهار عقل، چنین علمی قطعا علم نافع است و خیر کثیر دارد و علم محکمی هم هست‌. آن وقت ریشه‌ها و مبانی علوم حکمی همان مبانی فلسفی است لذا در حکمت اسلامی مباحثی مثل هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان شناسی و ارزش‌شناسی مطرح است. بنابراین وقتی گفته می‌شود حکمت اسلامی و علوم اقتصادی، منظور از حکمت یعنی مبانی حکمی، مبانی هستی‌شناختی، مبانی معرفت‌شناختی، مبانی ارزش‌شناختی، مبانی انسان‌شناختی و زمانی‌که انسان این مبانی را مشخص کرد بر علوم اقتصادی تاثیرگذار است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه با اشاره به علوم‌اقتصادی گفت: وقتی از علوم‌ اقتصادی صحبت می‌شود یعنی علم اقتصاد صرفا یک علم نیست بلکه از علوم‌ مختلفی برخوردار است. فلسفه اقتصاد، مکتب اقتصادی یا ایدئولوژی اقتصادی، علوم مبتنی بر عقل و تجدید بحث در حوزه اقتصاد است مانند اقتصادسنجی، جغرافیای اقتصادی، سیاست اقتصادی یا اقتصاد سیاسی و بعضی از پدیده‌های اقتصادی که با عقل و تجربه کشف می‌شوند.

وی افزود: بحث دیگری که از سال ۱۹۸۰ در دنیا مطرح شده است بحث حکمرانی نوین اقتصادی بوده است. مبانی حکمی در همه علوم‌ اقتصادی تاثیرگذار است. در اقتصاد سوال این است که تعریف شما از انسان چیست و انسان کیست؟ آیا یک موجود تک ساحتی یا چند ساحتی است؟ اگر انسان را فقط یک موجود ماتریالیستی بدانید روابط اقتصادی هم ماتریالیستی است. اما اگر ساحت ملکوتی و معنوی برای انسان قائل بشوید طبیعتا در بحث‌های معیشت و اقتصاد به مقوله معنویت و ملکوت انسان هم توجه داده می‌شود. این که خداوند سبحان‌ تاکید می‌کند که انسان طعامش حلال باشد یا حرام نباشد برای این است که طعام حرام نظام‌ اقتصادی را به هم می‌زند و باعث می‌شود با مردم صادق نباشند و دروغگو باشند و قطعا اقتصادی حرام‌ خواهند داشت و قطعا در معیشت او و معیشت جامعه هم آسیب می‌زند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: قرآن می‌فرماید ربا مقابله با خداست و در جامعه‌ای که اقتصاد آن و فعالیت اقتصادی آن ربوی باشد، مقابله با خدا است. مبانی فلسفی در باب هستی، معرفت، انسان در اقتصاد تاثیرگذار است لذا فلسفه اقتصاد با رویکرد حکمی، می‌تواند با انواع فلسفه‌ها باشد. صحبت ما این است و تاکید داریم که همانطور که فلسفه اقتصاد با رویکردهای مختلف است؛ بیاییم فلسفه اقتصاد با رویکرد حکمت اسلامی داشته باشیم. یعنی در کنار آنها این رویکرد را هم دنبال کنیم.

وی گفت: مکتب و ایدئولوژی‌های موجود همه ایدئولوژی‌های اجتماعی هستند که نگاه‌شان به جامعه، فقر، عدالت، آزادی، دولت حداقلی، دولت حداکثری است. اینجا سوال این است براساس حکمت اسلامی نظریه حکمت اسلامی درباب عدالت، آزادی و ... چیست؟ در حکمت اسلامی دولت نه دولت حداقلی لیبرالیست‌ها و نه دولت حداکثری سوسیالیست‌ها است. دولت در اسلام یعنی پیوند امت و امامت است یعنی ولایت است که در اقتصاد تاثیرگذار است. در نهایت حکمت اسلامی بر علم اقتصاد که علمی تجربی و عقلی است تاثیر می‌گذارد. علوم اقتصادی مبتنی بر پارادایم‌های علوم انسانی است و دقیقا پارادیم‌ها مبتنی بر قوانین فلسفی می‌باشند لذا حکمت اسلامی می‌تواند پارادیمی ایجاد کند که بر نظریه علم اقتصادی تاثیرگذار باشد و در نهایت حکمت اسلامی می‌تواند بر حکمرانی اقتصادی تاثیر داشته باشد. سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری اقتصادی دقیقا مبتنی بر مبانی ارزشی می‌باشد. بنابراین پیوند وسیع ایجابی بین حکمت اسلامی و علوم‌ اقتصادی وجود دارد. امیدوارم در این باب مقالات زیادی را بتوانیم داشته باشیم.

گفتنی است پس از آن، نشست با موضوع حکمت اسلامی و جریان شناسی اقتصاد اسلامی با تاکید بر بانکداری اسلامی برگزار شد. در این نشست ابتدا، محمد نعمتی به‌عنوان دبیر جلسه طرح موضوع نموده و پس از آن آیت الله غلامرضا مصباحی‌مقدم و حجت‌الاسلام محمد مادر شاهی به بیان و نقد نظرات پرداختند.

در نشست بعد از ظهر که با عنوان حکمت اسلامی و نقش دولت در اقتصاد با تاکید بر معیارهای دولت اسلامی به صورت مجازی برگزار شد، نخست عباس علوی‌راد به‌عنوان دبیر جلسه به بیان وضع موجود پرداخته و پس از آن حجت‌الاسلام کمیل قنبرزاده و حسین عیوضلو به نقد و بررسی دیدگاه‌های یکدیگر پرداختند.

انتهای پیام/۴۱۶۲/