مبارزه با فساد باید فراجناحی، رسانه‌ای و مستند باشد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، حجت‌الاسلام حامد کاشانی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در آخرین روز از دوره اول نهمین طرح ضیافت رضوی در دانشگاه فردوسی مشهد در بررسی حکومت اسلامی در زمان امیر مؤمنان علی(ع) گفت: وقتی مردم سراغ امیر مؤمنان علی(ع) آمدند نه ازاین‌جهت که ولایت، حق ایشان بود، بلکه برای این بود که چون از بقیه بهتر به نظر می‌رسید.

شعار حکومت علوی، عدالت اقتصادی بود

وی تصریح کرد: وقتی امام علی(ع)، به حکومت رسید، خیلی چیزها ازدست‌رفته و بدعت‌های فراوان در جامعه اسلامی وجود داشت. به‌گونه‌ای که حتی ظواهر جامعه نیز اسلامی نبود و در این شرایط، حضرت شعارهای بسیاری می‌توانستند داشته باشند، اما از میان همه عدالت اقتصادی را به دلیل اهمیت آن انتخاب می‌کنند.

کاشانی ادامه داد: وقتی اسم جامعه، اسلامی و حکومت از آنِ متدینان باشد، مسئله‌ای که هویت آن را زیر سؤال می‌برد، این است که فکر کنند متدینان آمده‌اند به پول و قدرت برسند و همه‌چیز حتی عبادات، ریاکارانه است.

این پژوهشگر تاریخ اسلام، جلوگیری از حرام‌خوری ظالمان و گرسنگی مظلومان را دلیل اصلی حضرت علی(ع) برای پذیرش حکومت و شعار عدالت اقتصادی برشمرد و تأکید کرد: این جمله که دریکی از حکمت‌های نهج‌البلاغه آمده است، باید سرلوحه هیئت‌های مذهبی قرار گیرد.

وی با بیان اینکه مصلحت‌اندیشی در حکومت حضرت علی(ع) در زمینه‌های اقتصادی و نسبت به مسئولان بسیار کمتر از عرصه‌های دیگر بود، ادامه داد: حضرت، ظالمان پیش از خود حتی قاتلان حضرت زهرا(س) را محاکمه نکردند، اما بااینکه عدالت اقتصادی برایشان دشمن‌ساز بود و چندین جنگ علیه ایشان به راه انداخت، در آن مصلحت‌اندیشی نداشتند، چراکه از یک‌سو اصولاً اصلاحگر دینی نباید متهم و زیرسوال باشد و دیگر اینکه عدالت اقتصادی، مسئله‌ای عمومی و مورد مطالبه همه حتی غیرمسلمانان بود. براین اساس حکومت حضرت، قابلیت ارائه بین‌المللی و گفتمان‌سازی دارد و رهبر معظم انقلاب  نیز در بیانیه گام دوم انقلاب، عدالت را اساسی‌ترین زیربنا می‌دانند.

عدالتخواهی نااهلان، نتیجه عکس می‌دهد

کاشانی با اشاره به سیره نبوی به‌ویژه در مدیریت اعتراضات متدینان و نظر شهید صدر دراین‌باره گفت: برای اینکه یک نهضت فرهنگی آغاز شود باید انگیزه سازی کرد و روش جذب در این برهه، هیجانی است مثل جلب کمک برای زلزله‌زدگان، اما برای تثبیت نهضت باید کار معرفتی و تحلیلی داشت.

وی افزود: در زمان پیامبر(ص) نیز بیشتر انگیزشی کار کردند و اگر حکومت بعد از ایشان در مسیر خود پیش می‌رفت، نوبت کار معرفتی بود. ازاین‌رو امیر مؤمنان علی(ع) وقتی به حکومت رسیدند دریافتند که آنچه می‌تواند تفکر پیامبر(ص) را در ذهن‌ها تثبیت کند این است که تبدیل به معرفت شود؛ لذا روی مواردی که بین مردم و از نظر همه، دینی تلقی می‌شد، پافشاری کرد؛ درست به همین دلیل در بیانیه گام دوم هم عدالت این‌قدر پررنگ است.

استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه عدالتخواهی، اجتهاد لازم دارد و اگر علم عدالتخواهی دست نااهل باشد، نتیجه عکس داده و باعث فسادانگیزی می‌شود، گفت: از مسائلی که هم در زمان ائمه(ع) و هم امروز گرفتار آن هستیم، این است که در جامعه به‌راحتی بدون حجت، حرف زده می‌شود و در این شرایط، اتفاقاً کسی که تخریب می‌شود جبهه حق است چون جواب نمی‌دهد.

کاشانی افزود: در چنین شرایطی، فضا به حدی متشنج می‌شود که همه دزد و مفسد شناخته می‌شوند و دیگر کسی انگیزه‌ای برای سالم بودن ندارد. از همین رو امیر مؤمنان علی(ع) به‌دقت شکایات و مفاسد اقتصادی را به‌ویژه آن‌ها که به مسئولان مربوط می‌شود، پیگیری و برخورد می‌کند، اما مفاسدی که واقعی و مستند است نه توهمی.

مصلحت‌اندیشی از لوازم مدیریت اجتماعی است

وی با تأکید بر اینکه مصلحت‌اندیشی جزء لوازم مدیریت اجتماعی و غیرقابل‌تفکیک از آن است، در تبیین مراد از مصلحت‌اندیشی گفت: در اینکه همه‌جا و نسبت به همه فاسدان و ظالمان باید عدالت‌خواهی صورت پذیرد تردیدی نیست، اما یکجایی همه را نمی‌شود گرفت و برخورد کرد؛ در چنین مواقعی باید اهم و اولویت را تشخیص داد. به‌عبارت‌دیگر مصلحت‌اندیشی یعنی در تزاحمی که امکان تحقق همه موارد نیست، اهم را انجام دهیم و بخش‌های حق دیگر را حذف کنیم.

این محقق تاریخ اسلام با بیان اینکه هم مردم و هم حکومت هر دو باید دنبال قسط و عدالت باشند، ادامه داد: توقع عدالتخواهی از مسئولان زمانی پایین می‌آید که مردم به کسی که سابقه خوبی در عدالت اقتصادی ندارد، کمک می‌کنند.

وی ابراز کرد: حکومتی که شعار عدالت ندهد شاخصه اصلی حکومت اسلامی را ندارد، البته در حکومت علوی هم امکان تحقق عدالت ۱۰۰درصدی نبود ولی نه به خاطر ضعف امیر مؤمنان علی(ع) بلکه چون حکومت، کار یک نفر نیست و مجموعه حاکمیت و مردم هم باید در اجرای امور، همراه باشند. آن زمان خود مردم و رؤسای قبایل که زمام افکار عمومی را در دست داشتند آمادگی نداشتند و مانع می‌شدند؛ امروز هم برخی رسانه‌ها این گونه‌اند.

کاشانی خاطرنشان کرد: باوجود همه محدودیت‌ها و عدم بروز ظرفیت‌های واقعی حکومت علوی، تاریخ مثل حکومت ایشان نداشته و همچنان آرمانی محسوب می‌شود.

وی افزود: سطح عمومی زندگی مردم در این ۴۰سال پس از انقلاب اسلامی، رشد جدی داشته ولی هنوز تا حکومت علوی فاصله بسیار داریم، اما همین‌که خود را با حکومت علوی مقایسه می‌کنیم، نشانه رشد است و اینکه الگویمان تغییر نکرده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) اضافه کرد: امروز فساد یا خلاف قانون روشن و واضح در کشور کم داریم، چراکه خلافکاران ظاهر قانونی به آن می‌دهند و کسی جرئت ندارد علناً خلاف کند.

مبارزه با فساد باید فراجناحی، رسانه‌ای و مستند باشد

وی با اشاره به اینکه مبارزه با فساد ابتدا باید دغدغه جریان‌های دین‌دار و بعد رسانه‌ها و نیز قابل دفاع و مستند باشد، تصریح کرد: رسانه در حال رهبری فکری مردم است و ما باید بر رسانه اثر بگذاریم؛ به‌گونه‌ای که بی‌عدالتی واقعاً قبیح باشد نه اینکه نامزدهای انتخابات متهم به فساد باشند و مردم نه‌تنها برخورد با آنان را مطالبه نکنند بلکه رأی هم بدهند.

کاشانی، فراجناحی بودن را از نکات مهم در مبارزه با فساد برشمرد و گفت:  امروز ما نیازمند بیدارگری رسانه‌ای و شفاف‌سازی هستیم نه اتهام زنی؛ اگر جرم، قطعی است باید مطرح شود و اگر نیست تا قطعی شدنش نباید رسانه‌ای شود.

وی در پاسخ این پرسش که آیا مقایسه ولی‌فقیه با معصوم صحیح است، اظهار کرد: اگر مقایسه به این معناست که ولی‌فقیه را مانند امیر مؤمنان علی(ع) ببینیم، این ظلم است، اما اگر منظور این است که حکومت معصوم، آرمان است و باید جهت‌گیری ما به آن سمت باشد، مقایسه درست است.

محقق تاریخ اسلام با بیان اینکه نقد کسی که بار جامعه را به دوش دارد نباید به‌گونه‌ای باشد که جایگاهش را زیر سؤال ببرد، افزود: خلافت، ابزار تحقق حق و حقیقت است؛ اینکه امیر مؤمنان علی(ع) نهایتاً خلافت را پذیرفتند نوعی مصلحت‌اندیشی بود، چراکه از یک‌سو مردمی که ظاهراً دنبال حق بودند، مطالبه می‌کردند و از سوی دیگر فردی مانند معاویه شرعاً حاکم جهان اسلام می‌شد، لذا باوجود معایب پذیرش، حکومت را پذیرفتند.

انتهای پیام/4107/4115/