نگاهی به تبعات بهبود مناسبات اقتصای اروپا و ایران

مینا علی‌اسلام: برخی از این اخبار تعبیر به ذوق زدگی اروپایی ها برای بهره برداری از بازار بکر ایران می کنند و برخی از دو راهی ایجاد شده در برابر سناتورهای امریکایی سخن می گویند که اگر برجام را تائید کنند، چهره داخلی خود را باید توجیه کنند و اگر این توافق را رد کنند، در برابر فشارهای مشتاقان بازار ایران کار دشواری در پیش دارند. به بیان دیگر قبول توافق اخیر با ایران برای چهره جمهوری خواهان مخالف اوباما هم در داخل مطلوب نیست و هم در خارج.

اما سوال اینجاست که آیا درخواست های اروپاییان برای همکاری و مشارکت و سرمایه گذاری در ایران بلافاصله بعد از توافق اخیر به تهران سرازیر شده یا از پیش بوده و اگر نقش توافق در تعدد درخواست ها پر رنگ است، آیا می توان از این اشتیاق دوباره جان گرفته، به سود سیاست خارجی ایران بهره گرفت؟

دست اندرکاران اتاق بازرگانی ایران بر این باورند که درخواست های اروپاییان برای تعامل تجاری با ایران همواره در طول یک دهه گذشته وجود داشته و شاید در برخی مقاطع بواسطه برخی سیاست ها، با فراز و فرود مواجه شده است. اما پر رنگ شدن اعلام آمادگی کشورهای مختلف اروپا برای ورود به بازار ایران بعد از توافق بیشتر نشات بواسطه ترس اروپا از عقب ماندن از شرکای امریکایی شان، بازیابی نقش سابق شان در بازار ایران با کیفیتی برتر و استفاده از پشتوانه مناسبات قدرتمند اقتصادی با ایران در روابط سیاسی،بهره گیری از مناسبات تجاری در به کرسی نشاندن سیاست های منطقه ای مقابل امریکا و روسیه و به تبع آن سود بردن از پیشگامی در معاملات نظامی و همکاری های دیپلماتیک در عرصه های مختلف است. پیشگامی اروپا در بازار ایران دست برتر را به دیپلماسی اروپایی می دهد که در کشاکش مذاکرات هسته ای به دیپلماسی صلح جویانه و مخالف جنگمعروف شد. در برابر روسیه نیز تلطیف روابط ایران و اروپا بسترساز تعامل انرژی میان طرفین است و این به معنای کاهش وابستگی اروپا به انرژی روسیه خواهد بود که از منظر سیاسی توان مسکو برای بهره برداری های مختلف از ضعف انرژی اتحادیه اروپا را تقلیل خواهد داد.

از نگاه اروپایی ها، رفع خطر جنگ جدیدی در خاورمیانه از یک طرف و برچیده شدن تحریم ها از مناسبات ایران با غرب از سوی دیگر، فرصتی طلایی برای پیشگامی و توفیق در بازار ایران برای سرمایه گذاری و بهره برداری از حوزه های انرژی این کشور است و بی تردید موج توسعه این همکاری های تجاری و اقتصادی،همسایگان ایران را نیز متاثر خواهد ساخت.

اما در امریکا اوضاع متفاوت است؛ در مقطع کنونی اشتیاق اروپایی ها برای ورود به عرصه های اقتصادی ایران برای امریکا نگرانی از تبعات رد احتمالی توافق در کنگره و ضرورت پاسخ گویی به افکار عمومی جهان و شرکای اروپایی شان را در پی دارد. در مقطع بعد از اجرایی شدن برجام نیز همچنان سایه سنگین مخالفت های داخلی در امریکا با توافق وین و پیشگامی امریکایی ها در اعمال تحریم های مختلف بر ایران – به طور ویژه طی یک دهه اخیر- شرکت های امریکایی را در بازار ایران با محدودیت هایی مواجه می کند. این بدان معناست که بهبود مناسبات ایران و اروپا هم از منظر اقتصادی و هم از بعد سیاسی و نظامی چه اکنون و چه در آینده نزدیک، چندان به سود امریکایی ها نیست و دلنگرانی آنها را برای سنجش تمامی ابعاد برجام و تبعات منطقه ای و بین المللی آن تشدید می کند.

با این وجود در تهران باید نگاهی مثبت به اشتیاق اروپاییان داشت؛اتحادیه اروپا یک واقعیت غیر قابل چشم پوشی است، مجموعه ای متشکل از کشورهای ثروتمند، صنعتی و پیشرفته. برای ایران هم کار مشترک با کلیت این مجموعه ممکن است و هم کار با تک تک اعضای آن. هیچ کدام از این دو نوع تعامل جایگزین دیگری نیست و تردیدی نیست که تامین حداکثری منافع ملی مان برقراری و حفظ هر دو نوع تعامل را می طلبد اما تامل بر زوایای کار با شرکای اروپایی که سال ها پیرو تحریم های امریکا بوده و مناسبات خود با تهران را در سایه ملاحظات منطقه ای و خواسته های امریکا دستخوش تحول کرده اند هم به موازات درک اهمیت این مناسبات در شرایط کنونی، ضرورت دارد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد