حقوقِ کودکان در عصر تغییرات اقلیمی، هوشِ مصنوعی و اینترنت

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری آنا ـ محمدمهدی سیدناصری ؛ مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان: با گسترش بحران‌های زیست‌محیطی در دهه‌های اخیر، مفاهیمی همچون عدالتِ بین‌نسلی و حقوقِ محیط‌ زیست بیش از گذشته در کانون توجه حقوق بین‌الملل بشر قرار گرفته است.

در این میان، کودکان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین گروهِ جامعه، با تهدید‌های جدی ناشی از تغییرات اقلیمی مواجه‌اند. تغییراتی همچون افزایش بلایای طبیعی، کاهش منابع آبی، و مهاجرت‌های اجباری نه‌تنها زیست‌بومِ کودکان را به خطر می‌اندازند، بلکه تحقق حقوق بنیادین آنان، از جمله حق بر حیات، بهداشت، آموزش و توسعه، را نیز به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تهدید می‌کنند.

عصر حاضر، علاوه بر چالش‌های زیست‌محیطی، با پیشرفت‌های شگرف در فناوری‌های نوین، به‌ ویژه هوشِ مصنوعی و اینترنت، مشخص می‌شود. این تحولات اگرچه فرصت‌هایی بی‌نظیر جهت حمایت از حقوقِ کودکان فراهم می‌کند، اما در عین حال، تهدید‌هایی تازه‌ای نیز به همراه دارند. فناوری‌های هوشِ مصنوعی می‌توانند ابزار‌هایی مؤثر جهت پیش‌بینی و مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی باشند.

به‌عنوان مثال، الگوریتم‌های پیشرفته می‌توانند با تحلیلِ داده‌های اقلیمی، روندِ گرمایش زمین، خشکسالی‌ها، و مخاطرات زیستی را پیش‌بینی کرده و دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی را در اتخاذ تصمیمات پیشگیرانه یاری رسانند. از سوی دیگر، اینترنت و ابزار‌های دیجیتال این امکان را فراهم آورده‌اند که آگاهی عمومی نسبت به تأثیراتِ تغییرات اقلیمی و پیامد‌های آن برای کودکان افزایش یابد.

پویش‌های جهانی، تولید محتوای آموزشی، و ابزار‌های نظارتِ دیجیتال بر اجرای تعهدات دولت‌ها، نمونه‌هایی از ظرفیت‌های فناوری در این حوزه هستند. با وجود این فرصت‌ها، فناوری‌های نوین تهدید‌های خاصی نیز به همراه دارند. استفاده نامناسب از هوشِ مصنوعی می‌تواند منجر به اتخاذِ سیاست‌هایی شود که حقوق کودکان را نادیده بگیرد یا اولویت‌های آنها را در بحران‌های اقلیمی تحت‌الشعاع قرار دهد. همچنین، شکافِ دیجیتال میان کشور‌های توسعه‌یافته و درحال‌توسعه، دسترسی کودکان به ابزار‌های یادگیری و فرصت‌های برابر را محدود کرده و نابرابری‌های موجود را تشدید می‌کند.

علاوه‌بر این، عصرِ اینترنت با گسترش اطلاعات نادرست و انتشار گسترده اخبار جعلی، ممکن است تمرکز بر موضوعات مهمی همچون تغییراتِ اقلیمی و حقوق کودکان را به حاشیه ببرد. در چنین شرایطی، مسئولیت دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و نهاد‌های مدنی این است که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، بستری جهت تقویتِ حمایت از کودکان در برابر آثارِ تغییرات اقلیمی ایجاد کنند و جهت پاسخ‌گویی به این چالش‌ها، لازم است حقوق بین‌الملل کودک و اصول عدالتِ بین‌نسلی با ظرفیت‌های فناورانه عصرِ هوشِ مصنوعی و اینترنت تلفیق شود. بازنگری در تفسیر کنوانسیون حقوق کودک و تدوین استاندارد‌های جدید برای بهره‌برداری مسئولانه از فناوری‌های نوین در حمایت از کودکان، از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این راستا انجام گیرد.

کودکان ِایران، به‌عنوان بخشی از جوامعی که بیشترین تأثیر را از تغییرات اقلیمی و شکافِ فناوری تجربه می‌کنند، نیازمند برنامه‌های جامع و آینده‌نگر هستند. بهره‌گیری از ظرفیتِ هوشِ مصنوعی جهت پیشگیری از بحران‌های زیست‌محیطی، تقویت دسترسی آنان به آموزشِ دیجیتال، و ایجاد سازوکار‌های حمایتی در فضای مجازی می‌تواند تضمین‌کننده تحقق حقوق بنیادین کودکان در این دوران پیچیده باشد.

عصرِ هوش مصنوعی و اینترنت، فرصتی بی‌نظیر برای مقابله با پیامد‌های تغییرات اقلیمی و حمایت از حقوقِ کودکان فراهم نموده است. با این حال، این عصر نیازمندِ رویکردی مسئولانه و مبتنی بر عدالت است که در آن، فناوری نه‌تنها به‌عنوان ابزاری جهت کاهش آسیب‌ها، بلکه به‌عنوان بستری برای تقویت عدالتِ بین‌نسلی و تضمین حقوق بنیادین کودکان در سطح جهانی عمل کند!