۱۸ آبان در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 18 آبان برابر 8 نوامبر را ورق می‌زنیم.  

*** 

ادموند هالی

۸ نوامبر ۱۶۵۶ میلادی برابر با 18 آبان ۱۰۳۵ خورشیدی ادموند هالی، اخترشناس، زمین‌فیزیکدان و ریاضی‌دان انگلیسی چشم به جهان گشود. هالی را بیشتر برای شناسایی دنباله‌دار درخشانی می‌شناسند که در بزرگداشت این دانشمند با نام دنباله‌دار هالی شناخته می‌شود. ادموند هالی در سال ۱۶۸۲ مدار این دنباله‌دار دور کوتاه را محاسبه کرد و توانست با موفقیت بازگشت آن را که  هر ۷۲ تا ۷۵ سال یک‌بار با چشم‌ غیرمسلح در آسمان زمین ظاهر می‌شود پیش‌بینی کند. این دانشمند پس‌از کشف دنباله‌دار، به یکی از اعضای با نفوذ انجمن سلطنتی تبدیل شد و  پس‌از طرح سوالی که آیزاک نیوتن را به نوشتن مهم‌ترین کتابش یعنی «اصول ریاضی فلسفه طبیعی» برانگیخت، آن را ویرایش و شرایط انتشار این کتاب را فراهم کرد. هالی استاد هندسه در دانشگاه آکسفورد بود و بعدها به سمت اخترشناس سلطنتی منصوب شد. هالی حرکت مناسب ستارگان را شناسایی کرد، حرکت ماه و جزر و مد را مطالعه کرد و دریافت که سحابی‌ها ابرهایی از گاز درخشان میان ستاره‌ها هستند و شفق قطبی پدیده‌ای است که با مغناطیس زمین ارتباط دارد. همچنین پیش‌بینی او درباره گذر زهره به سفر کاپیتان جیمز کوک به تاهیتی منجر شد.

ایکس‌ری

۸ نوامبر ۱۸۹۵ میلادی برابر با 18 آبان ۱۲۷۴ خورشیدی ویلهلم کُنراد رونتگِن به کشف پدیده‌ای نائل شد که علم پزشکی را به‌طرز شگفت‌آوری دگرگون کرد. این کشف که تماشای درون بدن را میسر کرد پرتو ایکس بود. رونتگن زمانی‌که در دانشگاه وورتسبرگ استاد بود طی آزمایشی که در آن، لامپ کروکز (Crookes tube) را در کاغذ سیاهی پیچیده بود، دید که پرده آغشته به یک ماده فلوئورسنت که در نزدیکی لوله قرار داشت، بی‌دلیل درخشید. او با تکرار چندباره این آزمایش نتیجه گرفت که این درخشندگی اسرارآمیز از کاتد نمی‌آید، بلکه برآمده از صفحه آلومنیوم یا آنُد است. بدین ترتیب او پرتوی را کشف کرد که معلوم نبود چیست و ازاین‌رو، آن را پرتو ایکس نامید. پس‌از مطالعات بیشتر، او در اول ژانویه ۱۸۹۶ نسخه‌هایی از دست‌نوشته‌ها و چند عکس گرفته‌شده با پرتو ایکس را برای چند فیزیکدان و دوستان مشهوری در گلاسگو و پاریس ازجمله لرد کلوین  فرستاد و به‌این‌ترتیب، دانشمندان دیگر را از کشف این پرتو جدید آگاه کرد.

کریستیان بارنارد

۸ نوامبر ۱۹۲۲ میلادی برابر با 18 آبان ۱۳۰۱ خورشیدی کریستیان بارنارد جراح اهل آفریقای جنوبی اولین عمل پیوند قلب را انجام داد. طی این عمل جراحی که در سوم دسامبر ۱۹۶۷ به‌مدت پنج ساعت به‌طول انجامید بارنارد قلب آسیب‌دیده یک مرد ۵۵ ساله را با قلب سالم زنی باهمان گروه خونی که در نیمه دهه ۲۰ زندگی در اثر سانحه رانندگی درگذشته بود با موفقیت جایگزین کرد. وقتی بارنارد برای اولین‌بار  دید که قلب دوباره شروع به تپیدن می‌کند، دانست که این عمل، موفقیت بزرگی در دنیای جراحی خواهد بود. هرچند بیمار پیوندگرفته ۱۸ روز بعد، در اثر ذات‌الریه ثانویه در نتیجه نقص سیستم ایمنی درگذشت باوجوداین، نخستین عمل پیوند قلب نقطه‌عطفی در حوزه جراحی‌های افزایش‌دهنده طول عمر در تاریخ پزشکی جهان به‌شمار می‌رود.

جک کیلبی

۸ نوامبر ۱۹۲۳ میلادی برابر با 18آبان ۱۳۰۲ خورشیدی جک سنت کلر کیلبی، مهندس آمریکایی متولد شد. او کسی است که اولین مدار مجتمع (آی‌سی) را  اختراع کرد و به‌همین‌علت، نیمی از جایزه نوبل فیزیک  سال ۲۰۰۰ برای نقشی که در ساخت آی‌سی داشت به او اهدا شد.

 علاقه کیلبی به الکترونیک ناشی‌از سرگرمی‌های دوران مدرسه‌اش در ساخت رادیوهای آماتوری بود. زمانی که در تگزاس کار می‌کرد با ساخت اجزای ترانزیستور روی یک قالب سیلیکونی همراه با اتصالات داخلی که سیم‌کشی خارجی را حذف می‌کرد، راهی برای کوچک‌کردن مدار پیچیده ترانزیستوری  ابداع کرد. ۱۲ سپتامبر ۱۹۵۸ او اولین مدار مجتمع خودش را به مافوقش نشان داد و چند ماه بعد، رابرت نویس یک دستگاه آی‌سی را به شکل بهبودیافته و به‌طور مستقل اختراع کرد. در سپتامبر ۱۹۶۵، تیم کیلبی اولین ماشین‌حساب الکترونیکی جیبی را بااستفاده از آی‌سی توسعه داد. 

 ویتالی لازاریویچ گینزبرگ

۸ نوامبر ۲۰۰۹ میلادی برابر با 18 آبان ۱۳۸۸ خورشیدی، ویتالی لازاریویچ گینزبرگ، فیزیکدان و اخترافیزیکدان روس درگذشت. گینزبرگ در دوره شوروی سابق پژوهش‌هایی را روی نظریه ابررسانایی و نظریه فرآیندهای پرانرژی در اخترفیزیک، نظریه‌های انتشار امواج الکترومغناطیسی در پلاسما، اخترشناسی رادیویی و منشأ پرتوهای کیهانی انجام داد و به ساخت بمب هیدروژنی شوروی کمک کرد. سال ۲۰۰۳، گینزبرگ جایزه نوبل فیزیک را همراه با دو فیزیکدان دیگر ‌به‌دلیل «پیشگام‌بودن در توسعه نظریه ابررساناها و ابرسیالات» به‌طور مشترک برنده شد.

آلینوش طریان

۹ آبان ۱۳۰۰خورشیدی، آلینوش طریان فیزیک‌دان ایرانی‌ارمنی‌ در تهران زاده شد. پدرومادرش هر دو هنرمند بودند. پدرش آرتو طریان که در مسکو بازیگری و نمایش خوانده بود دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک را در ایران بنیان نهاد و بخش‌هایی از شاهنامه فردوسی را به زبان ارمنی ترجمه کرد. مادرش وارتو طریان در سوییس ادبیات و هنر سخنوری خوانده بود و نخستین زن ایرانی‌ارمنی بود که شعرهای فارسی را دکلمه می‌کرد. خانم طریان پس‌از پایان تحصیلات دبیرستان در رشته فیزیک دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و در سال ۱۳۲۶ از این دانشگاه فارغ‌التحصیل و برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه سوربن پاریس شد و پس‌از دریافت مدرک دکتری به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران در رشته فیزیک ستاره به تدریس پرداخت. او مدتی رییس مرکز تحقیقات خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بود و نقش مهمی در تأسیس و ادامه کار رصدخانه فیزیک خورشیدی ایفا کرد. و از این‌رو، آلینوش طریان را با لقب «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» می‌شناسند.