شبه‌علم در لباس علم؛ استفاده از اصطلاحات علمی با قصد فریب!

خبرگزاری آنا- محمدامین پورحسینقلی: فرض کنید در یک مهمانی شیک شرکت کرده‌اید و فردی با کت‌وشلوار گران‌قیمت و با عینکی شبیه دکنرها به‌طور جدی به شما می‌گوید: "آیا می‌دانستید مولکول‌های فعال زیستی در عصاره‌ی زردچوبه به‌طور همزمان روی چاکراهای بدن و انرژی‌های کوانتومی تأثیر می‌گذارند؟" اگر نگاهی عاقل اندر سفیه به او انداخته‌اید و سپس به سمت دسرهای چیده شده روی میز رفته‌اید، بدانید تنها نیستید!

شبه‌علم دقیقاً همین کار را می‌کند: عبارات علمی را برمی‌دارد، آن‌ها را با مقداری جادو و جنبل ترکیب می‌کند و سپس ادعاهایی می‌سازد که به‌ظاهر علمی به نظر می‌رسند، اما وقتی به آن‌ها نگاه دقیق‌تری می‌اندازید، مثل یک کوه یخ هستند که بر اساس یک قطره آب بنا شده‌اند. اجازه بدهید چند تا از این ترفندها را با هم بررسی کنیم که نشان می‌دهد چگونه شبه‌علم تلاش می‌کند لباس علم بر تن کند.

بیشتر بخوانید

علت جذابیت شبه‌علم‌ چیست؟

انرژی درمانی؛ درمان جادویی یا فریب بزرگ!

درمان‌های ضدپیری؛ واقعیت یا ترفند بازاری

"مولکول‌های فعال زیستی"

شاید شما هم شنیده باشید: "این کرم ضدچروک حاوی مولکول‌های فعال زیستی است که جوانی پوست شما را بازمی‌گرداند!" اما مولکول‌های فعال زیستی چیست؟ و چطور قرار است شما را جوان کنند؟ اگر به‌دقت نگاه کنید، متوجه می‌شوید که "مولکول‌های فعال زیستی" فقط یک عبارت شیک برای "مولکول‌های موجود در هر چیزی" است. بله، همه‌چیز از مولکول تشکیل شده است، و همه مولکول‌ها در حال فعالیت‌اند! پس مولکول‌های "غیر فعال" کجا هستند؟ هیچ‌جا!

"فراوانی کوانتومی"

کلمه "کوانتوم" همیشه جذاب است. خیلی‌ها نمی‌دانند دقیقاً کوانتوم چیست، اما وقتی در جمله‌ای ظاهر می‌شود، به نظر می‌رسد که با چیزی خیلی پیچیده و علمی سر و کار داریم. شبه‌علم از این کلمه فراوان استفاده می‌کند تا ادعاهای خود را به شکلی علمی جلوه دهد. شما می‌شنوید: "این دستبند انرژی کوانتومی شما را بهبود می‌بخشد و هماهنگی بین ارتعاشات بدن و جهان را تقویت می‌کند!" اما صبر کنید، انرژی کوانتومی چیست؟ و چرا ارتعاشات بدن ما نیاز به هماهنگی با جهان دارند؟ و مهم‌تر از همه، چرا یک دستبند می‌تواند این کار را انجام دهد؟ یا شاید بشنوید "با استفاده از فرکانس‌های کوانتومی، این دستگاه تعادل انرژی بدن شما را تنظیم می‌کند و شما را از بیماری‌ها محافظت می‌کند." البته، اگر بیماری‌ها با "فرکانس کوانتومی" درمان می‌شدند، به هیچ پزشکی نیاز نداشتیم!

شبه‌علم‌ها با استفاده از عبارات پیچیده و علمی، تلاش می‌کنند تا ادعاهای بی‌اساس خود را معتبر جلوه دهند. از "مولکول‌های فعال زیستی" تا "کوانتوم"، این اصطلاحات تنها برای ایجاد یک ظاهر علمی و فریب مخاطب به‌کار می‌روند.

"انرژی مثبت و منفی"

یکی دیگر از حقه‌های محبوب شبه‌علم، استفاده از عبارت "انرژی مثبت و منفی" است. از نظر علمی، انرژی هیچ‌گاه مثبت یا منفی نیست؛ انرژی صرفاً انرژی است. اما شبه‌علم به شما می‌گوید که "این کریستال‌ها انرژی منفی را از بدن شما بیرون می‌کشند و انرژی مثبت را وارد می‌کنند." بی‌خبر از اینکه کریستال‌ها نه می‌توانند انرژی بکشند و نه وارد کنند. آن‌ها فقط خوشگل‌اند و می‌توانند در دکور خانه شما زیبا جلوه کنند! یا شاید بشنوید "این شمع انرژی منفی محیط را دفع می‌کند و انرژی مثبت را به جریان می‌اندازد." البته ممکن است این شمع بتواند کمی بوی خوب در فضا پخش کند، اما انرژی؟ نه عزیز، این کار شمع نیست!

"اثر ارتعاشی"

در دنیای شبه‌علم، ارتعاشات نقش کلیدی دارند. شما می‌شنوید: "این آب ارتعاشات شفابخش دارد که به سلول‌های بدن شما انرژی می‌دهد." اما مگر سلول‌های ما با ارتعاش شارژ می‌شوند؟ از نظر علمی، ارتعاشات در اجسام مختلف وجود دارند، اما اینکه چگونه یک لیوان آب می‌تواند ارتعاشات شفابخش داشته باشد، هنوز معمایی است که حتی انیشتن هم از حل آن عاجز بود. "این سنگ خاص با ارتعاشات ویژه خود به بدن شما انرژی می‌دهد و استرس را کاهش می‌دهد." در حقیقت، اگر سنگ‌ها استرس را کاهش می‌دادند، سنگ‌فروشی‌ها جای کلینیک‌های روانشناسی را می‌گرفتند!

"باز کردن چاکراها"

شاید شما هم شنیده‌اید که چاکراهای بدن باید باز شوند تا انرژی به‌درستی جریان یابد. بعضی افراد می‌گویند: "این دستبند خاص چاکراهای بسته شما را باز می‌کند و تمام مشکلاتتان را حل می‌کند." اما چاکرا چیست؟ در علم پزشکی هیچ‌گونه مدرکی دال بر وجود چاکراهای بسته یا باز وجود ندارد. این مفاهیم ریشه در فلسفه‌های قدیمی دارند و هرچند شاید برای آرامش روحی مفید باشند، هیچ‌گونه شواهد علمی از آن‌ها پشتیبانی نمی‌کند. کلا اگر چاکرا را از شبه علم بگیریم، چیز چندانی برایش باقی نمی‌ماند!

"سلول‌های هوشمند"

یکی از جالب‌ترین ادعاها، سلول‌های هوشمند هستند. شبه‌علم‌ها می‌گویند: "این محصول به سلول‌های بدن شما آموزش می‌دهد تا هوشمندانه با بیماری‌ها مبارزه کنند." گویا سلول‌های ما می‌خواهند به کلاس‌های آموزشی بروند و از این محصولات یاد بگیرند که چطور بهتر کار کنند. اما از نظر علمی، سلول‌ها با سازوکارهای طبیعی خود کار می‌کنند و چیزی به نام "هوش سلولی" وجود ندارد. شاید سلول‌های ما نیاز به مدرک دانشگاهی داشته باشند تا یاد بگیرند چطور کار کنند!

نتیجه‌گیری: علم‌پوشانی یا علم‌فروشی؟

شبه‌علم‌ها با استفاده از عبارات پیچیده و علمی، تلاش می‌کنند تا ادعاهای بی‌اساس خود را معتبر جلوه دهند. از "مولکول‌های فعال زیستی" تا "کوانتوم"، این اصطلاحات تنها برای ایجاد یک ظاهر علمی و فریب مخاطب به‌کار می‌روند. دفعه بعد که کسی با شما درباره اثرات معجزه‌آسای یک محصول صحبت کرد، خوب گوش دهید و ببینید آیا این حرف‌ها واقعاً بر اساس علم‌اند یا تنها به پوشیدن لباس علم بسنده کرده‌اند.