۹ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۹ شهریور برابر ۳۰ آگوست را ورق می‌زنیم.

***

روز ملی یوزپلنگ ایرانی

۹ شهریور ۱۳۷۳ خورشیدی، یک یوزپلنگِ ماده به همراهِ سه توله‌اش برای نوشیدنِ آب به سوی نخلستان‌های نزدیک شهرستان بافق در استان یزد آمد، اما گروهی از مردم ناآگاه این شهرستان این مادر و توله‌هایش را محاصره می‌کردند. مادر پس از مدتی مقاومت در برابرحملات و ضرباتِ سنگ و چوب مردم فرار کرد اما توله‌هایش گرفتار ماندند. یکی از شاهدان ماجرای پیش‌آمده را به مامورانِ محیطِ‌زیست بافق اطلاع می‌داد وقتی کارشناسان به محل می‌رسیدند یکی از توله‌ها بی‌جان افتاده بود و آنها دو توله دیگر را که هنوز زنده بودند به یزد منتقل کردند. اما باوجود شدت ضربات وارده بر سر یکی از توله‌ها به‌حدی بود که پیش‌رسیدن به یزد تلف شد و توله سوم برای درمان به تهران منتقل شد. دکتر هرمز اسدی، بنیان‌گذار پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، استاد حیات‌وحش در دانشگاه آزاد تهران و مشاور گروه محیط‌زیست نام این توله را ماریتا گذاشت. ماریتا تا دی ماه ۱۳۸۲ در پارک پردیسان تهران باقی ماند و در همان‌جا در سن ۹ سالگی مرد. در یادبود این حادثه دلخراش و با هدف حساس‌کردن افکار عمومی در حفاظت از گونه درمعرض خطر انقراض یوز آسیایی یا یوز ایرانی، سال ۱۳۸۶ به پیشنهاد انجمن یوزپلنگ ایرانی، ۹ شهریور به‌عنوان روز ملی یوزپلنگ نامگذاری شد.

زمین‌لرزه دشت بیاض و شهر فردوس

۹ شهریور ۱۳۴۷ خورشیدی، حدود ساعت ۱۴:۱۷ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷.۱ ریشتر منطقه دشت بیاض و کاخک در خراسان را لرزاند. حدود ۲۱ ساعت بعد زلزله دیگری با بزرگی ۶.۴ ریشتر این‌بار شهر فردوس را لرزاند. شدت لرزه به‌حدی بود که این شهر تقریبا با خاک یکسان شد. برپایه آمارهای مختلف تعداد جان‌باختگان این دو زلزله بین ۷هزار تا ۱۲هزار نفر بوده است و حدود ۱۲هزار خانه ویران شد و نزدیک به ۷۰هزار نفر آواره شدند. گسل زمين‌لرزه دشت بياض با راستاي شرقي-غربي در جنوب گسل درونه قرار دارد.

برخورد دنباله‌دار به خورشید

۳۰ آگوست ۱۹۷۹ میلادی برابر با ۹ شهریور ۱۳۵۸ خورشیدی، دنباله‌دار هوارد-کومن-مایکلز (SOLWIND I) با خورشید برخورد کرد. این اولین دنباله‌داری است که برخوردش با خورشید ثبت شد و اولین دنباله‌داری است که یک فضاپیما آن را شناسایی کرد. تاج‌نگاری‌های گرفته‌شده در روزهای ۳۰ و ۳۱ آگوست ۱۹۷۹ از ماهواره P78-1 که برای نظارت بر فعالیت‌های تاج خورشیدی استفاده می‌شد، تا سپتامبر ۱۹۸۱ بررسی نشدند. اما در سپتامبر راس هاوارد، مارتین کومن و دان میشلز هر سه از آزمایشگاه پژوهش‌های نیروی دریایی آمریکا با تحلیل مجموعه تصاویری که این دنباله‌دار را در حال حرکت به دور خورشید نشان می‌دادند، فاصله حضیض آن را بسیار کم تشخیص دادند و دریافتند که این دنباله‌دار پس‌از رسیدن به پشت خورشید دیگر از آنجا خارج نشده اسا. این سه محقق نتیجه‌گیری کردند که دنباله‌دار احتمالا در اثر گرمای خورشید متلاشی شده است.

کاشف حلقه الماس خورشید

۳۰ آگوست ۱۸۴۴ میلادی برابر با ۹ شهریور ۱۲۲۳ خورشیدی، فرانسیس بیلی، اخترشناس انگلیسی درگذشت. بیلی طی خورشیدگرفتگی حلقوی ۱۵ می ۱۸۳۶ اثر نوری شگفت‌انگیز حلقه الماس را توصیف کرد که در بزرگداشتش به دانه‌های تسبیح بیلی هم معروف است. حلقه الماس، پدیده‌ای است که درست لحظاتی پیش و پس از خورشیدگرفتگی کلی به‌صورت پرتوِ نوری از خورشید از کنار لبه قرص تاریک ماه دیده می‌شود. این پدیده به دلیل نوری است که ازطریق ویژگی‌های سطحی نامنظم ماه می‌تابد. درواقع، ماه طی خورشیدگرفتگی کلی، خورشید را می‌پوشاند اما توپوگرافی ناهموار کره ماه اجازه می‌دهد تا دانه‌های الماس‌مانند نور خورشید در برخی نقاط بتابد و در برخی دیگر نه.