یکم خرداد در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز یکم خرداد برابر ۲۱ می را ورق می‌زنیم.

***

اولین آکواریوم عمومی جهان

۲۱ می ۱۸۵۳ میلادی برابر با یکم  خرداد ۱۲۳۲ خورشیدی، اولین آکواریوم عمومی جهان در باغ‌وحش لندن گشایش یافت. گشودن درهای یک ماه‌خانه روی مردم در زمان خودش تحولی بزرگ به‌شمار می‌رفت. ساخت صفحات شیشه‌ای بزرگ به بازدیدکنندگان امکان می‌داد که منظره زیر آب مخازن بزرگ محل زندگی جانداران دریایی را تماشا کنند. همچنین، مدتی قبل از راه‌اندازی این ماهی‌خانه کشف شده بود که ماهی‌ها اکسیژن آب را جذب می‌کنند و دی‌اکسیدکربن پس می‌دهند و گیاهان دریایی این دی‌اکسیدکربن را جذب و اکسیژن را به آب باز می‌گردانند و سامانه متعادل‌تری در مخازن به‌وجود می‌آورند. هرچند ساده به‌نظر می‌رسید اما در عمل حفظ تعادل سطح اکسیژن و دی‌اکسیدکربن آب بسیار دشوار بود. . فیلیپ هنری گوس طبیعت‌شناس مشهور و بیش‌از هرچیز یک زیست‌شناس دریایی بود. او اصطلاح آکواتیک ویواریوم (آب‌زیست‌گاه) را که برای ماهی‌خانه انتخاب شده بود ناخوشایند و شلخته یافت و اصطلاح آکواریوم را ابداع کرد و آکواریوم را طراحی و محبوب عموم مردم کرد.

نامه E=mc² دست‌نویس اینشتین فروخته شد

۲۱ می ۲۰۲۱ میلادی برابر با یکم  خرداد ۱۴۰۰ خورشیدی، آسوشیتدپرس گزارش داد نامه‌ای دست‌نویسِ آلبرت اینشتین، حاوی معادله معروف E=mc² او، در حراجی به قیمت بیش‌از ۱.۲میلیون دلار فروخته شد. در آن زمان، فقط چهار نمونه موجود از نوشته E=mc² اینشتین مربوط به نامه‌نگاری‌های با دست‌نویس خودش شناخته شده بود و این نامه حراج‌شده تنها نامه‌ای بود که نزد اشخاص حقیقی بود. پیام اینشتین به تاریخ ۲۶ اکتبر ۱۹۴۶ برای فیزیکدان لهستانی‌آمریکایی، لودویک سیلبرشتاین، منتقد نظریه اینشتین، با دست نوشته شده است و به زبان آلمانی می‌گوید: «به سوال شما می‌توان از فرمول E=mc² بدون دانش پاسخ داد.» این نامه بخشی از آرشیو شخصی سیلبرشتاین بود که به‌دست نوادگانش فروخته شد و یک مجموعه‌دار ناشناس اسناد آن را خرید.

کریستیان یورگنسن تامسن

۲۱ می ۱۸۶۵ میلادی برابر با یکم  خرداد ۱۲۴۴ خورشیدی، کریستیان یورگنسن تامسن، عتیقه‌شناس، باستان‌شناس و موزه‌دار دانمارکی درگذشت. او در ۱۸۱۶ زمانی که هنوز بسیار جوان بود و مدرک دانشگاهی متعبری نداشت به دبیری «کمیسیون دانمارکی برای حفظ آثار باستانی» منصوب شد و مسئولیت موزه این آثار را بر عهده گرفت. تامسن وضعیت مجموعه‌ها را نامناسب دید و تصمیم گرفت آثار دوره ماقبل تاریخ را براساس ترتیب زمانی به سه دوره عصر سنگ، عصر آهن و عصر مفرغ تقسیم‌بندی کند. چندان طول نکشید که این گاهشماری جدید در کشورهای انگلیسی زبان با اصطلاح تقسیم‌بندی سه‌گانه اعصار پذیرفته و ادعای تامسن درمورد حق تقدم این دسته‌بندی‌ها هم تایید شد. تامسن از اولین افرادی بود که از موزه‌ها به‌عنوان ابزاری برای آموزش عمومی رایگان استفاده کرد.

گاستون پلانته

۲۱ می ۱۸۸۹ میلادی برابر با یکم  خرداد ۱۲۶۸ خورشیدی، ریمان لوئی گاستون پلانته، فیزیکدان فرانسوی درگذشت.  او در سال ۱۸۵۹ میلادی اولین باتری ذخیره‌سازی را ساخت که قادر بود برق را تامین کند و بارها شارژ شود. تا قبل از این اختراع، باتری‌ها از زمان کشف الساندرو ولتا وجود داشتند اما به شکلی که فقط یک‌بار می‌شد از آنها استفاده کرد. پلانته باتری خودش را صفحه‌ای سربی ساخت که با جداکننده پارچه کتان غوطه‌ور در اسید سولفوریک پیچیده شده بود. اما او برای شارژ مجدد فقط یک ژنراتور دستی داشت، بنابراین، باتری او باید منتظر می‌ماند تا اختراع بعدی دینام‌های رضایت‌بخش، مفید واقع شوند. این اختراع را بعدها، کامیل فور، سر جوزف سوان و دیگران ارتقا دادند. باتری قابل شارژ کاربرد مهمی در تلگراف داشت.