فضانوردان در فضا چه می‌خورند؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا، مریم فخیمی؛ نخستین وعده‌ای که فضانوردان قبل از ورود به فضا می‌خورند، صبحانه‌ای شامل استیک و تخم‌مرغ است. اگرچه این یکی از غذاهای سنتی ناسا است، حتی برای انتخاب این صبحانه خاص هم علم دخالت داشت.

5 مه 1961، استیک و تخم مرغ با آب پرتقال، و چای برای  آلن شپرد اولین آمریکایی که به فضا راه یافت، قبل از اعزام او سرو شد. طبق گزارش‌های ناسا  آلن شپرد تا 24 ساعت قبل از پرواز نباید قهوه می‌نوشید؛ چراکه باعث اختلال در خواب او می‌شد، و همچنین به دلیل خاصیت ادرارآوری اجازه خوردن صبحانه را نداشت. این منو توسط محققان آزمایشگاه پزشکی هوافضا طراحی شده بود و حاوی فیبر کمی بود تا حرکات روده کمتر باشد.

بیشتر بخوانید

یادداشت| بازاندیشی در آسمان شب: نیکلاس کوپرنیک و مدل خورشید-مرکزی

بارش شهابی برساوشی، آتش‌بازی تابستانی آسمان

در جست‌وجوی سیاره نهمِ منظومه شمسی

مدت زمان پرواز شپرد تنها 15 دقیقه بود، بنابراین او در فضا نیازی به خوردن چیزی نداشت. اما چند هفته قبل از او، یوری گاگارین اولین کسی بود که در طول پرواز 108 دقیقه‌ای خود به دور زمین، به عنوان اولین انسان به فضا رفت. او در طی این ماموریت غذایی حاوی گوشت گاو و خمیر جگر خورد. قبل از پرواز گاگارین، دانشمندان مطمئن نبودند که بلعیدن در گرانش صفر ممکن است یا خیر. در طی دهه‌های بعدی، زمان حضور فضانوردان در فضا به روزها، ماه‌ها و حتی یک سال افزایش یافت، بنابراین نیاز به مواد عذایی  سالم و بهداشت حیاتی شد.

ماموریت‌های آپولو نه تنها جهشی بزرگ برای بشریت بود، بلکه پیشرفت قابل توجهی در مسیر تولید غذاهای فضایی ایجاد کرد. برای تامین غذای فضانوردان آپولو کیسه‌های پلاستیکی حاوی مواد غذایی کم آب تهیه شد که با افزودن آب داغ می‌توانستد این ‌غذاهای ویژه را میل کنند. همچنین استفاده از کاسه و قاشق هم برای اولین بار در آپولو صورت گرفت. بعضی از خوراکی‌ها در محفظه کوچک پلاستیکی قرارداشت که با باز کردن آن فضانوردان با استفاده از قاشقی که در آن وجود داشت می‌توانستند محتویات درون آن را نوش جان کنند.

سال 1969 مقاله‌ای در مجله Nutrition Today  به نقل از دانشمندان ناسا منتشر شده که نشان می‌داد تنوع خوراکی‌ها از نظر فضانوردان رضایت‌بخش بود و می‌توانست گرسنگی آنان را رفع کرده وبه حفظ عملکردشان کمک کند.

آشپزی در فضا به معنای تزریق آب گرم به داخل کیسه حاوی غذا است. شاتل‌ها یک اجاق همرفتی کوچک داشتند که برای گرم کردن غذا، هوای گرم را روی غذاها می‌تابید و اکنون ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) یک کوره القایی دارد.

دانشمندان دریافته‌اند که غذا چیزی بیش از تامین انرژی برای فضانوردان است. این غذا نقشی حیاتی در سلامت روانی فضانوردان دارد و می‌تواند یادآور خانه باشد. توماس دان از فضانوردان ناسا گفت: «ما اجازه داشتیم یک میان وعده از غذاهای مورد علاقه خود را به سکوی پرتاب ببریم تا در صورت بروز تاخیر از آن استفاده کنیم. غذای مورد علاقه من پیتزا است، بنابراین از ناسا پرسیدم که می‌تواند برای من تهیه کند؟ و ناسا این کار را انجام داد. فکر می‌کنم این اولین پیتزایی بود که به فضا سفر کرد.»

سال 2016، تیم پیک فضانورد بریتانیایی، غذای مورد علاقه خود را به فضا برد: ساندویچ بیکن که توسط سرآشپز هستون بلومنتال ساخته شد. نان می‌تواند در گرانش صفر مشکل‌ساز باشد، زیرا خرده‌‌ریزهای آن می‌تواند وارد تجهیزات حساس شده دردسر ایجا کند، بنابراین امروزه بسیاری از فضانوردان نان‌های تخت و نان تورتیلا که گرد و غیرتخمیری است را انتخاب می کنند.

تری ویرتز دیگر فضانورد ناسا «چیزبرگر فضایی» ویژه خود را ابداع کرد، یک تکه گوشت گاو، پنیر، رب گوجه فرنگی و خردل روسی را روی نان تورتیلا مالید. با افزایش فضای زندگی، امکانات پشتیبانی بهتر و زمان مأموریت طولانی‌تر شد، بنابراین غذاها بهتر و متنوع‌تر شدند. اکنون فضانوردان به طور منظم غذای تازه و همچنین از محصولات گیاهی مانند کاهویی که در ایستگاه فضایی کشت می‌شود استفاده می‌کنند.

سفارشات ویژه

فضانوردان با رعایت ملاحظات آشپزی خاصی می‌توانند سفارش‌های ویژه‌ای داشته باشند.

چای و قهوه

هیچ راهی برای افزودن خامه، شکر یا شیرین کننده به نوشیدنی داغ انتخابی فضانوردان در فضا وجود ندارد، بنابراین فضانوردان باید قبل از اغزام به فضا به تیم علوم غذایی اطلاع دهند که چه نوع نوشیدنی دوست دارند. تنها کاری که فضانورد باید انجام دهد اضافه کردن آب گرم است.

نمک و فلفل

نمک و فلفل باید به شکل مایع باشد، در غیر این صورت ممکن است وارد مجاری تنفسی یا چشمان فضانوردان شود. نمک در آب و فلفل در روغن مناسب غذا حل می شود. 

کارد و چنگال در فضا

هر فضانوردی بسته ظروف خود شامل چاقو، چنگال، قاشق و قیچی دریافت می‌کند. بیشتر فضانوردان قاشق و قیچی را مفیدتر می‌دانند. در ایستگاه فضایی بین‌المللی، سینک آشپزخانه یا ماشین ظرفشویی وجود ندارد؛ ظروف بعد از صرف غذا با دستمال مرطوب تمیز می‌شوند.

خنک کردن موادغذایی

در ایستگاه فضایی بین المللی یخچال و فریزر وجود ندارد، اما MERLIN در اختیار فضانوردان است. این یک دستگاه خنک کننده برای آزمایش‌های علمی است که محیطی با دمای کنترل شده بین منفی 20 درجه سانتیگراد و 48.5 درجه سانتیگراد فراهم می کند، اما خدمه می‌توانند از آن برای خنک کردن نوشیدنی‌ها و غذاها نیز استفاده کنند.

سس تند

در حالی که انتخاب نوشیدنی‌ها برای فضانوردان در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است، آن‌ها همچنان به دنبال چیزهای تندتر هستند؛ به ویژه سس تند. از دهه 1960 فضانوردان متوجه شدند که جوانه‌های چشایی آن‌ها به خوبی در فضا کار نمی‌کند، و بنابرایت اینکه فضانوردان در فضا از غذاهایی لذت ببرند که نمی‌توانستند در خانه بخورند، و یا بالعکس اتفاق عجیبی نیست.

به همین دلیل تحقیقات زیادی در مورد وعده‌های غذایی که بتواند گرسنگی فضانوردان را رفع و همچنین لذت بردن از غذا را بیشتر کند انجام گرفت.

با وجود منوها و غذای متنوعی که به طور مداوم به روز می‌شوند، به نظر می‌رسد هیچ چیز بهتر از یک سس تند خوب، یا نوعی چاشنی که بتواند طعم تند به غذا اضافه کند، نیست.

اما چه چیزی باعث شده تا بیشتر حس چشایی فضانوردان ضعیف شود؟

به نظر می‌رسد به دلیل کمبود جاذبه، مایعات بدن به طور معمول به سمت پاهای ما کشیده شده و به طور مساوی در سراسر بدن توزیع می‌شود. این وضعیت منجر به تجمع مایعات در سر و مسدود شدن مجاری بینی مشابه احتقانی است که هنگام سرماخوردگی تجربه می‌کنید.از آنجایی که تقریباً 80 درصد طعم‌ها، در واقع از آنچه می‌بویم ناشی می‌شود، ازدحام مایع می‌تواند توضیح دهد که چرا فضانوردان نمی‌توانند همان طعم‌هایی را که روی زمین می‌چشند را حس کنند.

تئوری دیگر این است که ایستگاه فضایی بین‌المللی پر از طیف وسیعی از بوهای عجیب است، از بوی بدن گرفته تا تجهیزات استریل. این عطرها می‌توانند فضانوردان را از استشمام مؤثر غذای خود و بهره‌مندی بیشتر از طعم آن منحرف کنند. در هر صورت، به نظر می رسد تهیه غذاهای تند و طعم دار برای سیر و خوشحال نگه داشتن فضانوردان ضروری است.

ممنوعیت‌ الکل در فضا

استفاده از نوشیدنی‌های غیرمجاز به دلایل زیادی در ایستگاه فضایی بین‌المللی ممنوع است. حضور فضانوردی مست در یک سفینه چندین میلیارد دلاری که به فضا پرتاب می‌شود ایده خوبی نیست. الکل حتی می‌تواند به ایستگاه فضایی بین‌المللی آسیب برساند. محصولات حاوی الکل مانند دهانشویه و ضدعفونی کننده دست نیز ممنوع هستند، زیرا ترکیبات الکلی موجود در آن‌ها بر سیستم بازیابی آب ایستگاه تأثیر می‌گذارد. اتانول یک ترکیب فرار است و می‌تواند به تجهیزات ارزشمند ایستگاه فضایی بین المللی آسیب زند.