رشد و توسعه فناوری وابسته به پژوهش در کشور‌های توسعه یافته

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مصطفی امینی* طی یادداشتی موضوع بودجه اقتصاد کشور امریکادر تحقیق و توسعه را مورد بررسی قرارداد.

متن یادداشت به شرح زیر است؛

«سهم ۱۰ میلیارد دلاری بنیاد ملی علم آمریکا از بودجه دولت فدرال نشان دهنده اهمیت آن در کنگره آمریکا است. در طول ۷۲ سال عمر این بنیاد از سال ۱۹۵۰، بودجه این بنیاد نزدیک به ۴۴ هزار برابر شده است و چنین بودجه‌ای پیشران توسعه اقتصادی آمریکا بواسطه هزینه‌کرد آن در تحقیق و توسعه است. 

بنیاد ملی علم آمریکا در سال ۱۹۵۰ بواسطه تصویب قانونی از سوی کنگره به رسمیت شناخته شد. ماهیت این بنیاد، ارائه کمک‌هزینه به دانشمندان و دانشگاهیان جهت توسعه مرز‌های دانش بواسطه انجام تحقیقات پایه است. البته در بخش مأموریت بنیاد تأکید شده است که تحقیقات پایه خود شامل تحقیقات اکتشافی و بلندمدت و تحقیقات مسأله‌محور برای حل چالش‌های آمریکا است. 

بودجه این بنیاد طبق اسناد مالی آن در سال ۱۹۹۵ بالغ بر ۳ میلیارد دلار بوده است و این مبلغ در سال ۲۰۲۳ به میزان ۱۰ میلیارد رسیده است. کنگره برای اولین سال مالی این بنیاد مبلغ ۲۲۵ هزار دلار (نزدیک به ۱۳ میلیارد دلار با نرخ دلار ۵۷ هزار تومان) بودجه تصویب کرده است. در طول ۴۵ سال از عمر بنیاد ملی علم آمریکا، بودجه آن ۱۳ هزار برابر و در طول ۷۲ سال ۴۴ هزار برابر شده است. این امر نشان می‌دهد که وجود چنین نهادی چه میزان برای کشور آمریکا حیاتی است. به عبارت دیگر کنگره ایالات متحده آمریکا سالانه به صورت میانگین ۱۳۹ میلیون دلار به بودجه سالانه بنیاد ملی علم اضافه می‌کرده است.

بودجه بنیاد در سال ۲۰۲۲ معادل ۸.۸ میلیارد دلار بوده است که این رقم در سال ۲۰۲۳ معادل ۱۰ میلیارد دلار شده است. به عبارت دیگر، در یک سال، بیش از ۱۲ درصد به بودجه بنیاد علم آمریکا افزوده شده است. 

اگر بودجه سال ۲۰۲۳ آمریکا را به پول رایج ایران تبدیل کنیم معادل ۵۷۰ همت می‌شود. طبق ادعای بنیاد، ۲۵ درصد از این مبلغ برای تحقیقات بنیادین و اکتشافی و ۷۵ درصد آن چالش‌محور بوده و برای حل مشکلات داخلی آمریکا استفاده می‌شود. 

بودجه مصوب سال ۲۰۲۳ بنیاد علم آمریکا به صورت شکل زیر هزینه شده است. شکل زیر نشان می‌دهد آموزش‌های حل مسئله و مهارت‌افزایی، پژوهش‌های علوم زمین، مهندسی کامپیوتر و آی‌تی و حمایت‌های مشترک با صنایع از جمله مواردی هستند که بیشترین هزینه در آنها صورت گرفته است. 

 چه باید کرد؟ 

بنیاد علم هر کشور به مثابه محل رشد ریشه‌های یک درخت است. به میزانی که این محل، مساعد رشد باشد شاخ و برگ آن (فناوری) رشد مناسب‌تری خواهد داشت. تخصیص ۱۰ میلیارد دلار برای هزینه در بخش پژوهش نشان‌دهنده این امر است که پژوهش در کشور‌های توسعه‌یافته جنبه ویترینی ندارد و رشد و توسعه فناوری و در نهایت اقتصادی وابسته به آن است. بودجه بنیاد ملی علم ایران در سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با بودجه بنیاد علم آمریکا بسیار ناچیز است.

در کشور ما نیز بنیاد علم باید پیشران پژوهش و فناوری باشد و بتواند بر مبنای چالش‌های موجود در جامعه و صنعت مسئله تعریف کرده و کمک‌هزینه به آن تخصیص دهد ولی متناسب با جایگاه بنیاد باید بودجه برای آن در نظر گرفته شود.»

مسئول برنامه حمایت از پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان*