هفته دوم آوریل؛ درباره همسایه‌های میکروسکوپی‌ و فسیل دخترعموی باستانی‌مان

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مجلات علمی عامه‌فهم برای ارتباط جامعه علمی با مردم عادی بسیار اهمیت دارند. این مجلات می‌توانند پژوهش‌ها و دستاوردهای علمی را به زبانی قابل فهم برای مخاطبان عرضه کنند. از آنجایی که این نشریات به‌سرعت (در فواصل حداکثر ماهانه) به‌روزرسانی می‌شوند، جریانات و پارادایم‌های جدید علمی را در دسترس عموم قرار می‌دهند. در این سلسله گزارش‌ها، مروری بر پرونده‌های جلد مجلات اصلی ترویج علم جهان خواهیم داشت.

*** 

 نیچر

موجودات میکروسکوپی که خیلی به ما نزدیکند

میکروارگانسیم‌ها موجودات ریز میکروسکوپی هستند که غالبا تک‌سلولی‌اند و به دلیل ارتباط نزدیکی که با انسان دارند تاثیرات زیادی روی بدن دارند. این که انواع میکروارگانیسم‌ها از چه مولکول‌هایی ساخته شدند و چه برهم‌کنش‌هایی با سلول‌های بدن انسان دارند موضوع پرونده ویژه این شماره از مجله نیچر است که به صورت اختصاصی به فناوری تازه‌ای با نام BASEHIT می پردازد. با کمک این فناوری جدید می‌توان تعامل بین میکروبیوم‌های انسانی و پروتئین‌های خارج سلولی و ترشح‌شده بدن انسان را مطالعه می‌کرد. هدف این تحقیق شناسایی اثرات میکروارگانسیم‌های بومی بدن انسان بر سلامت و  بیماری اوست. در نگاه اول ممکن است چنین پژوهشی، تحقیق در لبه دانش زیست به نظر برسد و با زندگی روزمره ما بی‌ارتباط باشد اما حقیقت این است که پژوهش‌های این چنینی معمولا نتایج جالبی در درمان برخی بیماری‌ها و روش‌های حفظ سلامت انسان در شرایط مختلف در پی دارد. تصویر روی جلد، محصول تلاش هنرمندی است که توضیحات و اطلاعات حاصل از پژوهش را دریافت و بر اساس آن میکروبیوم را ترسیم کرده است.  

ساینس

لوسی، دختر عموی همه ما

در ۱۹۷۴ فسیلی در اتیوپی پیدا شد که تا به امروز پنج دهه می‌شود که زیر ذر‌ه‌بین محققان قرار گرفته است. این فسیل که اسکلت یکی از دخترعموهای انسان است، به حدود۸/۳ میلیون سال تعلق دارد و امروز او را لوسی می‌خوانند. تحقیقات در این سال‌ها نشان داده است که احتمالا لوسی قدیمی‌ترین اسکلت بازمانده از اجداد انسان‌ها است یعنی قدیمی‌ترین بازمانده از نسل‌های انسان خردمند و نئاندرتال‌ها و انواع دیگر انسان‌ها... . در 2006 بازدید عمومی برای تماشای فسیل لوسی در تگزاس مهیا شد و با این که دانشمندان معتقد بودند برگزاری نمایشگاه عمومی برای دیدن لوسی، احتمال وارد شدن صدمه به بدنه اسکلت را دارد این نمایشگاه برگزار شد حتی ایوانکا ترامپ هم در این نمایشگاه حاضر شد و سال‌های بعد رئیس جمهورها و رهبران سیاسی و محققان و افراد علاقه‌مند زیادی از این فسیل بازدید کردند.

یکی از محققان این پژوهش که مطلب اصلی این شماره از مجله ساینس است، می‌گوید با توجه به این که این نوع از فسیل در اتیوپی پیدا شده و با توجه به دیگر مطالعات و یافته‌های مشابه در افریقا می‌توان گفت هر فرد روی این سیاره خاکی منشا مشترکی در افریقا دارد چرا که محل زیست انواع انسان‌ها در این ناحیه بوده است. استخوان‌های لوسی در اسکلتی ناقص چیده شده‌اند و زمینه خوبی برای این نتیجه‌گیری مهم شدند که درخت زندگی انسان‌ها بیشتر از آن که شبیه درختی با یک تنه و چندین شاخه باشد شبیه بوته‌ای است با ساقه‌های متنوع و مجزا که از ابتدا تفاوت‌هایی داشته‌اند، برخی توانسته‌اند به زیست خود ادامه دهند و برخی هم از میان رفته‌اند.

استرونومی

چرا خورشیدگرفتگی کلی جذاب است؟

هشتم اوریل میلیون‌ها نفر در کره زمین توانستند خورشیدگرفتگی کاملی را ببینند که شاید آخرین شانس‌شان برای تماشای چنین پدیده‌ای بود. چرا که خورشیدگرفتگی کامل پدیده نادری است که ممکن است سال‌ها طول بکشد تا مردم منطقه‌ای در کره زمین بتوانند آن را ببینند.

برای مثال آخرین خورشیدگرفتگی قابل مشاهده در ایران در ۱۳۷۸ بود و خورشیدگرفتگی کامل بعدی در ۱۴۱۲ خواهد بود. تا زمانی که تجربه تماشای یک خورشیدگرفتگی کامل را نداشته باشید ممکن است تصور کنید شبیه خورشیدگرفتگی جزئی است و تفاوت چندانی با هم ندارند اما واقعیت این است که آنچه کسوف کلی را با کسوف جزئی متمایز می‌کند و باعث جذابیت زیاد آن در بین تمام پدیده‌های رصدی می‌شود، تغییرات متنوعی است که در طبیعت رخ می‌دهد. در میانه روز، آسمان تاریک می‌شود و حیوانات رفتارهای مختلفی از خود نشان می‌دهند چون تصور می‌کنند شب فرا رسیده است.

با این حال هم‌چنان نگاه کردن به خورشیدگرفتگی با چشم می‌تواند کار خطرناکی باشد به همین خاطر در مواقعی که کسوف رخ می‌دهد خبرنگاران علمی و منجمان در تلاش‌اند تا روش‌های رصد ایمن با کمترین هزینه را به مردم آموزش دهند و از چگونگی رخ دادن کسوف برایشان بگویند. این شماره از مجله استرونومی هم به جزئیات کسوف سال ۲۰۲۳ و نحوه رصد آن در کشورهای امریکا و کانادا اختصاص دارد.