۸ اسفند در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۸ اسفند برابر با ۲۷ فوریه را ورق می‌زنیم.

***

تولید برق از باد

۲۷ فوریه ۱۸۹۲ میلادی برابر با ۸ اسفند ۱۲۷۰ خورشیدی، روزنامه سینسیناتی انکوایرر چاپ فیلادلفیا گزارشی درباره تولید الکتریسیته از باد منتشر شد. در این گزارش آمده است: گفته می‌شود که «به دلیل کمبود نسبی نیروی آب در بسیاری از مناطق انگلستان» برای تولید برق، «به نیروی بادی توجه شده است که این کشور به خوبی از آن بهره‌مند است. کارخانه آزمایشی کوچکی در آسباد آرد در نزدیکی لندن کار می‌کند، این آسباد نیروی کافی برای شارژ باتری ذخیره‌سازی را تامین می‌کند، که از آن تعدادی لامپ قوسی و رشته‌ای در شب روشن می‌شود. اگرچه جریان به‌دست‌آمده کم است، اما این آزمایش استفاده از این روش را امکان‌سنجی کرده است.» این مقاله استفاده از ژنراتورهای برق‌بادی را در خانه‌های روستایی واقع در زمین‌های مرتفع پیشنهاد می‌کند. مقاله این مورد را به‌عنوان یک نمونه ذکر می‌کند نه لزوما اولین مورد.

سنتز کربن ۱۴

۲۷ فوریه ۱۹۴۰ میلادی برابر با ۸ اسفند ۱۳۱۸، مارتین کامن همراه با ساموئل روبن سنتز ایزوتوپ کربن-۱۴ را ازطریق انفجار یک قطعه گرافیت با ذرات زیر اتمی با دستگاه سیکلوترون ۶۰ اینچی در آزمایشگاه تابش دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، کشف کرد. همچنین کامن اولین کسی بود که از ایزوتوپ کربن ۱۴ برای مطالعه یک سامانه بیوشیمیایی استفاده کرد و با این‌کار زیست‌شیمی و زیست‌شناسی مولکولی را متحول کرد و دانشمندان را قادر ساخت تا طیف گسترده‌ای از واکنش‌ها و فرآیندهای زیستی را ردیابی کنند. او در سال ۱۹۸۹ جایزه جهانی علم آلبرت ابنشتین و در سال ۱۹۹۵ جایزه انریکو فرمی وزارت انرژی ایالات متحده را برای دستاورد علمی مادام‌العمر دریافت کرد.

ایوان پتروویچ پاولوف

۲۷ فوریه ۱۹۳۶ میلادی برابر با ۸ اسفند ۱۳۱۴ خورشیدی، ایوان پتروویچ پاولوف، فیزیولوژیست روس که در سال ۱۹۰۴ جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را دریافت کرد، درگذشت. پاولوف پیشگام در پژوهشی بود که آن را «رفلکس شرطی» (واکنش شرطی) نامید. در آزمایشی که او را به شهرت رساند، سگی گرسنه را آموزش داد تا صدای زنگ را با دریافت غذا مربوط بداند. از آن پس، سگ فقط با شنیدن صدای زنگ آب دهانش ترشح می‌کرد. این کار صرفا به‌عنوان مطالعه در هضم، با مجموعه‌ای آزمایش روی سگ‌ها برای بررسی چگونگی تنظیم ترشحات گوارشی آغاز شد. او سه محرک را که باعث ترشح بزاق سگ‌ها می‌شد شناسایی کرد: دیدن، بوییدن و چشیدن غذا. او متوجه شد، هضم تا حدودی توسط محرک‌های حسی کنترل می‌شود. سال ۱۹۰۳، پاولوف نتایج خود را درمورد این آموخته منتشر کرد. او تا زمان مرگش در ۸۷ سالگی به‌طور فعال در آزمایشگاه کار کرد.

دیوید کیلین

۲۷ فوریه ۱۹۶۳ میلادی برابر با ۸ اسفند ۱۳۴۱ خورشیدی، دیوید کیلین، زیست‌شیمی‌دان روس‌انگلیسی درگذشت. او کسی است که در سال ۱۹۲۳ میلادی، سیتوکروم‌ها را به‌عنوان آنزیم‌های حیاتی برای استفاده سلولی از اکسیژن کشف کرد. او حرفه‌اش را به‌عنوان حشره‌شناس آغاز کرد و چرخه زندگی مگس‌ها را مطالعه می‌کرد. هنگام مطالعه طیف جذب ماهیچه‌های مگس اسب، متوجه چهار نوار جذبی شد که با تکان‌دادن سوسپانسیون سلولی در هوا ناپدید شدند، اما پس‌از آن دوباره ظاهر شدند. او یک آنزیم تنفسی پیدا کرده بود که آن را سیتوکروم نامید و به‌این‌ترتیب، تحقیقات کاملی را درباره نقش این آنزیم در تنفس سلولی آغاز کرد. آنزیم سیتوکروم همانند هموگلوبین حاوی آهن است. سیتوکروم رنگدانه‌ای است که در برخی سلول‌ها ازجمله باکتری‌ها و مخمرها یافت می‌شود. او همچنین کاتالاز و پراکسیداز را مورد مطالعه قرار داد که آنها هم آنزیم‌های حاوی آهن هستند و در اکسیژن‌رسانی نقش دارند.

آلن گوث

۲۷ فوریه ۱۹۴۷ میلادی برابر با ۸ اسفند ۱۳۲۵ خورشیدی، آلن هاروی گوث، فیزیکدان نظری و کیهان‌شناس آمریکایی به‌دنیا آمد. گوث پیشگام مدل تورم عالم در حال انبساط است. این مدل رشد نمایی عالم را فقط در کسری از ثانیه پس‌از مهبانگ، و ادامه انبساط آن تا امروز را توضیح می‌دهد. گوث وقتی مشغول بررسی این مسئله بود که چرا تاکنون در طبیعت هیچ تک‌قطبی مغناطیسی دیده نشده‌ است تورم کیهانی را کشف کرد. درواقع، بارهای مغناطیسی در طبیعت به‌صورت منفرد نیستند و به دیگرسخن، تک‌قطبی مغناطیسی وجود ندارد. گوث دریافت که یک خلأ نادرست می‌تواند مطابق نظریه نسبیت عام اینشتین باعث انبساطِ نماییِ فضا شود.