بانوان ایرانی‌تبار پیشگام در حوزه علم و فناوری کدامند؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری؛ زنان به‌عنوان بخشی از جامعه انسانی تاکنون سهم قابل توجهی در زمینه‌های ریاضیات، علوم، فناوری و ...داشته‌اند؛ اما با وجود این واقعیت که زنان پیشگام شیوه زندگی و تفکر ما را در مورد جهان تغییر داده‌اند، ممکن است ناشناخته مانده باشند. قطعاً تعداد زنان تأثیرگذار در عرصه علم و فناوری آن قدری هست که متمایز از افراد معمولی باشند؛ اما نمی‌توان آنها را به‌راحتی برشمرد و معرفی کرد؛ بنابراین قصد داریم برای ارج نهادن به این مقام والا در کشور تعدادی از زنان ایرانی‌تبار عالم را که زندگی بشریت را متحول کردند، معرفی کنیم.

در این گزارش 7 بانوی دانشمند ایرانی در سطح برتر جهان را معرفی می‌کنیم.

مریم میرزاخانی 

مریم میرزاخانی متولد ۱۳۵۵ در تهران ریاضیدانی بود که به حل مسائل سخت و انتزاعی در هندسه فضا‌های منحنی شهرت داشت. وی در تهران متولد شد و مهمترین کار خود را به‌عنوان استاد دانشگاه استنفورد بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ انجام داد.

کار وی به توضیح ماهیت ژئودزیک، خطوط مستقیم در سطوح منحنی کمک کرد. کاربرد‌های عملی برای درک رفتار زلزله داشت و پاسخ‌هایی به اسرار دیرینه در این زمینه پیدا کرد.

سال ۲۰۱۴، وی نخستین -و تاکنون هنوز هم تنها- زنی است که برنده مدال فیلدز، معتبرترین جایزه در ریاضیات شد. هر سال مدال فیلدز به تعداد انگشت‌شماری از ریاضیدانان زیر ۴۰ سال در کنگره بین‌المللی ریاضیدانان اتحادیه بین‌المللی ریاضی اعطا می‌شود.

میرزاخانی مدال خود را یک سال پس از تشخیص سرطان سینه در سال ۲۰۱۳ دریافت کرد. وی در ۱۴ جولای ۲۰۱۷ بر اثر سرطان در سن ۴۰ سالگی درگذشت. سال ۲۰۱۹، همکارش الکس اسکین به خاطر کار انقلابی که با میرزاخانی در مورد «قضیه عصای جادویی» انجام داد، برنده جایزه ۳ میلیون دلاری پیشرفت در ریاضیات شد. اواخر همان سال، جایزه پیشرفت جایزه جدیدی به افتخار میرزاخانی اعطا کرد که به ریاضیدانان زن جوان آینده دار تعلق می‌گرفت.

مونا جراحی 

مونا جراحی متولد ۱۳۵۷ در تهران است. وی پس از دریافت مدرک مهندسی برق از دانشگاه صنعتی شریف در سن ۲۱ سالگی، کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۰۳ و مدرک دکتری را نیز در ۲۰۰۷ از همین دانشگاه گرفت.

وی مقطع پسادکتری خود را در دانشگاه کالیفرنیا برکلی گذرانده و در حال حاضر استاد دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس UCLA است.

مونا جراحی در ۲۰۱۴ نشان «استعداد برتر حرفه‌ای جوان سال» را به خاطر تحقیقات و پروژه‌های خلاقانه‌اش در گسترش دانش پلاسمونیک برای ساخت وسایل نانوالکترونیک و نانوفتونیک و صنعتی کردن فناوری «تراهرتز» دریافت کرد. فناوری «تِراهِرتز» در صنایع پزشکی، دارویی و ماشین آلات کاربرد دارد.

جراحی تنها ایرانی‌تبار حاضر بین 102 استعداد برتر سال بود که مفتخر به گرفتن این نشان شد. 

این دانشمند جوان تاکنون جوایز متعددی را از آن خود کرده است که می‌توان به جایزه پیشگامان مهندسی از آکادمی ملی بنیاد مهندسی Grainger، جایزه پیشرفت شغلی زودهنگام از بنیاد ملی علوم، جایزه محققین جوان از دفتر تحقیقات نظامی آژانس پروژه‌های دفاعی پیشرفته مرکز تحقیقات نظامی اشاره کرد.

پریسا تبریز 

پریسا تبریز متولد ۱۳۶۱ متخصص امنیت رایانه‌ای و کارآفرین در آمریکا است. وی هم اکنون برای شرکت گوگل کار می‌کند و در آنجا به وی لقب «شاهزاده امنیت» را داده اند. نشریه فوربس از پریسا تبریز به عنوان یکی از ۳۰ چهره برتر در زمینه تکنولوژی، در کنار افرادی، چون «مارک زاکربرگ» نام برده است. وی در گوگل ریاست بخشی را بر عهده دارد که از ۳۰۰ هکر در اروپا و آمریکا تشکیل شده و وظیفه بررسی تهدیدات امنیتی مرتبط با موتور جستجوی گوگل و همین‌طور دیگر محصولات این شرکت، ازجمله مرورگر گوگل کروم را بر عهده دارند.

سال ۲۰۱۲ فوربس وی را در فهرست «۳۰ نفر برتر زیر ۳۰ سال برای تماشا در صنعت فناوری» قرار داد. وب سایت Wired، سال ۲۰۱۷، تبریز را در لیست ۲۰ Visionaries فناوری قرار داد.

سال ۲۰۱۸، فورچون وی را در فهرست سالانه «۴۰ زیر ۴۰ سال» خود قرار داد که بیشترین تأثیر را بر جوانان در فهرست مشاغل دارند. وی یکی از ثروتمندترین زنان ایراین الاصل است.

انوشه انصاری 

انوشه انصاری متولد ۱۳۵۴ در مشهد، کاوشگر، مهندس و کارآفرین ایرانی - آمریکایی و رئیس انجمن گردانندگان شرکت فناوری ارتباط از راه دور (TTI) است. انوشه انصاری، نخستین زن گردشگر فضایی، نخستین ایرانی تبار، دومین فضانورد فارسی زبان پس از «عبدالاحد مومند» و نخستین زن مسلمانی است که به فضا سفر و چهارمین نفری است که هزینه سفر فضایی خود را پرداخت کرده است. در سال ۲۰۱۵ میلادی، جامعه ملی فضای آمریکا جایزه «پیشگام فضا» را به انصاری - نخستین زن گردشگر فضایی- اهدا کرد.

انصاری سال ۲۰۰۳ جایزهٔ ۱۰ میلیون دلاریِ سالانه «انصاری اکس-پرایز» (Ansari X-prize) را بنیان گذاشت. هدف از این جایزه تشویق بخش خصوصی برای سرمایه گذاری و ورود به بازار سفر‌های فضایی است که تا پیش از این در انحصار تعداد انگشت شماری از دولت‌ها بوده است.

انصاری در طول ۹ روز اقامت خود در ایستگاه بین‌المللی فضایی مجموعه آزمایش‌های علمی در مورد علل کم خونی، تاثیر تغییرات ماهیچه‌ای بر کمر درد و تاثیر تشعشعات فضایی بر روی فضانوردان ساکن در ایستگاه بین‌المللی فضایی را برای آژانس فضایی اروپا انجام داد.

منیژه رازقی 

پروفسور «منیژه رازقی» یکی از دانشمندان اصلی در زمینه علم و فناوری نیمه هادی‌ها و پیشگام در توسعه و اجرا روش‌های اساسی اپیتکی مدرن و مشتقاتش بوده است.

این زن دانشمند ایرانی موفق به ساخت قوی‌ترین لیزر نیمه رسانا در دنیا موسوم به «لیزر کوانتوم آبشاری» «Quantum Cascade Laser=QC» شده است که از نظرقدرت و کارایی رکورد لیزر‌های قبلی را شکسته است. 

رازقی که سرپرست تیم تحقیقاتی این پروژه را در مرکز ابزار یا کوانتومی و یا به اختصار انگلیسی CQD در دانشگاه نورث وسترن آمریکا بر عهده داشته، همچنین توانسته کارایی و نفوذ دو شاخه توکار لیزر یعنی توانایی تغییر انرژی الکتریکی به نور را در این لیزر افزایش دهد.

وی بیش از ۵۰ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ و ﺍﺯ ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۱ ﺑﻪ ﻫﯿﺄﺕ ﺍﺳﺎﺗﯿﺪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻧﻮﺭﺕ ﻭﺳﺘﺮﻥ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. وی ﻫمچنین ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ رئیس ﻣﺮﻛﺰ ﺟﺪﯾﺪ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻛﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ می‌کند. ﺭﺍﺯﻗﯽ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﺭﯾﺎﺳﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺑﯿﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻨﻪ‌ی ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻓﯿﺰیک ﻣﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎﯼ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻧﻮﺭﯼ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﯿﻜﯽ ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.

مینا بیسل 

«مینا بیسل» زیست شناس ایرانی آمریکایی متولد تهران است. شهرت وی به خاطر پژوهش درباره سرطان سینه است. وی  سال ۲۰۰۷ موفق به دریافت جایزه پتزکولر شد. این جایزه به خاطر نتایج پژوهش وی در زمینه توانایی زیرمحیط‌های تغییرات سلولی، تبدیل شدن آن‌ها به تومور‌ها و امکان استفاده از یک سلول سرطانی برای رفتار‌های عادی سلول‌ها به وی اهدا شد. بیسل مدتی رییس انجمن بیولوژی سلولی آمریکا بود.

بیسل سال ۱۹۷۲ به آزمایشگاه ملی لارنس برکلی پیوست و در آنجا در سال‌های متمادی به عنوان کارشناس ارشد بیوشیمی، دانشمند ارشد، مدیر بخش زیست شناسی سلولی و مولکولی، مدیر بخش علوم زندگی، و دانشمند برجسته فعالیت کرد. در سال ۲۰۲۰ وی برنده جایزه معتبر گاردینر شد.

وی عضو فرهنگستان هنر و علوم آمریکا و برنده جوایزی همچون جایزه «ارنست اورلاندو لاورنس»، کمک هزینه گوگنهایم و مدال افتخاری انجمن سرطان آمریکا است.

لاله حق وردی 

«لاله حق وردی» یک فیزیک دان ایرانی اهل زنجان است که در تیم پژوهشی «انستیتو هلمهولتز» آلمان فعالیت می‌کند. وی که دانش آموخته فیزیک دانشگاه صنعتی شریف است، در سال ۲۰۱۷ به همراه سه عضو پژوهشگر دیگر موفق به دریافت جایزه شرودینگر شد وی تنها بانوی ایرانی دارنده این جایزه است.

این جایزه هر سال به طرحی خلاقانه تعلق می‌گیرد که در حقیقت پژوهشی بین رشته‌ای میان ریاضیات، فیزیک و علوم طبیعی است. حق وردی نیز به عنوان یک فیزیکدان در تیمی فعالیت دارد که پژوهش‌های ژنتیکی روی سلول‌های بنیادی انجام می‌دهند.