طراحی سامانه تولید بذر مصنوعی ارکیده توسط‌محققان کشور

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تکنولوژی بذر مصنوعی، ابزاری بالقوه به‌منظور تسریع و تسهیل تولید کلون‌های گیاهان نسبت به بذر است. امروزه روش کپسوله‌کردن ریزنمونه‌ها برای تولید بذرهای مصنوعی به ابزاری مهم در تکثیر گیاهان تبدیل شده است.

ماندانا محفلی، دانش‌آموخته دکتری تخصصی مهندسی مکانیک بیوسیستم دانشگاه تربیت مدرس که در قالب رساله دکتری خود با راهنمایی سعید مینایی و با بهره‌گیری از حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران موفق به اجرای این طرح شده است، گفت: فناوری بذر مصنوعی روشی است که با استفاده از آن می‌توان ریزنمونه‌های رویشی، جنین‌های پیکری، جوانه ساقه، پروتوکورم یا هر بافت دیگری که بتواند یک گیاه کامل را به وجودآورد کپسوله و ذخیره‌سازی‌کرد.

وی با اشاره به اینکه این روش به‌عنوان جایگزینی برای بذر معمولی ایجاد شده است و به‌طور موفقیت‌آمیزی در مزرعه یا گلخانه و همچنین به‌صورت کاشت مکانیکی در سطح تجاری توسعه‌یافته درباره علت انتخاب گل ارکیده برای ساخت سامانه تولید بذر مصنوعی گفت: گل‌های ارکیده، یکی از بزرگ‌ترین و تکامل‌یافته‌ترین گروه‌ها در میان نهاندانگان و گیاهان گل‌دار هستند و اهمیت زیادی از لحاظ زینتی و دارویی دارند.

محفلی بیان کرد: همچنین نقش بسیار مفیدی برای تعادل اکوسیستم جنگل ایفا می‌کنند، به همین دلیل این گیاه، در بازار بین‌المللی گران‌قیمت است. بر همین اساس، تقاضا برای کیفیت بالای ارکیده روزبه‌روز با توجه به محبوبیت آن در صنعت باغبانی افزایش می‌یابد.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی مهندسی مکانیک بیوسیستم دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: امروزه تولید ارکیده به یک صنعت میلیون دلاری در کشورهایی مثل تایلند، استرالیا، سنگاپور، مالزی و چند کشور دیگر تبدیل شده است و برخی ارقام آن در حال حاضر سهم قابل‌توجهی از تجارت کل گل در دنیا را دارد. این در حالی است که در کشور ما نشاء این نوع گل ‌ از طریق بعضی از شرکت‌ها و در قبال خروج قابل‌توجهی ارز وارد کشور می‌شود.

به گفته محفلی، در حال حاضر بخش زیادی از جمعیت ارکیده‌های وحشی از رویشگاه‌های طبیعی جمع‌آوری‌شده و جمعیت گونه وحشی این گل نیز به علت ازدست‌رفتن تنوع زیستی، تجارت غیرقانونی و مصرف توسط مردم محلی به‌سرعت در حال کاهش است.

وی اضافه کرد: برای تولید بذر مصنوعی ارکیده که عمر انبارماندنی قابل‌توجهی داشته و در محیط کشت قادر به جوانه‌زنی باشد، نیاز به طراحی و ساخت سامانه‌ای کاملاً مکانیزه وجود داشت که بتواند در شرایط کاملاً استرلیزه و بدون دخالت دست قادر به تولید بذر بوده و احتمال بروز هر گونه آلودگی میکروبی و قارچی که مانع جوانه‌زنی بذرها در محیط کشت می‌شود را به حداقل ممکن برساند.

محفلی ادامه داد: در این تحقیق به‌منظور طراحی و ساخت این سامانه و تولید بذر مصنوعی ارکیده، از فرایند کپسول‌سازی خودکار که روشی سریع برای تولید بذر مصنوعی است، استفاده کردیم و با این روش، یک دستگاه کپسوله‌سازی خودکار که می‌تواند کپسوله‌کردن جنین‌های پیکری ارکیده را با موفقیت به انجام برساند، طراحی و ساخته شد.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی مهندسی مکانیک بیوسیستم دانشگاه تربیت مدرس در پایان خاطرنشان کرد: این دستگاه در اداره ثبت اختراعات پتنت ایران نیز به ثبت رسیده و تأیید شده و برای گرفتن تأییدیه جهانی به آمریکا نیز ارسال شده است. با وجود آنکه در دوره فعالیت تحقیقاتی، همه‌گیری کرونا، روند تحقیق را مختل می‌کرد؛ اما توانستیم با تأمین تجهیزات، این طرح را با موفقیت به پایان برسانیم.