تجارب مهاجرت و بازگشت متخصصان به کشور بررسی شد

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از اواخر ۱۳۹۳ برنامه‌هایی را با عنوان «همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» به‌منظور انتقال دانش، تجربه، تخصص و ایده‌های فناورانه متخصصان ایرانی به داخل اجرا کرد. 

نخستین رویداد گفت‌وگومحور «مانکت تاک» با موضوع «تجارب مهاجرت و بازگشت متخصصان و کارآفرینان ایرانی و اثرگذاری در اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور» با حضور امیرحسین میرآبادی، رئیس مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری با هدف بهره‌برداری از تجارب متخصصانی که در اکوسیستم فناوری‌های روز دنیا فعالیت داشته‌اند در باغ هنر تهران با حضور بنیان‌گذاران، مدیران و جمعی از سخنرانان برگزار شد.

سید علی حسینی، معاون مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری و بنیان‌گذار پلتفرم «مانکت تاک» در این جلسه اظهار کرد: زمانی که این ایده از سوی ما به سازمان‌ها و ارگان‌ها به‌عنوان یک نهاد دولتی ارائه داده شد، اکثریت ما را از اجرای این برنامه دلسرد کردند و در همان نقطه بود که با هدف تغییر نگرش این سازمان‌ها فعالیت خود را آغاز کردیم.

وی ادامه داد: بسیاری از هموطنان در زمینه‌های مختلف علمی و تخصصی در کشور‌های مختلف فعالیت می‌کنند و از طرفی همه ما نسبت به کشور، تعهد ویژه‌ای داریم و دوست داریم هر آنچه در توانمان است را برای وطنمان به کار گیریم. لازمه این امر فراهم کردن بستری در داخل کشور است که این متخصصان، محققان و پژوهشگران خارج از کشور مورد حمایت قرار گیرند و در داخل کشور امکاناتی در اختیارشان قرار بگیرد که آنان علاقه‌مند شوند و بتوانند به کشور خدمت کنند.
 
معاون مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری تشریح کرد: مهاجرت به‌خودی‌خود نه یک امر مثبت است و نه منفی؛ بلکه یک امر کاملاً شخصی است؛ اما، چالش از آنجایی شروع می‌شود که فرد پس از مهاجرت، ارتباطش را با کشور خود قطع می‌کند.
 
حسینی بیان کرد: مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری، شاخه بین‌الملل معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری است و سه مأموریت اصلی برای این مرکز تعریف شده که یکی از مأموریت‌های آن کمک به شرکت‌های ایرانی دانش‌بنیان داخل کشور در حوزه توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان است. پس از بررسی‌های لازم متوجه شدیم حدود پنج هزار شرکت دانش‌بنیان وجود دارد که تعدادی از این شرکت‌ها توانمندی صادراتی دارند. دومین مأموریت کاری در حوزه بین‌الملل تبادلات علمی و فناوری با سازمان‌های دولتی در کشور‌های مختلف است و مأموریت سوم این مرکز، توسعه سرمایه انسانی است.
 
وی عنوان کرد: در اواخر ۹۳ ما یک پلتفرم به نام مانکت را راه‌اندازی کردیم. هدف ما اجرای یک برنامه منسجم، برای ایجاد پل ارتباطی بین متخصصان، محققان و کارآفرینان ایرانی که خارج از کشور هستند با مؤسسات داخلی مثل دانشگاه‌های برتر کشور، شرکت‌های دانش‌بنیان و …است.

حسینی افزود: در ۱۳۹۴ پرسشنامه‌هایی در بین ایرانیان خارج از کشور، با محتوای «انگیزه‌های همکاری با کشور» طرح شد و تعدادی از بهترین متخصصان ایرانی در آن نیز مشارکت داشتند. در پایان متوجه شدیم درصد بالایی از ایرانیان خارج از کشور که از بهترین دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند و یا در شرکت‌های دانش‌بنیان خارج از کشور کار می‌کنند، علاقه‌مند هستند که در حوزه توسعه تکنولوژی و انتقال دانش به کشورشان کمک کنند ولیکن موانعی را نیز سد راه خود می‌بینند.
 
او در خصوص موانع ایرانیان خارج از کشور نسبت به مقوله همکاری و فعالیت در ایران، گفت: دلایلی اعم از دغدغه مالی و سربازی، فرایند زمان‌بر تأیید مدارک و جذب در دانشگاه‌ها، عدم آشنایی با وضعیت علمی و فناوری کشور در حوزه تخصصی و … سبب این مشکل شده است.
 
بنیان‌گذار پلتفرم مانکت، تأکید کرد: وظیفه اصلی ما به‌عنوان مرکز معاونت علمی فناوری این است که زیرساخت‌های لازم را جهت حمایت از این افراد، فراهم کنیم. 
 
در ادامه، علی زواشکیانی، مدیرعامل شرکت پمکو و دانش‌آموخته دکتری مدیریت دارایی از دانشگاه تورنتو به‌عنوان اولین سخنران رویداد سخنان خود را آغاز کرد.

این مدیر جوان منتخب مجمع جهانی اقتصاد در ۲۰۱۳ که پس از اتمام تحصیلات خود به کشور بازگشته با تأسیس شرکت پمکو در پی اصلاح شیوه‌های نگهداری از زیرساخت‌های کشور است و به‌عنوان حلقهٔ واسط صنعت ایران با خبرگان بین‌المللی عرصهٔ مدیریت دارایی‌های فیزیکی عمل می‌کند.

او به‌عنوان یکی از سخنرانان رویداد مانکت تاک حضور داشت.

زواشکیانی در خصوص انقلاب صنعتی چهارم و تأثیرات این پدیده بیان کرد: سال ۲۰۱۴ مفهوم انقلاب صنعتی چهارم را مجمع جهانی اقتصاد معرفی کرد و به مرور زمان مفهومی جهانی شد. پدیده انقلاب صنعتی چهارم، مجموعه‌ای از تکنولوژی‌ها است که می‌توانند تحولات بسیار گسترده‌ای را در زمینه دانش و فناوری ایجاد کنند. اگر ما یک روز را در این انقلاب از دست بدهیم، گویی سالیان زیادی به خواب رفته‌ایم.

او ضمن تأکید بر وضعیت مطلوب‌تر ما در انقلاب چهارم نسبت به سه انقلاب قبل، بیان کرد: ایران در ۲۰۰ سال گذشته چنین تأثیرگذاری را که امروزه در حوزه فناوری دارد، نداشته است.
 
زواشکیانی اعلام کرد: در سال ۲۰۱۰، کشور‌های ایران و عربستان و ترکیه از لحاظ اقتصاد برابر بودند؛ اما امروزه اقتصاد عربستان ۶۰ درصد از ما بزرگ‌تر است و ترکیه نیز دو برابر ما است. این امر نشان‌دهنده این است که در ایران نگرانی نخبه‌ها بی‌علت نیست.
 
وی به نقل از یکی از اساتید دانشگاه هاروارد مطرح کرد: ایران جزو پنج کشور در دنیا است که جوانان آن به‌عنوان یک ملت، امکان دسترسی به تکنولوژی‌های متنوع بسیار زیادی را دارند.
 
زواشکیانی ادامه داد: با نگاهی به تاریخ گذشته ایران متوجه می‌شویم کشور ما پس از هر ویرانی، خود را بازآفرینی کرده و این نوعی دلگرمی برای جوانان ایران است.
 
مدیرعامل شرکت پمکو در پایان سخنرانی خود تأکید کرد: هر ایرانی در هر کجای دنیا، برای ایران ارزش است و این ارزش به معنای ایفای نقش مثبت در هر جایی است که حضور داریم.
 
سخنران بعدی رویداد، سید مهدی خلیق رضوی، دانش‌آموخته دانشگاه کمبریج و مدیرعامل و بنیان‌گذار شتاب‌دهنده همتک بود.
 
خلیق رضوی، متولد ۱۳۶۸ و دانش‌آموخته علوم کامپیوتر از دانشگاه تهران است. وی در سال پایانی تحصیل خود در دانشگاه تهران به هوش مصنوعی علاقه‌مند می‌شود و پروژه لیسانس خود را در این زمینه به پایان می‌رساند. بعداً تصمیم می‌گیرد رشته هوش مصنوعی که شاخه‌ای از علوم شناختی است را در دانشگاه کمبریج انگلستان تا مقطع دکتری ادامه دهد.
بعد از اینکه دوره دکتری وی در کمبریج انگلستان تمام می‌شود، به‌عنوان محقق فوق دکتری به دانشگاه MIT امریکا می‌رود. خلیق رضوی اکنون بعد از سال‌ها تحصیل و تحقیق در انگلستان و امریکا، به ایران بازگشته است.
 
خلیق رضوی در سخنرانی خود در خصوص آینده بدون مرز تصریح کرد: بهتر است با یک لنز جدید به مهاجرت بنگریم. در آینده نه چندان دور مرز‌های فیزیکی بسیار باریک می‌شوند و نکته حائز اهمیت تأثیرگذاری فعالیت فرد بر روی مردم دنیا و نسل آینده است.
 
 ویرا عاملی، دانشجوی دکتری دانشگاه آکسفورد و فعال در حوزه سیاست‌گذاری سلامت هم که با موضوع استفاده از تکنولوژی در نظام سلامت و سلامت روان در رویداد سخنرانی می‌کرد درباره تجربه‌های شخصی‌اش از مهاجرت گفت: تا پایان دوره دبیرستان در ایران بودم و پس از اخذ دیپلم ریاضی برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی به دانشگاه براون به آمریکا رفتم و در سال دوم دانشگاه که زمان انتخاب رشته بود، رشته بیوشیمی را انتخاب کردم. پس از پایان دوره کارشناسی، به دلیل علاقه به مسائل پزشکی و سلامت اجتماعی، به دانشگاه علوم پزشکی و بهداشت بوستون رفتم و دو مدرک کارشناسی ارشد در رشته علوم پزشکی و رشته اپیدمیولوژی و زیست آماری گرفتم. پس از آن برای ادامه تحصیل در دوره دکتری در رشته «Social Intervention and Policy Evaluation»، عازم دانشگاه آکسفورد در انگلستان شدم.

در دوران تحصیل در آمریکا در پروژه‌ای با موضوع چالش‌های خانه‌های بهداشت در کنیا با وزارت بهداشت این کشور مشارکت داشتم. همچنین تحقیقاتی را در کشور‌های مالاوی و غنا انجام دادم.

پس از عزیمت به انگلستان در آستانه آغاز تدوین رساله دکتری با همکاری سازمان جهانی بهداشت در آفریقای جنوبی بودم، اما در نهایت متوجه شدم که موضوع رساله من که پایبندی بیماران مبتلا به «HIV» به درمان بود، در ایران نیز قابل انجام است و می‌توانم در حل مسئله‌ای از کشور خودم مؤثر باشم. در دوره دکتری، تمرکز من بر نقش فناوری بر سلامت و به‌طور خاص چگونگی استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند برای مراقبت از افرادی که در ایران با ویروس «HIV» زندگی می‌کنند، است. بدین ترتیب، کار بر موضوع رساله دکتری خود که پروژه‌ای مشترک با همکاری دانشگاه آکسفورد، مرکز تحقیقات ایدز ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده علوم پزشکی هاروارد و دانشکده علوم پزشکی دانشگاه بوستون بود را آغاز کردم.

این دانشجوی دکتری دانشگاه آکسفورد در خصوص نحوه آشنایی خود با «مانکت»ادامه داد: در اوایل دوره دکتری از فراخوان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برای ارائه ایده‌های نوآورانه در مقر سازمان ملل نیویورک مطلع شدم. با مشارکت در این فراخوان، دیداری در سازمان ملل متحد با دکتر ستاری داشتم و بدین‌صورت زمینه آشنایی من با پلتفرم مانکت فراهم شد. در حال حاضر نیز با پایان دوره دکتری، با کمک تسهیلات ارائه شده از طریق این پلتفرم، زمینه ادامه همکاری من در ایران فراهم شد و اکنون در آستانه شروع دوره پسادکتری در دانشگاه صنعتی شریف هستم.
 
محمدرضا لرنژاد، دانش‌آموخته دکتری بیولوژی مولکولی از Heinrich Heine University Düsseldorf و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان پیشگامان پژوهش آناهیتا هم با اشاره به اینکه سال‌ها در اروپا تحصیل و کار می‌کرده و در اتریش هم شرکتی داشته است، اظهار کرد: در همان سال‌ها در رفت‌وآمد خود به ایران با مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان و موسسه بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران به‌عنوان استاد مشاور و راهنما همکاری می‌کردم. در یکی از سفرهایم به ایران، مطلع شدم یک نمایشگاه نانو در حال برگزاری است و، چون بازدید از نمایشگاه برایم جالب بود به آنجا رفتم. بازدید از این نمایشگاه نقطه آشنایی من با پارک فناوری پردیس بود.

لرنژاد در آنجا با افرادی دیدار کرد که او را با پارک آشنا و به آن دعوت کردند. دعوت را پذیرفت و با بازدید از پارک فناوری پردیس و گفتگو با افرادی که در آن فعالیت می‌کردند جذب محیط شد و تصمیم گرفت برای زندگی با همسرش که همکارش هم بود به ایران بازگردد و شغلی تازه را در کشور مادری خود آغاز کند.
 
لرنژاد خاطرنشان کرد: موضوع بازگشت به کشور همیشه در ذهن من بوده؛ البته که طی این ۳۰ سال ارتباط خود را با ایران قطع نکرده بودم و با دانشگاه‌های مختلف مانند دانشگاه تهران ارتباط داشتم. اما همیشه هدف من این بوده که بتوانم بخشی از زحمات خانواده‌ام را جبران کنم و از سوی دیگر خدمتی به مملکتم کنم.

وی بیان کرد: شرکت پیشگامان پژوهش آناهیتا در سال ۱۳۹۴ در شهرستان پردیس ثبت شد، ولی فعالیت اصلی آن از سال ۱۳۹۸ در پارک فناوری پردیس آغاز شد.
وی ادامه داد: هم زمان با شیوع ویروس کرونا به فکر تولید اقلام یکبار مصرف آزمایشگاهی افتادیم و پس از سه سال برای اولین بار در ایران، میکروتیوب پلاستیکی برای تست PCR را تولید کردیم.

در پایان رویداد، علی حسینی، معاون مرکز تعاملات بین‌الملل ضمن تشکر و قدردانی از تمامی حضار، گفت: در اولین رویداد گفت‌وگومحور مانکت تاک با دعوت از نسل‌های مختلفی که در خارج از کشور تحصیل و فعالیت داشته‌اند سعی کردیم تمام جنبه‌های مهاجرت را در سنین مختلف بررسی نماییم.