توسعه «اقتصاد دانش‌بنیان» اولویت راهبردی معاونت علمی در دوره جدید

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، در نشست هم‌اندیشی معاونان دبیران ستاد‌ها و مدیران معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با دبیر و جمعی از مدیران شورای عالی انقلاب فرهنگی، موضوعات و مباحث توسعه علم، فناوری، برنامه‌های معاونت علمی برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و سازوکار‌های هماهنگی و هم‌افزایی بین دو دستگاه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

روح الله دهقانی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری در این نشست با بیان این‌که معاون علمی دو منشأ و هدف اصلی را مبنی بر توسعه فناوری‌های راهبردی و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را در دستور کار قرار داده است، عنوان کرد: تأکید و نظر رهبر فرزانه انقلاب بر ایفای نقش معاونت علمی مبنی بر راهبری، تسهیل‌گری و هماهنگ کنندگی عرصه علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان از یک سو و ترجمه سیاست‌ها و راهبرد‌ها در این عرصه توسط شورای انقلاب فرهنگی، نشان می‌دهد که قرابت‌های بین این دو بخش زیاد است.

دهقانی با اشاره به نقش‌آفرینی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بخشی ادامه داد: معاونت علمی اکنون در چهارمین نسل مدیریتی خود قرار دارد و در طول فعالیت خود به مدد الهی و نظارت عالی رهبری در مسیر درستی حرکت کرده است. این معاونت در مسیر امروز خود توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را در دستور کار دارد و با توجه به ظرفیت قانون مترقی و پویای «جهش تولید دانش‌بنیان»، زیست‌بوم فناوری و نوآوری توانمند و قریب به ۱۰هزار شرکت دانش‌بنیان و خلاق، اولویت خود را توسعه اقتصاد این حوزه قرار داده است.

وی با بیان این‌که توسعه اقتصاد دانش‌بنیان از تاکیدات مقام معظم رهبری و لازمه رونق اقتصاد کشور است، ادامه داد: حلقه‌های اندیشه تا بازار از اندیشه و ایده، علم، فناوری، نوآوری و تولید به یکدیگر متصل نخواهند شد و به تکامل نخواهند رسید، مگر این که اقتصاد، مورد توجه قرار بگیرد؛ بنابراین تمرکز این دوره از معاونت علمی، مبتنی‌بر اقتصاد دانش‌بنیان است و ضمن آن‌که حرکت در مسیر‌های قبلی با قوت ادامه پیدا می‌کند، اهدافی مانند دسترسی سالانه حداقل یک درصد از تولید ناخالص داخلی، کاهش سالانه بیکاری یک درصد از متخصصان از محل اقتصاد دانش‌بنیان و دسترسی به ۱۰ ابرشرکت بزرگ که پیش برنده اقتصاد دانش‌بنیان باشند دنبال خواهد شد، تا مردم طعم اقتصاد دانش‌بنیان را در زندگی خود حس کنند.

وی با اشاره به نقش پررنگ شرکت‌های دانش‌بنیان در رفع راهبردی‌ترین نیاز‌های کشور عنوان کرد: اگر صرفه‌جویی دارویی به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان نبود امروز کشور باید هزینه‌های سنگین را برای واردات دارو صرف می‌کرد.

به گفته دهقانی، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، اهداف خود را در ۵ حوزه تقسیم کرده است که عمدتاً در عرصه جریان‌سازی و اجرا تعریف می‌شود. معاونت علمی در مقام سیاستگذاری مدیریت و اجرا در ستاد‌ها و دستگاه‌های اجرایی نقش راهبری و هدایت این جریان را بر عهده دارد. ۵ مأموریت این معاونت، شامل حمایت از حوزه اندیشه ورزی است. حوزه دوم الگوسازی در مسیر علم و در ادامه فناوری است، ساحت بعدی کارآفرینی و تولید و پنجمین عرصه نقش‌آفرینی در حمایت از توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.

وی با بیان این‌که مبتنی بر ۵ مأموریت یادشده، افراد، شرکت‌های نوپا، شرکت‌های توانمند، صنایع و دستگاه‌های دولتی جزو مخاطبان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به شمار می‌روند، ادامه داد: برای نخستین‌بار در ادوار فعالیت معاونت علمی، برای هرکدام از این بخش‌ها برنامه و بودجه مشخص تصویب شده است. عطف به هریک از این حوزه‌ها معاونت مشخصی برای حمایت از آن حوزه تعریف شده است. معاونت سیاستگذاری وظیفه حمایت از جریان اندیشه‌ورزی را بر عهده دارد، بنیاد علم وظیفه حمایت از جریان توسعه علم را انجام می‌دهد، مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی رسالت توسعه و ایجاد فناوری‌ها را به شکل خاص و متمرکز بر عهده دارد. همچنین ستاد‌های توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، عهده‌دار توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه‌های خاص و به صورت بخشی، مبتنی بر اولویت‌های راهبردی کشور هستند.

نقش معاونت علمی در توسعه و شبکه‌سازی علم و فناوری کشور

حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در این نشست عنوان کرد: اگر معاونت علمی، بتواند نقش حلقه واسط را در میان حلقه‌های سلسله علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان، اضافه کند، این عرصه در کشور تجلی خواهد یافت و کار این معاونت به یک نوع حکمت تبدیل می‌شود.

وی افزود: معاونت علمی، علاوه بر نقش تصدی‌گری، باید در عرصه سیاستگذاری و تنظیم‌گری نیز نقشی پررنگ ایفا کند، تدوین راهبردها و اسناد حوزه فناوری‌های راهبردی و اقتصاد دانش‌بنیان، کاری است که خود معاونت علمی به خوبی می‌تواند انجام دهد. نقش خود را در سه حوزه سیاستگذاری تنظیم‌گری و تصدی‌گری فعال کند و در دو رکن سیاستگذاری و تنظیم‌گری به کمک شورا بیاید.

خسروپناه با تاکید بر شکل‌گیری کرسی‌های علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، عنوان کرد: بنیاد علم ایران برگزارکننده این کرسی‌ها باشد تا بستری فراهم بیاید که موضوعات حکمت و دانش مورد مباحثه و گسترش قرار بگیرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر توجه به علوم انسانی گفت: هر کار فناورانه‌ای مبتنی بر علوم انسانی است و حکمرانی علم و فناوری در حوزه علوم‌انسانی است. اگر بخواهیم در کشور توسعه پیدا کنیم بابد فناوری‌های نرم و اجتماعی را توسعه دهیم.

وی با اشاره به ضرورت شکل گیری اتاق وضعیت علم و فناوری کشور گفت: تعداد قابل توجهی اتاق و مرکز رصد وظیفه کار رصد حوزه علوم اجتماعی را انجام می‌دهند؛ اما در حوزه رصد علم و فناوری در کشور ضعف داریم.

خسروپناه یک مدل حکمرانی علم و فناوری را از ساحت سیاستگذاری و تنظیم‌گری و تصدی‌گری را در کشور راه‌اندازی کنیم که یک الگو برای سایر کشور‌ها باشد.

فناوری عاملی است که سبک زندگی را تغییر می‌دهد

شقایق حق‌جوی جوانمرد رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری نیز در این نشست با اشاره به جریان علم و فناوری در ایران و کلان‌روند‌های جهانی در این حوزه، عنوان کرد: فناوری آن عاملی است که سبک زندگی را تغییر خواهد داد و به تبع آن اقتصاد را نیز دچار تغییر مسیر خواهد کرد.

وی با اشاره به اقدام مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی در رویکرد‌های توسعه فناوری مبتنی بر تقویت حوزه‌های گوناگون فناوری و نقش آفرینی فعال در این عرصه عنوان کرد: در مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی رویکرد تقویت گرا و نفوذ گرا که مورد توجه سیاست کشور‌های خواهان توسعه در این عرصه بوده، در اولویت قرار گرفته است.

حق‌جوی جوانمرد ادامه داد: حوزه‌های اولویت‌دار و جریان‌ساز فناوری‌های راهبردی در مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته احصا شدند و به دنبال دستیابی به فناوری‌های کلیدی هستیم که مزیت‌های فناورانه را افزایش داده و خلق قابلیت‌های کلیدی را رقم بزند. موضوعی که مورد تاکید نقشه جامع علمی کشور نیز هست.

رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی، ادامه داد: توسعه و نفوذ فناوری راهبردی منجر به ارتقا و خلق صنعت و ارزش اقتصادی انتخاب امروز ایران است و برنامه‌های رسوخ فناوری و افزایش ظرفیت جذب و اشاعه فناوری‌ها یکی از راهبرد علمی و فناوری در دوره جدید است.

حق‌جوی با بیان این‌که مرکز توسعه فناوری یک نهاد میانجی نوآوری است که علاوه بر کمک به خلق نوآوری یک هم افزایی و هماهنگی بین نهاد‌های فناوری و نوآوری ایجاد می‌کند، ادامه داد: رویکرد علاوه بر رصد و پایش نیاز‌های فناورانه، مساله‌یابی فعال و شبکه‌سازی برای حل این چالش‌ها را وظیفه این مرکز می‌دانیم.

وی با اشاره به این‌که ستاد‌ها قرارگاه‌های توسعه فناوری هستند که هوشمندانه و منعطف شکل می‌گیرند تا توسعه فناوری‌ها را در حوزه‌های خاص توسعه دهند، ادامه داد: با مطالعه مراکز بزرگ به کلان روند‌های فناوری رسیده ایم و در نهایت، ۸ حوزه به عنوان ستاد‌های توسعه فناوری‌های راهبردی انتخاب شدند که مبتنی بر کلان‌روند‌ها و مطالعات در حوزه فناوری فعالیت می‌کنند.

حق‌جوی افزود: در مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی تمرکز روی حوزه‌های خاص، تعالی برای دستیابی به بالاترین کیفیت، رهبری برای هماهنگ سازی و هدایت جریان‌های فناوری و نوآوری کشور مورد توجه قرار گرفته است.

توسعه زیرساخت‌های مکمل با سیاست تقاضامحور

در ادامه این نشست، جواد مشایخ معاون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی با اشاره به این‌که زیرساخت‌ها، راهبرد‌ها و حمایت‌ها مبتنی بر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در جریان هستند، ادامه داد: مبتنی بر رویکرد و سیاست نفوذ علم و فناوری و رهیافت مبتنی بر تقاضا، باید زیرساخت‌های متناسب مانند آزمایشگاه‌های ملی مراکز هم آفرینی و .. برخی از زیرساخت‌هایی هستند که به عنوان زیرساخت‌های مکمل و متناسب با سیاست تقاضا محور توسعه می‌یابند.

وی افزود: ۱۲ عنوان موضوعی برای توسعه ستاد‌های بخشی احصا شده که تا کنون ۱۰ ستاد شکل گرفته اند. برخی از این ستاد‌ها اساسا همان ستاد‌های قبلی بودند که متناسب با مأموریت جدید جانمایی و تعریف شدند و ستاد‌های جدید نیاز در حال استقرار هستند.

مشایخ درباره برنامه‌های ملی در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری گفت: برخی از موضوعات به دلیل این که مسایل شناخته شده و مورد اجماع هستند در قالب برنامه ملی تعریف شده اند که یک هدف خاص را دنبال می‌کنند که توسعه میکروالکترونیک، شیلات و گلخانه‌های تجاری برخی از این موارد به شمار می‌رود. جلوگیری از خروج ارز، ارزآوری و استفاده از حداکثر ظرفیت کشور برخی از اهداف این ستاد‌ها به شمار می‌روند. در همین راستا، ۳۷ توافق نامه، ۱۷۶ پروژه، که ۱۶ توافق نامه امضا شده که بازار‌هایی مجموعا به ارزش ۵ میلیارد دلار را هدفگذاری کرده است. این توافق‌نامه‌ها با دستگاه‌های اجرایی، وزارت خانه ها، شرکت‌ها و هلدینگ‌های بزرگ صنعتی در جریان هستند.

مهدی الیاسی معاون سیاست‌گذاری و توسعه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری هم عنوان کرد: رابطه بین معاونت و شورای عالی انقلاب فرهنگی همواره تعاملی کارامد و اجرایی بوده است و این هماهنگی همچنان رو به جلو است. شورای عالی یک چارچوب شفاف را ترسیم کرده است و نسبت معاونت علمی را نسبت به کشور و سایر دستگاه‌ها مشخص ساخته است.

الیاسی به نقش معاونت علمی، در اجرای قانون جهش تولید دانش‌بنیان اشاره کرد و افزود: با گذشت ۶ ماه از تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در کم‌تر از ۶ ماه، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها نهایی شده و اکندن قانون در حال اجرا است.

وی افزود: متاسفانه در برنامه هفتم توسعه، حوزه علم و فناوری به مواردی تا سطح آموزش عالی تقلیل یافته است. بی توجهی کامل به توسعه فناوری، نوآوری و اقتصاد دانش بنیان، تخریب و بی اثرسازی اقدامات انجام شده در اقتصاد دانش بنیان و عدم تعیین مأموریت‌های بخشی توسعه اقتصاد دانش بنیان از مشکلات این حوزه است که می‌تواند به کمک شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهاد بالادستی و سیاستگذار اصلاح شود.

رضا اسدی فرد معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری نیز با اشاره به تحول در ارزیابی این شرکت‌ها گفت: در گذشته فضایی برای حمایت از شرکت‌های فناوری محور تعریف شده بود، اکنون زمان آن فرارسیده است که این شرکت‌ها متناسب با ظرفیت و اندازه و نیاز خود حمایت شوند و بتوانند اثرگذاری لازم را در فضای کشور داشته باشند.

وی افزود: شرکت‌های نوپا، فناور و نوآور، در نظام ارزیابی جدید متناسب با نیازشان حمایت دریافت کنند. شرکت‌های بزرگی که می‌توانند لکوموتویو حرکت شرکت‌های دانش‌بنیان باشند به عنوان پیشران‌های اقتصاد دانش بنیان تعریف شده و مورد حمایت قرار می‌گیرند.