اصلاح الگوهای مدیریتی برای مقابله با انحصار در فناوری اطلاعات/ بازاریابی مشکل بزرگ تولیدکنندگان

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- علیرضا باجلان؛ فعالان شاغل در حوزه‌های گوناگون صنعت تلاش می‌کنند ضمن ایجاد نهادهای تخصصی در زمینه فعالیت خود پل ارتباطی بین دولت و بخش خصوصی ایجاد کرده و از این طریق مشکلات، انتقادات و پیشنهادهای خود را به گوش مسئولان برسانند. صنعت فناوری اطلاعات از جمله صنایعی است نقش تأثیرگذاری در پیشبرد اهداف کلان اقتصاد دیجیتال دارد و از همین رو دولت و بخش خصوصی در این حوزه نیازمند ارتباط مستمر و مؤثر هستند. صدها هزار نفر در بخش‌های مختلف صنعت آی‌سی‌تی مشغول به کارند و هر گونه تغییر در سیاست‌های دولت زندگی افراد زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

حفظ تجهیزات آبی با فناوری نانو/ محققان ایرانی رنگ ضدخزه تولید کردند

باتوجه به اهمیت صنعت فناوری اطلاعات انتظار می‌رود که مسئولان بیش از گذشته به فعالان این حوزه توجه کرده و تسهیلاتی بیشتری را برای سازندگان دستگاه‌های ایرانی درنظر بگیرند. برای اطلاع از آخرین وضعیت صنعت فناوری اطلاعات با نسیم توکل عضو کمیسیون فاوا اتاق بازرگانی ایران، عضو انجمن زنان کارآفرین و عضو اتحادیه شرکت‌های حفاظتی و صنایع الکترونیک گفت‌وگو کردیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:

آنا: لطفاً کمی در مورد کمیسیون فاوا و ساختار آن توضیح دهید و بیان کنید این کمیسیون چه فعالیت‌هایی در جهت حمایت از صنعت فناوری اطلاعات انجام می‌دهد؟

توکل: اتاق بازرگانی ایران شامل تعدادی تشکل است و این تشکل‌ها نیز زیرمجموعه‌هایی به عنوان انجمن دارند. برخی از افراد این انجمن‌ها را با نام سندیکا می‌شناسند ولی مفهوم کلی انجمن و سندیکا یکی است. اعضای اصلی کمیسیون‌ها نمایندگان اتاق ایران هستند. به غیر از نمایندگان اصلی فعالان صنعت فناوری اطلاعات سایر اعضای کمیسیون‌ها را تشکیل می‌دهند. بنده نیز عضو فعال تشکل‌ها هستم و در عمده برنامه‌های کمیسیون به عنوان عضو مهمان دعوت می‌شوم. چه اعضای رسمی اتاق بازرگانی و چه اعضای مهمان می‌توانند در انجمن‌های زیرمجموعه کمیسیون‌ها عضو باشند.

کمیسیون‌ها بازوی مشورتی هیئت نمایندگان اتاق ایران هستند و زمانی که مسائل و مشکلات کسب‌وکارها مطرح می‌شود اعضای کمیسیون‌ها در کنار نمایندگان اصلی تصمیمات لازم را اتخاذ کرده و در نهایت رأی‌گیری می‌شود. حتی در مواردی موضوعات مورد بررسی به طور مستقیم در کمیسیون‌ها مطرح شده و در آنجا پیگیری می‌شود. یکی دیگر از زیرمجموعه‌های اتاق ایران فدراسیون‌ها هستند. در بخش‌های مختلف صنعت فناوری اطلاعات تشکل‌ها در کنار هم قرار گرفته و فدراسیون را تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال در حوزه تولید نرم‌افزار فعالان این صنعت با همکاری یکدیگر فدراسیونی تخصصی را تشکیل می‌دهند.

آنا: با توجه به اینکه شرکت شما جزو اتحادیه شرکت‌های حفاظتی و صنایع الکترونیک ایران نیز هست در حال حاضر وضعیت صنایع حفاظتی در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

توکل: اتحادیه شرکت‌های حفاظتی و صنایع الکترونیک ایران جزو اتحادیه‌های برتر کشور است. حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعه‌ای گسترده از چند صنعت است و تعدادی از این صنایع اصلاً وجه مشترکی باهم ندارند. بنده 20 سال در صنعت فاوا فعالیت کرده و از همین رو می‌توانم در مورد این صنعت نظر بدهم. در چند سال اخیر باتوجه به شعار سال و بحث حمایت از تولید، مجلس گام‌هایی برای حمایت از صنعت فاوا برداشته و نمایندگان تلاش کرده‌اند با تصویب قوانین مختلف اثر تحریم‌ها بر کسب‌وکارهای داخل کشور را به حداقل برسانند. به نظر بنده همیشه تولید بهترین راه نیست بلکه باید دانش‌ و فناوری مرتبط با محصولی را که قصد طراحی آن را داریم به‌دست آوریم. حتماً هم نباید تولید در کشور خودمان انجام شود گاهی محصولات در کشوری دیگر تولید شده ولی مهندسان ایرانی دانش ساخت آن را به طور کامل به‌دست می‌آورند.

ایجاد تغییرات اساسی در صنعت فناوری اطلاعات با ممنوعیت ناگهانی واردات

اگر در زمینه دانش‌ و فناوری به حد ایده‌ال برسیم دیگر نیازی نداریم که محصولات مختلف را وارد کنیم و همیشه تقاضای ساخت دستگاه‌های الکترونیکی را از کشورهای توسعه یافته داشته باشیم. در واقع با کسب دانش ساخت هیچ وقت نیازمند اجناس عاریه‌ای نیستیم. در حوزه سخت‌افزارهای حفاظت الکترونیک مثل دوربین مدار بسته و دیگر تجهیزات حفاظتی از 2 سال پیش با اتفاقی بزرگ مواجه شدیم و آن ممنوعیت واردات اجناس خارجی است. هزار و خرده‌ای شرکت سرشناس در صنعت حفاظت الکترونیک ناگهان مجبور شدند به جای واردات به تولید بیندیشند و کالاهای مورد نیاز بازار را خود طراحی کنند.

مهندسان جوان در شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی ثابت کردند تولید فقط به داشتن تجهیزات و فضای کارگاهی نیست بلکه باید به فناوری‌های پیشرفته دست پیدا کرد و به معنای واقعی تبدیل به تولیدکننده شد.

اتخاذ چنین سیاستی از سوی دولت موجب شد تغییرات زیادی در این صنعت ایجاد شده و بسیاری از شرکت‌ها دیگر نتوانند به کار خود ادامه دهند. البته ممنوعیت واردات تنها منحصر به صنعت فاوا نیست و صنایع مختلفی مشمول این قانون شدند. دولت حتی برای اجرای این قانون به شرکت‌ها فرصت برنامه‌ریزی برای تبدیل شدن از واردکننده به تولیدکننده را نداد و هیچ گونه حمایتی از قبیل اعطای تسهیلات بانکی نیز صورت نگرفت. در مواردی برخی از شرکت‌ها اجناس خود را وارد کرده و در انبارهای گمرک قرار داده بودند ولی با وضع قانون جدید نتوانستند این کالاها را ترخیص کنند. بنابراین دولت فشار مضاعف اقتصادی را به صنایع مختلف وارد کرد و تنها از شرکت‌ها خواست سریع خود را با شرایط جدید وفق دهند. همه فعالان صنعت می‌دانند هیچ شرکتی آنقدر انعطاف‌پذیر نیست که میزان سرمایه، برنامه‌ریزی و چشم‌انداز کلان خود را در عرض چند ماه به طور کلی تغییر دهد. از همین رو برخی از شرکت‌ها مجبور شدند کالای خارجی را به نام جنس ایرانی وارد بازار کنند. این شرکت‌های محدود با رانت و برخورداری از ارتباطات ویژه به ظاهر ثابت کردند حتی در مدتی کوتاه نیز می‌توان دستگاه‌های الکترونیکی با همان کیفیت نمونه خارجی ساخت ولی در حقیقت به بدنه صنعت آسیب زدند.

مشکلات قانونی برای حمایت از تولید ملی

به تدریج در سال 99 شرکت‌های مختلف رویکرد دانش‌بنیانی در پیش گرفتند و بیش از گذشته به مسئله تولید ملی توجه کردند. تعداد محدودی از شرکت‌ها که امکان واردات داشتند نیز با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شده و اگر دستگاهی را وارد می‌کردند امکان تأمین قطعات یدکی برای آن دستگاه‌ها فراهم نبود. به نظر بنده در ایران تولید صرفه اقتصادی ندارد چون مشکلاتی قانونی برای حمایت از تولید وجود دارد و روند تحقیق و توسعه نیز هزینه‌بر است. با وجود تمامی مشکلات سال گذشته شاهد رشد شرکت‌های نوظهور دانش‌بنیان در حوزه فناوری اطلاعات بودیم. مهندسان جوان این شرکت‌های ایرانی ثابت کردند تولید فقط به داشتن تجهیزات و فضای کارگاهی نیست بلکه باید به فناوری‌های پیشرفته دست پیدا کرد و به معنای واقعی تبدیل به تولیدکننده شد.

برخی از شرکت‌های فعال در صنعت فناوری اطلاعات از سال‌ها پیش سیاست‌های خود را به دلیل فشار تحریم تغییر داده بودند. پس از ممنوعیت واردات شرایط برای این دسته از شرکت‌ها تغییر زیادی نکرد و فقط فرصتی بیشتری برای آن‌ها مهیا گردید که بیشتر به موضوع تحقیق و توسعه بپردازند و مسئله تولید ملی را عمیق‌تر بررسی کنند. یعنی این شرکت‌ها ار مهندسی معکوس اکنون به مرحله طراحی و تولید داخلی رسیده‌اند.

آنا: آیا دستیابی به فناوری جهانی منتهی فروش محصول ایرانی د ر بازار شده است؟ یا همچنان بیشترین سهم فروش به اجناس چینی و غیرایرانی اختصاص دارد؟

توکل: واقعیت این است که در بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات بزرگ‌ترین مشتری دولت است. متأسفانه هنوز خریدار ایرانی به کالای داخلی نگرش مثبتی ندارند و یعنی چه مشتری دولت باشد چه مردم ترجیح می‌دهند دستگاه‌های خارجی را خریداری کنند. از همین رو دست‌ودل تولید کننده برای دریافت تسهیلات سنگین می‌لرزد و نگرانی زیادی وجود دارد که توان بازپرداخت آن را نداشته باشند. حتی در شرایطی که دولت خرید کالای ایرانی را برای تمامی سازمان‌ها و ارگان‌ها الزام‌آور می‌کند باز هم مدیران سراغ جنس خارجی می‌روند.

البته نباید فراموش کنیم که مصرف‌کنندگان نیز به کیفیت توجه می‌کنند قطعاً شرکت ایرانی که 2 یا 3 سال است به طور جدی وارد بحث تولید شده نمی‌تواند از لحاظ کیفیت محصول با خیلی از برندهای خارجی که بیشتر از 40 سال سابقه دارند رقابت کند. امروز شاهد هستیم که برخی از شرکت‌ها محصولات خود را های‌تک می‌نامند و ادعا می‌کنند این دستگاه‌ها هیچ دست کمی از نشان‌های تجاری شناخته شده شرق آسیا یا اروپا ندارند ولی وقتی مصرف‌کننده آن‌ها را خریداری می‌کند متوجه می‌شود که صحبت‌های بیان شده صرفاً جنبه تبلیغاتی داشته و باید بیشتر روی کیفیت کالای ایرانی کار شود.

لزوم تقویت شیوه‌های بازاریابی و فروش کالاهای ایرانی

مصرف‌کننده ایرانی سال‌های طولانی است که در حوزه لوازم خانگی از محصولات وارداتی استفاده می‌کند و تغییر چنین رویه‌ای یک شبه امکان‌پذیر نیست و باید فرهنگ‌سازی گسترده‌ای در مورد آن صورت گیرد. البته این اواخر مردم به علت قیمت بسیار بالای کالاهای خارجی از محصولات ایرانی استقبال کرده و فروش دستگاه‌های ایرانی بهتر شده است. آن چیزی که بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی در آن ضعف دارند، بحث برندینگ و بازاریابی(مارکتینگ) به آن شیوه علمی و درستی است. در ایران گاهی تولیدکننده آن قدر درگیر مسائل تأمین قطعات اولیه می‌شود که اصلاً بازاریابی را فراموش می‌کند. در بسیاری از کشورهای دنیا هر تولیدکننده بزرگ با بیش از 5 شرکت قرارداد تجاری دارد که این تعدادی از این شرکت‌ها در بحث طراحی قطعات خدمات لازم را ارائه می‌دهند و تعدادی دیگر نیز تمرکز خود را روی بازاریابی و فروش محصولات می‌گذارند.

هر خانم باید بر اساس توانمندی‌ها، مهارت و تخصص خودش شایستگی‌هایش را ثابت کند و به همه نشان دهد که هیچ وقت جنسیت مانع دستیابی به اهداف نمی‌شود.

نباید اجازه دهیم در صنعت فناوری اطلاعات انحصار ایجاد شود و زیرا انحصار تنها منجر به افت کیفیت می‌شود و مصرف کننده شاهد اتفاقی خواهد بود که سال‌هاست در صنعت خودروسازی رخ می‌دهد. همه کشورهای دنیا برای جلوگیری از انحصار الگوهای مدیریتی درستی را انتخاب و با اصلاح امور به رشد کیفیت کالای ملی کمک می‌کنند.

آنا: باتوجه به اینکه در صنعت آی‌سی‌تی اکثر تولیدکننده‌ها آقا هستند و پست‌های کلیدی نیز در اختیار آقایان است، شما به عنوان یک بانوی کارآفرین با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستید؟  و آیا نسبت به گذشته، استقبال خانم‌ها از این حوزه بیشتر شده است؟

توکل: این سؤال را از هر خانمی بپرسید ممکن است بر اساس تجربه‌های شخصی پاسخ متفاوتی بدهد. در سازمان‌های دولتی بحث تبعیض نژادی به طرز وحشتناکی وجود دارد و خانم‌ها برای رشد و ارتقای شغلی با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند و حتی گاهی قانون و سهمیه‌های سازمانی به بانوان اجازه نمی‌دهد از سمت مشخصی بالاتر روند. اما در بخش خصوصی فضا برای فعالیت خانم‌ها مقداری بازتر است و رشد و ترقی بستگی به استعداد خودشان دارد. یعنی هر خانم باید بر اساس توانمندی‌ها، مهارت و تخصص خودش شایستگی‌هایش را ثابت کند و به همه نشان دهد که هیچ وقت جنسیت مانع دستیابی به اهداف نمی‌شود.  این حقیقت وجود دارد که در برخی از امور بانوان باید شایستگی خود را نشان داده تا دیده شوند ولی آقایان نیازی به اثبات کردن خود ندارد ولی نباید این موضوع را سدی در مسیر موفقیت دانست.

جنسیت سدی برای رشد و ترقی در صنعت فناوری اطلاعات نیست
در 20 سال گذشته تمام تلاش خود را کرده‌ام که جنسیت مانع هیچ کدام از برنامه‌هایم نشود و خوشبختانه نیز با اتکا به مهار و تخصص توانسته‌ام ثابت کنم از لحاظ شایستگی تفاوتی بین خانم‌ها و آقایان وجود ندارد. اگر 15 سال پیش کسی به من می‌گفت که فعالیت بانوان را در صنعت فناوری اطلاعات قبول ندارند او را از لیست همکاران خود حذف می‌کردم ولی امروز دیگر به این چنین مواردی برخورد نمی‌کنم. حتی در شرکت‌هایی که هیچ کارمند خانمی ندارند به راحتی می‌روم و حرف‌های خود را بیان می‌کنم. در شرکتی که بنده مسئولیت آن را برعهده دارم نیز نسبت همکاران خانم و آقا نصف به نصف است. اکنون وقتی قصد استخدام نیروی متخصص را داریم برای بخش‌های فنی خانم‌های زیادی با مهارت بالا مراجعه می‌کنند و نشان می‌دهند در دوران دانشجویی تنها به موارد تئوری اتکا نکرده و تخصص‌های لازم را نیز به‌دست‌ آورده‌اند.

اصولاً باید همه دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی یاید به جایگاهی برسند که نیروهای مورد نیاز خود را فقط باتوجه به اصل شایسته‌سالاری انتخاب کنند و نباید جنسیت ملاکی برای پذیرش یا رد قرار دادن افراد در جایگاه‌های مختلف باشد. بنده در 2 سال گذشته با هیچ موردی برخورد نکرده‌ام که خانمی در بخش خصوصی صرفاً به دلیل جنسیت دچار مشکل شده باشد. برخی از بانوان توقع دارند خیلی زود به همه چیز دست پیدا کنند و بنده به آن‌ها می‌گویم باید بجنگید تا اعتبار لازم را به‌دست آورید و موفقیت یا عدم موفقیت خود را به گردن خانم بودن نیندازید. طبیعی است شرکت‌های نوپا برای به‌دست آوردن اعتبار و سهم مناسب از بازار باید تلاش دوچندانی داشته باشند.

انتهای پیام/4144/