زنان پیشرو در علم ستاره‌شناسی/ نام‌هایی که روی ماه جاودانه ماندند

گروه فناوری خبرگزاری آنا-هانا حیدری؛ دهانه‌های ماه به افتخار کسانی نام‌گذاری می‌شود که اکتشاف یا جهش‌های علمی بزرگ کرده باشند. هر دهانه یا چاله ماه گودالی با کفی مسطح و دایره‌ای‌شکل در کره ماه است که با دیواره‌ای گرد محصور شده است. تقریباً تمامی چاه‌های کره ماه از نوع دهانه‌های برخوردی هستند که از برخورد شهاب‌سنگ‌ها به وجود آمده‌اند اما دهانه‌های آتشفشانی نیز وجود دارند که کوچک‌‌تر و کمتر هستند.

نام‌گذاری دهانه‌های ماه از 300 سال قبل رایج شده است. امروزه کارگروه اتحادیه بین‌المللی نجوم برای نامگذاری سیستم سیاره‌ای منبع رسمی برای اسامی تمامی اجزای موجود در منظومه شمسی به شمار می‌رود. این کارگروه معمولاً نام‌ها را با الهام از تاریخ و فرهنگ‌های سراسر جهان انتخاب می‌کند.

براساس گزارش کارگروه اتحادیه بین‌المللی نجوم برای نامگذاری سیستم سیاره‌ای، بیش از هزار و 600 دهانه روی ماه وجود دارد که به افتخار دانشمندان، مهندسان، کاشفان، متخصصان حوزه‌های نجوم، سیارات و تحقیقات فضایی نام‌گذاری شده‌اند. زنانی که در طول قرن‌های گذشته در حوزه نجوم فعالیت کرده‌اند، معمولاً در شرایط بسیار دشواری کار کرده‌اند و در برخی مواقع اعتبار اکتشافات و تحقیقات آنها به مردان رسیده است.

حال در هفته جهانی فضا، به افتخار تمامی زنانی که باعث توسعه و پیشرفت حوزه نجوم و اکتشاف فضایی شده‌اند، به معرفی چند تن از زنان برجسته این حوزه می‎پردازیم که تعدادی از دهانه‌های ماه نام آنها را به یدک می‌کشند. البته این گزارش، فهرست کاملی از زنانی که نامشان روی دهانه‌های ماه گذاشته شده، نیست. تعداد زیادی از دهانه‌ها، دشت‌ها و... در ماه نیز به نام زنان فعال در علم و فناوری نامگذاری شده است. در این گزارش زنانی را معرفی می‌کنیم که نحوه دید و درک بشر به هستی را برای همیشه تغییر داده‌اند و نامشان تا ابد روی ماه جاودانه می‌ماند.

آنی جامپ کنن؛ خلق پرکاربردترین سیستم طبقه‌بندی ستارگان

آنی جامپ کنن ستاره‌شناسی آمریکایی بود که در دهه 1800 میلادی سیستم طبقه‌بندی ستاره‌ای  هنری دراپر را ساده کرد و طبقه‌بندی «رده‌بندی هاروارد» را خلق کرد. در این رده‌بندی از دمای سطحی ستاره برای طبقه‌بندی استفاده می‌شود که باعث ایجاد ترتیبی غیرالفبایی از گرم‌ترین به سردترین  O و B و A و F و G و K و M شده است. کنن با استفاده از این سیستم بیش از 300 هزار جسم آسمانی را طبقه‌بندی کرد. ستاره‌شناسان تا به امروز از این سیستم رده‌بندی استفاده می‌کنند.  دهانه کنن روی ماه در سمت شمال غربی و نزدیک به «دریای کناره» (یکی از دریاوارهای سطح کره ماه) واقع شده است.

کارولین هرشل؛ کاشف سحابی‌ها

کارولین هرشل در اواخر 1700 میلادی در حوزه ستاره‌شناسی فعالیت داشت و نخستین زنی به شمار می‌رود که به صورت حرفه‌ای در ستاره‌شناسی کار کرده است. کارولین همراه با برادرش ویلیام هرشل در این حوزه کار می‌کرد و در طول زندگی کاری خود سه سحابی و هشت ستاره دنباله‌دار کشف کرد. وی در اواخر زندگی تمامی اکتشافات و یافته‌های خود و برادرش را فهرست‌بندی کرد. دهانه هرشل در «دریای رگبارها» (یکی از دریاوارهای کره ماه) قرار دارد.

هنریتا سوان لیویت؛ کاشف بیش از 2400 ستاره متغیر

در اوایل 1900 میلادی هنریتا لیویت در رصدخانه هاروارد صفحات عکاسی را بررسی می‌کرد تا درخشش ستاره‌ها را اندازه‌گیری کرده و آنها را طبقه‌بندی کند. وی موفق به کشف بیش از 2 هزار و 400 ستاره متغیر شد و رابطه میان روشنایی و فاصله آنها را مشخص کرد. ستاره متغیر به ستاره‌ای گفته می‌شود که به مرحله ناپایداری رسیده باشد. درواقع ستاره متغیر ستاره‌ای است که میزان درخشندگی آن (قدر ظاهری آن) در نوسان باشد.

ستاره‌شناسان این نوع ستاره‌ها را «دلتا قیفاووسی» می‌نامند. هر ستاره متغیر دلتا قیفاووسی ستاره‌ای است که در این کلاس قرار گرفته باشد. بین قدر مطلق و دوره تناوب نور این گروه ستارگان رابطه مشخصی وجود دارد. کارهای هنریتا لیویت درنهایت باعث شد که ادوین هابل به این نتیجه برسد که کیهان در حال گسترش است. دهانه لیویت در سمت دور ماه واقع شده است.

نیکول رین لپات؛ کسی که بازگشت هالی را پیش‌بینی کرد

نیکول رین لپات ستاره‌شناسی فرانسوی بود و با وجود این که کارهای وی در زمان خود ناشناخته باقی ماند، در حوزه محاسبه زمان خورشیدگرفتگی، عبور زهره و پیش‌بینی بازگشت ستاره دنباله‌دار هالی کار می‌کرد. دهانه لپات در نزدیکی «پالوس اپیدمیاروم» (یکی از دریاوارهای ماه) در شمال غربی ماه واقع شده است.

ویلیامینا فلمینگ؛ مخترع سیستم طبقه‌بندی

ویلیامینا فلمینگ ستاره‌شناسی اسکاتلندی بود که در آمریکا و در کنار ادوارد چارلز پیکرینگ در دانشگاه هاروارد کار می‌کرد. این دو سیستم طبقه‌بندی پیکرینگ-فلمینگ را توسعه داده‌اند که براساس میزان نسبی هیدروژن مشاهده شده در طیف ستارگان بود. فلمینگ هزاران جرم آسمانی را فهرست‌نویسی کرد و موفق به کشف نخستین کوتوله سفید (نوعی جرم آسمانی) و سحابی سر اسب شد. دهانه فلمینگ در سمت دور ماه قرار دارد.

انتهای پیام/4021/پ