گسترش علمی بدون دیپلماسی علم و فناوری امکان‌پذیر نیست/ باید در دیپلماسی علمی سرمایه‌گذاری کنیم

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا، محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خرداد سال جاری در بخشنامه‌ای «آیین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی» را به معاونان، رؤسای مراکز و مدیران کل سازمان مرکزی و رؤسای استان‌ها، واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد.

بیشتر بخوانید:

آیین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد

دکتر طهرانچی این بخشنامه را در راستای پیاده‌سازی راهبردهای نظام فرهنگی-تربیتی، نظام آموزشی، نظام پژوهش و فناوری، نظام مدیریتی و ... تحقق اهداف اسناد بالادستی کشور در حوزه علم و فناوری مانند سند جامع روابط علمی­ بین‌المللی ­جمهوری اسلامی ایران مصوب­ شورای ­عالی ­انقلاب فرهنگی و سیاست‌­های کلان دانشگاه در حوزه علم و فناوری و دیپلماسی علمی ابلاغ کرده است.

بیشتر بخوانید:

بهره‌برداری از مسیرهای علمی و فناوری با دیپلماسی علمی

گسترش فناوری‌های نوین کشور با دیپلماسی علمی

معرفی بازارهای جدید برای فروش محصولات دانش‌بنیان

در همین زمینه با ابراهیم رحیمی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان چهارمحال و بختیاری و واحد شهرکرد به گفتگو نشستیم که مشروح آن را می‌خوانید.

آنا: با توجه به ابلاغ «آیین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی»، ارزیابی شما از اثرات و کمک دیپلماسی علمی به پیشرفت حوزه فناوری و ارتقای علمی و حل مشکلات کشور چیست؟

رحیمی: با توجه به اینکه در عصر حاضر، هیچ  عاملی را نمی‌توان به‌عنوان جایگزین دانش در توسعه معرفی کرد و سایر عوامل تولید مانند نیروی کار و سرمایه که تا  چند دهه پیش از جمله عوامل اصلی توسعه به شمار می‌آمدند، تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته‌اند؛ بنابراین بدون تردید علم و فناوری موتور محرک جوامع مدرن و محور اصلی روند جهانی‌شدن و عامل اصلی نوآوری‌های مولد توسعه علمی، فرهنگی و اقتصادی است.

از سوی دیگر وجود برخی چالش‌های مشترک جهانی مانند تغییرات آب‎و‌هوایی، امنیت آب‌وغذا، نیاز به انرژی‌های پاک و پایدار، تروریسم، نئوتروریسم، بیوتروریسم و ... سبب شده که دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز تولید فکر، نقش و جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند. ضمن آنکه این توقع از طرف افکار عمومی جهانی هم وجود دارد که اندیشمندان و متفکران مرتبط باید در راستای رفاه بیشتر بشریت تلاش کنند؛ بنابراین یک هم‌افزایی و همکاری فراملی در راستای رفع چنین چالش‌هایی از الزامات و ضرورت‌های جهان جدید است که در چارچوب دیپلماسی علمی دانشگاه‌ها قابل تبیین و تحلیل است.

آنا: به نظر شما پرداختن به دیپلماسی علمی چه ضرورتی برای جامعه علمی و دانشگاهی دارد؟

رحیمی: هرچند دیپلماسی علم و فناوری از جمله مفاهیم دانشگاهی نوظهور است؛ اما برنامه‌ریزی جامعه علمی و دانشگاهی در این بستر، منجر به افزایش ظرفیت‌های آن می‌شود که ازجمله این ظرفیت‌ها می‌توان مواردی مانند دسترسی به پژوهشگران، یافته‌های تحقیقات، امکانات و تجهیزات مرتبط با پژوهش، منابع و سرمایه‌های طبیعی دیگر کشورها و توسعه دستاوردهای تحقیق و توسعه را نام برد.

آنا: پژوهش‌های مشترک علمی و فناوری چگونه موجب ارتقای علمی دانشگاه‌ها می‌شود؟

رحیمی: همکاری‌های علمی مشترک علاوه‌بر تقویت زیرساخت نوآوری و دانش، به‌عنوان عاملی مؤثر برای مدیریت تعارضات، بهبود درک علمی و ارتقای توانمندی‌های علمی و فناورانه در فضای سرشار از احترام دوجانبه مطرح می‌شود.

آنا: به اشتراک‌گذاشتن تجربیات علمی کشورها چه تأثیری بر شکوفایی علمی نخبگان دانشگاهی دارد؟

رحیمی: توسعه‌ علمی بدون دیپلماسی علم و فناوری امکان‌پذیر نیست، توسعه علمی مبنای توسعه کشور است، اگر به اقتصاد مقاومتی اعتقاد داریم که به معنی اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد با محور علم است، باید در دیپلماسی علمی سرمایه‌گذاری کنیم و نتایج آن منجر به ورود در عرصه انجام پروژه‌های بزرگ علمی مانند تحقیقات بین‌المللی فضایی یا برنامه‌های سلامت جهانی، مطالعات آب و هوایی، امنیتی و تمام پروژه‌های تحقیقاتی بزرگی می‌شود که در آنها علاوه‌بر همه آثار مثبت تبادلات علمی، ترجیح یا ضرورت بر تقسیم هزینه‌ها، منابع یا ریسک‌ها میان چند مؤسسه تحقیقاتی یا دانشگاه‌های مختلف است.

آنا: حرکت دانشگاه آزاد اسلامی را برای تحقق دیپلماسی علمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

رحیمی: با توجه به اینکه در سیاست‌های ابلاغی مقام‌ معظم‌ رهبری در حوزه علم و فناوری بر سه وظیفه دانشگاه‌ها در حوزه دیپلماسی علمی یعنی «توسعه و تقویت شبکه‌های ارتباطات علمی ملی و فراملی»، «گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم با سایر کشورها» و «استفاده از ظرفیت‌های علمی و فنی ایرانیان مقیم خارج و جذب متخصصان برجسته سایر کشورها» تأکید شده است و در سند دانشگاه اسلامی نیز در حوزه دیپلماسی علمی بر تعامل سازنده و اثرگذار دانشگاه‌ها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌عنوان یک مأموریت تأکید شده است؛ بنابراین در این راستا در دانشگاه آزاد اسلامی هم گام‌های بسیار مؤثر و هدفمندی در این عرصه تاکنون انجام شده  است.

از آن جمله می‌توان همکاری‌های مشترک تحقیقاتی و آزمایشگاهی، تبادل استاد و دانشجو، مأموریت‌های مطالعاتی استادان و دانشجویان، توافقنامه‌های دو و چندجانبه همکاری علمی و ... در حوزه ابزارهای عملیاتی، دادن جوایز، برگزاری جشنواره‌ها، تشویق دانشمندان و دیپلمات‌های فعال و ... در حوزه ابزارهای حمایتی و نیز ارتباطات بین‌دولتی کشور با کشورهای هدف به‌ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام و ... در حوزه ابزارهای استراتژیک را نام برد.

آنا: آیا مأموریت مطالعاتی اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری با اولویت طرح پایش انجام می‌شود؟

رحیمی:‌ بله، یکی از رسالت‌های دانشگاه آزاد اسلامی در راستای تعامل علمی و هدفمند با مراکز آموزشی، پژوهشی و فناوری معتبر بین‌المللی به‌ویژه جهان اسلام، اختصاص فرصت‌های تحقیقاتی برای اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری با عنوان مأموریت مطالعاتی است که جزء ابزارهای عملیاتی دیپلماسی علمی کشور است و همه ساله براساس اولویت موضوعی این فرصت فراهم می‌شود.

در این زمینه همواره تحول هدفمند فرصت‌های مطالعاتی با توجه به نیازها و اولویت‌های کشور و متناسب با نقشه جامع علمی کشور مدنظر بوده است.

آنا: دیپلماسی علمی به چه میزان می‌تواند در رفع چالش‌های کشور مؤثر واقع شود؟

رحیمی: امروزه دیپلماسی علمی دقیق و حساب‌شده بـرای رفع مشـکلات در همه ملت‌ها کاربرد بسیار دارد و سرمایه‌گذاری در این عرصه توسط دولت‌ها بسیار ضروری است؛ چراکه قسمتی از دیپلماسی علمی، دیپلماسی علمی داخلی است، یعنی اینکه بتوانیم ارتباطات داخلی بین صنعت و دانشگاه در چارچوب علمی برقرار کنیم که به‌نوعی دیپلماسی علمی محسوب می‌شود. تبادل بین صنعت و دانشگاه می‌تواند پاسخگوی نیاز‌های علمی بخش صنعت و مهیاکردن نیاز‌های تحقیقاتی و تجربی مراکز علمی باشد.

قطعاً با توجه به برنامه‌های اقتصاد مقاومتی، یکی از محور‌های اصلی مأموریت‌گراشدن دانشگاه‌ها برای حل مشکلات اقتصادی کشور است که در این موضوع ارتباط با صنعت داخل و خارج از کشور اهمیت بالایی دارد. به‌عنوان نمونه در پروژه‌های وزارت نفت مشاور علمی بین‌المللی از کانال دانشگاه تعریف شده که براساس همین سیاست بوده است.

به گزارش آنا، دیپلماسی عمدتاً به قواعد و قوانینی اطلاق می‌شود که روابط بین‌الملل را از طریق دیدار و گفت‌وگوهای دیپلمات‌های رسمی برقرار می‌کند. به عبارت ساده‌تر دیپلماسی مجری سیاست خارجی در چارچوب قوانین و چشم‌اندازهای سیاست خارجی هر کشور است. در واقع به این قوانین دکترین سیاست خارجی گفته می‌شود که از طریق رئیس هر حکومت یا وزیر امور خارجه اعلام می‌شود و دیپلماسی باید در خدمت این دکترین قرار بگیرد.

دیپلماسی علمی قرار است از طریق سازوکار دیپلماسی بین دولت‌ها، مؤسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ایجاد کند. بی‌شک اگر کشوری به دنبال ایجاد فرصت‌ برای توسعه علمی، فناوری و نوآوری باشد، تنها راه دستیابی به آن، دیپلماسی علمی است.

بهره‌جستن از ظرفیت‌های علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی دولت‌ها و همچنین بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی برای ارتقای علم و فناوری در درون کشورها را نیز می‌توان از دیگر نتایج دیپلماسی علمی نام برد.

انتهای پیام/4062/4103/