دیده بان پیشرفت علم، فناوری و نوآوری
09 تير 1398 - 13:02
محمدحسین مختاری*

کرامت انسانی، مجموعه‌­ای از حقوق غیرقابل سلب و انتقال است

کرامت انسانی، مجموعه‌­ای از حقوق غیرقابل سلب و انتقال است که محور حقوق بشر اسلامی نیز قرار گرفته­ است.
کد خبر : 401387

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، جشن­‌های دهه کرامت در سراسر ایران و دیگر کشورهای اسلامی فرصت خوبی برای مرور تعالیم روح بخش اهل بیت (ع) است. ازاین ­رو، با توجه به نام‌گذاری این ایام به دهه کرامت که مزیّن به تولد حضرت معصومه و امام رضا (ع) است، نگاه کوتاهی به موضوع کرامت می‌­اندازیم.


 کرامت چیست؟


«کرامت انسان» یکی از موضوعات بسیار مهم حقوقی، فلسفی، اخلاقی و عرفانی است؛ زیرا این مسأله مبنای حقوق، امتیازات و تکالیف انسانی است. از این­ رو، کرامت انسانی، مجموعه‌­ای از حقوق غیرقابل سلب و انتقال است که محور حقوق بشر اسلامی نیز قرار گرفته­ است. «کرامت» به معنای ارزش، بزرگی، عزت، حرمت، شرافت، انسانیت، شأن، مقام، موقعیت، درجه، رتبه، جایگاه، منزلت، دوری از پستی، پاکی از آلودگی­، احسان و بخشش و جوانمردی و سخاوت آمده است. چنانکه در جای دیگر، به عنايت و توجه ویژه حق‌تعالی بر بندگان تعریف شده است.


چگونه می­‌توان در مسیر کرامت گام برداشت؟


اگرچه کرامت انسان انکار ناپذیر است و هر کس با رجوع به خود، به بزرگی نفسش اقرار می­‌کند، اما منش حقیرانه برخی افراد نشان می­‌دهد که کرامت قابل فروش و اسقاط است ­چنانکه قرآن کریم در جریان بَلعم باعورا با اشاره به جدال «کرامت» و «لئامت» بیان می­‌کند که در آن نزاع، پستی و لئامت بر کرامت غلبه کرد و بَلعم کرامتش را به بهای اندکی فروخت. این جریان گویای آن است که بقای کرامت نفس، در گرو بر هم کنش صحیح کرامت باعقل و احساس است. به عبارت دیگر، کریمانه زیستن و رسیدن به کامیابی‌ حقیقی در گرو ایجاد ائتلاف میان کرامت باعقل و احساس است.


از سویی، تا این دو عنصر را نشناسیم نمی­‌توانیم میان آن‌ها با کرامت تعادل برقرار کنیم، بنابراین لازم است تا به طور مختصر به بحث تقابل عقل و احساس و رابطه آن با کرامت نفس اشاره نمایم.


جدال عقل و احساس از گذشته تاکنون محور گفتگوها بوده است. عده­‌ای عقل را برگزیده­‌اند و عده­‌ای احساس را انتخاب کرده‌اند. اما ظاهراً  تقابل عقل و احساس بد معنی شده است؛ زیرا نه عقل به معنی بی احساسی است و نه احساس به معنی بی‌عقلی است؛ بلکه عقل و احساس دو بال پرواز به سوی کامیابی هستند. انسان­‌های موفق کسانی هستند که در این جدال به یک سمت متمایل نشوند بلکه سعی کنند تا در تعاملات زندگیشان‌ میان عقل و احساس توازن و هم آوایی بر قرار کنند؛ همانگونه که حضرت سید الشهداء (ع) در جریان حادثه عاشورا به خوبی در تمام صحنه­‌ها میان این دو عنصر به ظاهر متضاد اتحاد و هم‌سویی بر قرار کرد و اشک و عقل را در جام خون ریخت تا کرامت انسان زنده بماند.


 کرامت و رواج روحیه کریمانه چه تاثیری بر سبک زندگی اسلامی دارد؟


بر اساس آنچه گفته شد، ائتلاف میان سه عنصر کرامت، عقل و احساس، چشم انسان را نافذ می‌­کند و به او نیرو می‌­بخشد تا روح بزرگ خود را اسیر غل و زنجیر شهوات و لذایذ مادی نکند چونان‌که امیر مؤمنان علی (ع) فرمود: «هر کس که بزرگ نفس باشد، شهوات در نظرش خوار و ناچیز‌ آید». از این رو، انسان کریم‌النفس در تقابل «لذت باطنی» با «لذت حسی» كه ديگران براى آن‌ سر و دست می‌‏شكنند، میان عقل و احساس جمع کرده و برای حفظ کرامت خودلذت باطنی را بر می­‌گزیند چونان‌که انسان کریم، تشنگی را بجان می­‌خرد تا عزتش لگد مال نشود، اما انسان ضعیف‌النفس درمثل شرایط و یا حتی کمتر از آن، چوب حراج به کرامتش می‌­زند تا صباحی در جهنم سوزان دنیا خوش باشد.


واضح است که نادیده گرفتن لذت حسی به معنی بی احساسی نیست بلکه حاصل تعامل صحیح عقل و احساس است. از این رو، انسان کریم نیز که زیست کریمانه را بر می­‌گزیند و از شهوات مادی چشم می­‌پوشد، بی‌احساس و بی‌عاطفه نیست؛ بلکه از تن‌آسایی می­‌گذرد تا کرامتش حفظ شود.


با این بیان، دهه کرامت، دهه بازگشت به خود و مرور کتاب زندگی است. این ایام بهترین فرصت برای ایجاد ائتلاف میان عقل و احساس و کرامت است. خوب است در این روزهای مبارک با حضرت رضا و حضرت معصومه (ص) عهد ببندیم و از آنان بخواهیم که ما را یاری کنند تا در جدال ظاهر و باطن، عزت و کرامت خود را به بهایی کمتر از بهشت نفروشیم.


*رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی، استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه و رئیس پژوهشکده بین‌المللی عروه‌الوثقی


انتهای پیام/4107/4108/


انتهای پیام/

ارسال نظر
قالیشویی ادیب