حضرت عبدالعظیم (ع)؛ مجتهد توانا و مورد اعتماد ائمه اطهار (ع)

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، بارگاهش را نگین پایتخت و قبله تهران می‌نامند. بزرگزاده‌ای که با درک حضور ائمه اطهار (ع) و خوشه‌چینی از خرمن معرفت آنان تحت فشار دولت جور به قاعده قرآنی هجرت تکیه کرده و راهی بلاد ری شد. هجرتی که مقدمه حضور پررنگ تر شیعیان در «ری» به عنوان شهری تأثیرگذار در تمدن اسلامی - ایرانی را فراهم آورد. 

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از بزرگان و علمای صاحب‌نام شیعی است که مزارش در شهر ری محفل عشاق و زوار فراوانی است. به گفته شیخ عباس قمی وی «به علو مقام و جلالت شأن معروف و از اکابر محدثین و اعاظم علما و از زهاد و عباد بوده و از اصحاب حضرت امام جواد و امام‌ هادی (علیهما‌السّلام) است و محقق داماد رحمة الله در الرواشح السماویه فرمود: احادیث بسیاری در فضیلت و زیارت حضرت عبدالعظیم (علیه‌السّلام) روایت شده است که هر که زیارت کند قبر او را، بهشت بر او واجب می‌شود».

تاریخ دقیق تولد و وفات این بزرگوار مشخص نیست، اما بر مبنای منابع متأخر در روز پنجشنبه چهارم ماه ربیع ثانی سال ۱۷۳ هجری قمری، مطابق ۲۵ با تیرماه ۱۵۸ یزدگردی، در زمان هارون‌الرشید در مدینه و در خانه جدش حضرت امام حسن مجتبی (ع) پا به حیات گذاشته است. احمد بن علی نجاشی یکی از عالمان علم رجال درباره نسب او آورده است که هنگام غسل پیکر وی، از جیب پیراهنش نوشته‌ای یافت شد که نوشته بود: «من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی طالب هستم».

علاوه بر این بررسی زندگانی وی نشان از ایمان و اعتقادش به ائمه زمانش دارد. روایات متعددی درباره زندگی او وجود دارد. برخی منابع می‌نویسند او محضر پنج تن از ائمه معصومین از امام کاظم تا امام حسن عسکری را درک کرده است، اما قطعیت بیشتر درباره امام جواد (ع) و امام هادی (ع) بیشتر است چون حضرت عبدالعظیم (ع) از ایشان نقل حدیث کردند.

افزون بر این، امام دهم به برخی یارانش توصیه می‌­کرد تا در امور دینی و تکالیف شرعی خود به عبدالعظیم حسنی مراجعه کنند و سلام او را به وی برسانند. همین خود می‌تواند نشان‌دهنده بزرگی و شخصیت حضرت عبدالعظیم (ع) باشد. چنانچه صاحب بن عَبّاد در رساله‌ای که در شرح حال حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام نگاشته از ابوتراب رویانی، روایت کرده است که چنین روایتی از ابوحمّاد رازی شنیده است: «خدمت امام هادی علیه‌السلام در سامرا رسیدم و مسائلی از حلال و حرام از ایشان پرسیدم. امام به پرسش‌های من پاسخ داد و هنگامی که خواستم از ایشان خداحافظی کنم به من فرمود: یا أباحَمّاد! اَشکَلش عَلشیک شَی ءٌ مِن امرِ دینِک بنا حِیَتِک فَسَل عَنهُ عَبدَالعَظیمِ بنَ عَبدِاللهِ الحَسَنِیّ و اقرِئهُ مِنِّی السَّلامَ.

ای ابوحماد ! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه‌ات برای تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان».

این روایت خود تصدیقی بر میزان دانش و توانمندی حضرت عبدالعظیم (ع) است.چنانچه از منظر امام معصوم، وی مجتهدی توانا بوده که در زمینه‌های مختلف قادر به استخراج احکام دینی بوده است. بر این مبنا نمی‌­توان تنها وی را یک محدّث دانست. بلکه ایشان از علمای بزرگ مذهب شیعی است که در سلسله مراتب پس از امامان معصوم عالم به مسائل علمی بوده و دانشش مورد تأیید امام هادی نیز قرار داشته است. صاحب بن عباد ایشان را «کثیرالحدیث و الروایة» می­‌نامد اما به دلایل متعددی بسیاری از روایات ایشان به دست معاصرین نرسیده است.

بنابراین حضرت عبدالعظیم (ع) از جایگاه والایی درمیان شیعیان زمان خود برخوردار بود. همچنین او همنشین تعدادی از یاران حضرت امام صادق، امام کاظم و امام رضا (علیهم‌السلام) بود و با بزرگان شیعه و راویان درجه اول ارتباط کاملی داشت. 

علت و چگونگی مهاجرت وی بهری نیز در هاله‌ای از ابهامات قرار دارد اما با توجه به برخی شواهد گویا حضرت عبدالعظیم تحت تعقیب حکومت قرار داشتند و برای ادامه فعالیت و طبق برخی منابع به اشاره امام هادی مهاجرت کردند تا در مکانی به نام سربان در شهر ری در خانه یکی از شیعیان رحل اقامت افکندند. حضرت عبدالعظیم در مدت اقامتش در ری مورد توجه شیعیان قرار گرفت و محبوب آنان شد تا در نهایت در 79 سالگی و در روز آدینه پانزدهم شوال‌المکرّم سال ۲۵۲ هجری قمری، مطابق سیزده مهر ماه قدیم سنه ۲۳۵ یزدگردی، در زمان المعتزّ بالله عبّاسی به سرای آخرت رحلت فرمود.

انتهای پیام/4072/4104/